Ekki aftur Þorbjörn Þórðarson skrifar 14. maí 2016 07:00 Erlendir fjárfestingarsjóðir hafa keypt óverðtryggð ríkissuldabréf fyrir 80 milljarða króna á innan við ári með það fyrir augum að hagnast á vaxtamun Íslands við útlönd. Það er ný snjóhengja að byggjast upp. Hvað ætla að stjórnvöld að gera til að bregðast við? Sendinefnd Alþjóðagjaldeyrissjóðsins varaði í síðasta mánuði við því að mesta áhættan í íslensku efnahagslífi gæti verið önnur kollsteypa eftir ofþenslu. Það væri endurtekið efni frá frá því sem gerðist hér fyrir 2008. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn telur að ef aukin ríkisútgjöld myndu bætast við ríflegar launahækkanir myndi það kynda undir innlenda eftirspurn. Það myndi síðan kalla á enn meiri vaxtahækkanir og hærri vextir gætu laðað hingað aukin vaxtamunarviðskipti sem gætu grafið undan fjármálastöðugleika. Ísland var vinsælt hjá spákaupmönnum sem vildu hagnast á vaxtamunarviðskiptum fyrir banka- og gjaldeyrishrunið 2008. Vaxtamunarviðskipti felast í því að tekið er lán í gjaldmiðli þar sem vextir eru lágir. Lánsupphæðinni er síðan skipt yfir í gjaldmiðil sem greiðir háa vexti. Gjaldeyrisskiptasamningar voru ein tegund vaxtamunarviðskipta. Annar farvegur þessara sömu viðskipta voru skuldabréf í íslenskum krónum gefin út í útlöndum af erlendum aðilum, hin svokölluðu jöklabréf. Þessi krónueign útlendinga myndaði snjóhengjuna sem Íslendingar eru enn að bíta úr nálinni með. Ástæður þess vanda sem Ísland lenti í skrifast að miklu leyti á frjálst flæði fjármagns enda voru ekki innleidd nauðsynleg stjórntæki til að verja fjármálastöðugleika. Til dæmis með takmörkunum á innflæði fjár. Það er fullkomin óskhyggja að halda að hægt sé að vera með íslenska krónu samtímis fullkomlega frjálsum fjármagnsflutningum. Einhvers konar takmarkanir á frjálsu flæði fjár eru þau stjórntæki sem við þurfum til að vernda fjármálastöðugleika og lífskjör almennings. Menn þurfa jafnframt að hafa hugfast að gjaldeyrishöftin, sem komið var á með lögum í nóvember 2008, hafa ekki bitnað á venjulegu launafólki enda eru vöru- og þjónustuviðskipti undanþegin höftunum. Höftin hafa fyrst og fremst bitnað á útflutningsfyrirtækjum, fjármagnseigendum og efnamiklu fólki sem hefur þurft að flytja fé milli landa, til dæmis vegna fasteignaviðskipta. Hins vegar hefur almenningur á Íslandi orðið fyrir afleiddu tjóni af völdum haftanna þar sem fjárfesting hefur verið minni. Eiginlegt tjón er hins vegar undirorpið ónákvæmum, huglægum spádómum. Aðalhagfræðingur Seðlabankans sagði í fréttum Stöðvar 2 á fimmtudag að Seðlabankinn myndi bregðast við áður en vaxtamunarviðskiptin yrðu vandamál. Það er hins vegar alvarlegt áhyggjuefni að þau stjórntæki sem eru nauðsynleg til að taka á vaxtamunarviðskiptum hafa ekki verið innleidd. Þessum úrræðum var skilmerkilega lýst í ritinu Varúðarreglur eftir fjármagnshöft sem Seðlabankinn gaf út í ágúst 2012. Hægt er að skattleggja fjármagnshreyfingar sérstaklega eða setja bindiskyldu á erlenda fjármögnun, svo dæmi sé tekið. Hvort tveggja krefst sérstakrar lagasetningar. Það hvaða leið stjórnvöld velja að lokum til að verja fjármálastöðugleika er ekki aðalatriðið. En það er mikilvægt að stjórnendur Seðlabankans séu á tánum og löggjafinn útvegi Seðlabankanum nauðsynleg stjórntæki til að bregðast við. Við megum ekki sofna á verðinum og endurtaka mistökin frá síðasta góðæri.Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 14. maí Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorbjörn Þórðarson Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun
Erlendir fjárfestingarsjóðir hafa keypt óverðtryggð ríkissuldabréf fyrir 80 milljarða króna á innan við ári með það fyrir augum að hagnast á vaxtamun Íslands við útlönd. Það er ný snjóhengja að byggjast upp. Hvað ætla að stjórnvöld að gera til að bregðast við? Sendinefnd Alþjóðagjaldeyrissjóðsins varaði í síðasta mánuði við því að mesta áhættan í íslensku efnahagslífi gæti verið önnur kollsteypa eftir ofþenslu. Það væri endurtekið efni frá frá því sem gerðist hér fyrir 2008. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn telur að ef aukin ríkisútgjöld myndu bætast við ríflegar launahækkanir myndi það kynda undir innlenda eftirspurn. Það myndi síðan kalla á enn meiri vaxtahækkanir og hærri vextir gætu laðað hingað aukin vaxtamunarviðskipti sem gætu grafið undan fjármálastöðugleika. Ísland var vinsælt hjá spákaupmönnum sem vildu hagnast á vaxtamunarviðskiptum fyrir banka- og gjaldeyrishrunið 2008. Vaxtamunarviðskipti felast í því að tekið er lán í gjaldmiðli þar sem vextir eru lágir. Lánsupphæðinni er síðan skipt yfir í gjaldmiðil sem greiðir háa vexti. Gjaldeyrisskiptasamningar voru ein tegund vaxtamunarviðskipta. Annar farvegur þessara sömu viðskipta voru skuldabréf í íslenskum krónum gefin út í útlöndum af erlendum aðilum, hin svokölluðu jöklabréf. Þessi krónueign útlendinga myndaði snjóhengjuna sem Íslendingar eru enn að bíta úr nálinni með. Ástæður þess vanda sem Ísland lenti í skrifast að miklu leyti á frjálst flæði fjármagns enda voru ekki innleidd nauðsynleg stjórntæki til að verja fjármálastöðugleika. Til dæmis með takmörkunum á innflæði fjár. Það er fullkomin óskhyggja að halda að hægt sé að vera með íslenska krónu samtímis fullkomlega frjálsum fjármagnsflutningum. Einhvers konar takmarkanir á frjálsu flæði fjár eru þau stjórntæki sem við þurfum til að vernda fjármálastöðugleika og lífskjör almennings. Menn þurfa jafnframt að hafa hugfast að gjaldeyrishöftin, sem komið var á með lögum í nóvember 2008, hafa ekki bitnað á venjulegu launafólki enda eru vöru- og þjónustuviðskipti undanþegin höftunum. Höftin hafa fyrst og fremst bitnað á útflutningsfyrirtækjum, fjármagnseigendum og efnamiklu fólki sem hefur þurft að flytja fé milli landa, til dæmis vegna fasteignaviðskipta. Hins vegar hefur almenningur á Íslandi orðið fyrir afleiddu tjóni af völdum haftanna þar sem fjárfesting hefur verið minni. Eiginlegt tjón er hins vegar undirorpið ónákvæmum, huglægum spádómum. Aðalhagfræðingur Seðlabankans sagði í fréttum Stöðvar 2 á fimmtudag að Seðlabankinn myndi bregðast við áður en vaxtamunarviðskiptin yrðu vandamál. Það er hins vegar alvarlegt áhyggjuefni að þau stjórntæki sem eru nauðsynleg til að taka á vaxtamunarviðskiptum hafa ekki verið innleidd. Þessum úrræðum var skilmerkilega lýst í ritinu Varúðarreglur eftir fjármagnshöft sem Seðlabankinn gaf út í ágúst 2012. Hægt er að skattleggja fjármagnshreyfingar sérstaklega eða setja bindiskyldu á erlenda fjármögnun, svo dæmi sé tekið. Hvort tveggja krefst sérstakrar lagasetningar. Það hvaða leið stjórnvöld velja að lokum til að verja fjármálastöðugleika er ekki aðalatriðið. En það er mikilvægt að stjórnendur Seðlabankans séu á tánum og löggjafinn útvegi Seðlabankanum nauðsynleg stjórntæki til að bregðast við. Við megum ekki sofna á verðinum og endurtaka mistökin frá síðasta góðæri.Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 14. maí
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun