Kippir í kynið Hildur Sverrisdóttir skrifar 6. apríl 2013 07:00 Feðgar lenda í bílslysi. Faðirinn deyr en sonurinn er fluttur á spítala og í aðgerð. Þá segir læknirinn: „Ég get ekki framkvæmt aðgerðina því hann er sonur minn." Hvernig má svo vera? Ég rifjaði upp þessa gömlu gátu á dögunum og taldi að hún væri barn síns tíma. Eftir að hafa gert ófaglega skoðanakönnun virðist hún ekki vera eins úrelt og ég hafði haldið þar sem merkilega margir stóðu á gati.Já, læknirinn er móðir hans. Ég skil vel þá sem sitja núna svolítið miður sín yfir að hafa ekki kveikt á lausninni strax. Ég upplifði það fyrir nokkrum árum þegar ég horfði á íslenska auglýsingu þar sem karlmaður spyr ritara hvort forstjórinn sé við en fær það svar að hún sé erlendis. Það situr í mér að það kom mér á óvart í sekúndubrot að forstjórinn væri kona en ekki karl, eins og það væri eitthvað óeðlilegt við að kona væri í valdamiklu starfi – og ég sem hafði þá leyst læknagátuna fyrir löngu. Viss orð hafa mátt til að vekja með okkur ómeðvituð hugrenningatengsl. Í nýlegum bandarískum fræðibókum má sjá tilhneigingu til að reyna að stemma stigu við þessu. Mark A. Lemley, lagaprófessor við Stanford-háskóla, notar í skrifum sínum iðulega kvenkyn í dæmum þar sem yfirleitt er karlkyn, til dæmis: „Ef meirihlutaeigandi hlutabréfa vill selja bréfin verður hún að…" Með þessu er hann á einfaldan og áhrifaríkan hátt að sporna meðvitað við þeirri tilhneigingu að hugsa ósjálfrátt um karla þegar rætt er um áhrifastöður í þjóðfélaginu. Íslenskan er slungin að þessu leyti þar sem málfræðilegt kyn starfsheitisins ræður en ekki líffræðilegt kyn þess sem gegnir starfinu. Lengi vel var þetta sjálfsagt ekki vandamál, þar sem karlar voru meira eða minna í öllum valdastöðum. En á því hefur orðið breyting og starfsheiti kvennastétta hafa jafnvel breyst í karlkyn. Það má velta upp afleiðingum þess að með íslenskunni séu send þau óbeinu skilaboð að áhrifastöður í þjóðfélaginu hljóti að ráðast af körlum vegna þess veruleika að þar fylgja reglur tungumálsins körlum án vandkvæða en konur eru oft einhvers konar undantekning sem þarf að tækla. Kannski hefur sá veruleiki einhver áhrif eða afleiðingar sem við sjáum ekki nú. Kannski skiptir hann engu máli – er í versta falli kynlegur. Kannski er hann efniviður næstu gátu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hildur Sverrisdóttir Mest lesið Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson Skoðun
Feðgar lenda í bílslysi. Faðirinn deyr en sonurinn er fluttur á spítala og í aðgerð. Þá segir læknirinn: „Ég get ekki framkvæmt aðgerðina því hann er sonur minn." Hvernig má svo vera? Ég rifjaði upp þessa gömlu gátu á dögunum og taldi að hún væri barn síns tíma. Eftir að hafa gert ófaglega skoðanakönnun virðist hún ekki vera eins úrelt og ég hafði haldið þar sem merkilega margir stóðu á gati.Já, læknirinn er móðir hans. Ég skil vel þá sem sitja núna svolítið miður sín yfir að hafa ekki kveikt á lausninni strax. Ég upplifði það fyrir nokkrum árum þegar ég horfði á íslenska auglýsingu þar sem karlmaður spyr ritara hvort forstjórinn sé við en fær það svar að hún sé erlendis. Það situr í mér að það kom mér á óvart í sekúndubrot að forstjórinn væri kona en ekki karl, eins og það væri eitthvað óeðlilegt við að kona væri í valdamiklu starfi – og ég sem hafði þá leyst læknagátuna fyrir löngu. Viss orð hafa mátt til að vekja með okkur ómeðvituð hugrenningatengsl. Í nýlegum bandarískum fræðibókum má sjá tilhneigingu til að reyna að stemma stigu við þessu. Mark A. Lemley, lagaprófessor við Stanford-háskóla, notar í skrifum sínum iðulega kvenkyn í dæmum þar sem yfirleitt er karlkyn, til dæmis: „Ef meirihlutaeigandi hlutabréfa vill selja bréfin verður hún að…" Með þessu er hann á einfaldan og áhrifaríkan hátt að sporna meðvitað við þeirri tilhneigingu að hugsa ósjálfrátt um karla þegar rætt er um áhrifastöður í þjóðfélaginu. Íslenskan er slungin að þessu leyti þar sem málfræðilegt kyn starfsheitisins ræður en ekki líffræðilegt kyn þess sem gegnir starfinu. Lengi vel var þetta sjálfsagt ekki vandamál, þar sem karlar voru meira eða minna í öllum valdastöðum. En á því hefur orðið breyting og starfsheiti kvennastétta hafa jafnvel breyst í karlkyn. Það má velta upp afleiðingum þess að með íslenskunni séu send þau óbeinu skilaboð að áhrifastöður í þjóðfélaginu hljóti að ráðast af körlum vegna þess veruleika að þar fylgja reglur tungumálsins körlum án vandkvæða en konur eru oft einhvers konar undantekning sem þarf að tækla. Kannski hefur sá veruleiki einhver áhrif eða afleiðingar sem við sjáum ekki nú. Kannski skiptir hann engu máli – er í versta falli kynlegur. Kannski er hann efniviður næstu gátu.
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun