Illuminati varð táknmynd ótta við ósýnileg öfl Jakob Bjarnar skrifar 28. apríl 2025 10:23 Þau Eiríkur og Hulda halda áfram að þæfa sig í gegnum heim samsæriskenninganna og nú er komið að hinni mjög svo dularfullu Illuminati-leynireglu. vísir/vilhelm Goðsögnin um Illuminati-leyniregluna er ein sú lífseigasta í sögu samsæriskenninga enda er hugmyndin um ósýnilega valdaklíku sem stýri framgangi mannkynssögunnar í senn heillandi og ógnvekjandi. Raunverulega saga Illuminati er þó allt önnur en margur hyggur, líkt og fram kemur í nýjasta þætti Skuggavaldsins, hlaðvarps þar sem prófessorarnir Hulda Þórisdóttir og Eiríkur Bergmann skoða samsæriskenningar frá fræðilegu og menningarlegu sjónarhorni. Háleitar hugmyndir í skugganum Árið 1776, þegar heimurinn var að vakna til vitundar um mátt skynseminnar, kaus ungur prófessor í Bæjaralandi, Adam Weishaupt að fara þá leið að stofna leynifélag sem hann kallaði upphaflega „Reglu hinna fullkomnanlegu“. Markmiðið var að hrista af sér ok kirkjuvaldsins og byggja betra samfélag á grunni rökhugsunar og fræðslu. Þetta félag – sem síðar tók á sig nafnið Illuminati – starfaði sannarlega í skugganum og hafði háleitar hugmyndir. Það sótti í táknfræði frímúrara, bjó yfir stigveldi og dulnefnum, og nýtti leyndarhyggju til að efla áhrif sín. Þótt félagið væri skammlíft og lagt niður innan áratugar, hefur sagan um Illuminati lifað áfram – ekki sem stofnun, heldur sem goðsögn. Í þættinum greina þau Eiríkur og Hulda þennan uppruna Illuminati og umbreytingu þess úr hugsjónahreyfingu í tákn yfir ósýnileg völd, hvernig samtíminn hefur blásið nýju lífi í mýtuna, þar sem Illuminati er tengt öllu frá frímúrurum og Goethe til Beyoncé og Jay-Z. Þversögn um upplýsingaflæði og leynd Meðlimir Illuminati, sem þurftu að standast próf og helgisiði, áttu að hafna yfirráðum trúar og ríkisvalds – en innan eigin strangrar valdabyggingar. Þessi mótsögn, milli frelsis og skuggavalds, endurspeglast enn í samtímanum: á tímum upplýsingaflæðis, tortryggni og leyndarhugsunar. Þegar Illuminati féll, eftir innri sundrungu og aukna tortryggni stjórnvalda, hvarf félagið ekki úr sögunni – heldur varð einskonar táknmynd ótta við ósýnileg öfl. Frá 19. öld hefur Illuminati endurómað í samsæriskenningum sem tengjast stórviðburðum sögunnar, og í dag lifa táknin áfram í dægurmenningu og popptónlist. Fyrsti þáttur Skuggavaldsins um Illuminati segir þessa sögu: af draumi um upplýst samfélag sem varð að mýtu um hulið vald. Í næsta þætti verður rýnt í hvernig goðsögnin um Illuminati festi sig í sessi sem ein áhrifamesta samsæriskenning samtímans. Þáttinn í heild má heyra að neðan. Hlaðvörp Skuggavaldið Mest lesið „Hann var ekkert eðlilega góður í sleik“ Makamál Er með gervigreindarþjálfara Lífið Tíu af fyndnustu dýralífsmyndunum Lífið Hvar eru þau nú? Lífið Bergþór Másson selur slotið á ný Lífið Einar á Söndru Bullock mikið að þakka Lífið Væbaramanía og múgæsingur er nýtt átak var kynnt Lífið Orsakir flösu og áhrifarík meðferð Lífið samstarf Áslaug Arna, Dóri DNA og Frikki Dór í listapartýi Menning Söknuðurinn bar Skoppu og Skrítlu ofurliði Lífið Fleiri fréttir Tíu af fyndnustu dýralífsmyndunum Er með gervigreindarþjálfara Væbaramanía og múgæsingur er nýtt átak var kynnt Bergþór Másson selur slotið á ný Kaffibarinn til sölu í smækkaðri mynd Troðfylltu Laugardalshöll á umtöluðum tónleikum FM95Blö Söknuðurinn bar Skoppu og Skrítlu ofurliði Stjörnulífið: Sumarlegar skvísur og stórtónleikar Hvar eru þau nú? Myndaveisla: Á bólakafi að skoða fiska á Sjómannadaginn Birta Líf og Gunnar Patrik gáfu dótturinni nafn Sirkushundur skemmtir ferðamönnum á Höfn í sumar Race Across the World-keppandi látinn eftir bílveltu Valerie Mahaffey er látin Krakkatían: Lilo & Stitch, Skólahreysti og útskriftir Einar á Söndru Bullock mikið að þakka Á loks réttinn að öllum plötunum sínum Gamlir Fóstbræður sungu fyrir Njál og hans fólk á Bergþórshvoli „Ég fæ ekki á broddinn nema Knicks vinni“ Allt að verða klárt fyrir Sjómannadaginn Kökuskreytingar og þjóðdansar á „Fjör í Flóa“ í dag Fréttatía vikunnar: Clint Eastwood, útivistarsvæði og óvenjuleg lending Matti Matt nú meistari Mikið um dýrðir á þjóðardegi Íslands í Japan Sætustu systur landsins skáluðu fyrir Birni Hamingjusöm pör noti mikið samanburð við aðra Í Love Island eftir lífshættulegt slys Sydney Sweeney selur sápu úr skítugu baðvatni sínu Jóhanna Guðrún gæsuð Brad Pitt tjáir sig í fyrsta skipti um skilnaðinn Sjá meira
Raunverulega saga Illuminati er þó allt önnur en margur hyggur, líkt og fram kemur í nýjasta þætti Skuggavaldsins, hlaðvarps þar sem prófessorarnir Hulda Þórisdóttir og Eiríkur Bergmann skoða samsæriskenningar frá fræðilegu og menningarlegu sjónarhorni. Háleitar hugmyndir í skugganum Árið 1776, þegar heimurinn var að vakna til vitundar um mátt skynseminnar, kaus ungur prófessor í Bæjaralandi, Adam Weishaupt að fara þá leið að stofna leynifélag sem hann kallaði upphaflega „Reglu hinna fullkomnanlegu“. Markmiðið var að hrista af sér ok kirkjuvaldsins og byggja betra samfélag á grunni rökhugsunar og fræðslu. Þetta félag – sem síðar tók á sig nafnið Illuminati – starfaði sannarlega í skugganum og hafði háleitar hugmyndir. Það sótti í táknfræði frímúrara, bjó yfir stigveldi og dulnefnum, og nýtti leyndarhyggju til að efla áhrif sín. Þótt félagið væri skammlíft og lagt niður innan áratugar, hefur sagan um Illuminati lifað áfram – ekki sem stofnun, heldur sem goðsögn. Í þættinum greina þau Eiríkur og Hulda þennan uppruna Illuminati og umbreytingu þess úr hugsjónahreyfingu í tákn yfir ósýnileg völd, hvernig samtíminn hefur blásið nýju lífi í mýtuna, þar sem Illuminati er tengt öllu frá frímúrurum og Goethe til Beyoncé og Jay-Z. Þversögn um upplýsingaflæði og leynd Meðlimir Illuminati, sem þurftu að standast próf og helgisiði, áttu að hafna yfirráðum trúar og ríkisvalds – en innan eigin strangrar valdabyggingar. Þessi mótsögn, milli frelsis og skuggavalds, endurspeglast enn í samtímanum: á tímum upplýsingaflæðis, tortryggni og leyndarhugsunar. Þegar Illuminati féll, eftir innri sundrungu og aukna tortryggni stjórnvalda, hvarf félagið ekki úr sögunni – heldur varð einskonar táknmynd ótta við ósýnileg öfl. Frá 19. öld hefur Illuminati endurómað í samsæriskenningum sem tengjast stórviðburðum sögunnar, og í dag lifa táknin áfram í dægurmenningu og popptónlist. Fyrsti þáttur Skuggavaldsins um Illuminati segir þessa sögu: af draumi um upplýst samfélag sem varð að mýtu um hulið vald. Í næsta þætti verður rýnt í hvernig goðsögnin um Illuminati festi sig í sessi sem ein áhrifamesta samsæriskenning samtímans. Þáttinn í heild má heyra að neðan.
Hlaðvörp Skuggavaldið Mest lesið „Hann var ekkert eðlilega góður í sleik“ Makamál Er með gervigreindarþjálfara Lífið Tíu af fyndnustu dýralífsmyndunum Lífið Hvar eru þau nú? Lífið Bergþór Másson selur slotið á ný Lífið Einar á Söndru Bullock mikið að þakka Lífið Væbaramanía og múgæsingur er nýtt átak var kynnt Lífið Orsakir flösu og áhrifarík meðferð Lífið samstarf Áslaug Arna, Dóri DNA og Frikki Dór í listapartýi Menning Söknuðurinn bar Skoppu og Skrítlu ofurliði Lífið Fleiri fréttir Tíu af fyndnustu dýralífsmyndunum Er með gervigreindarþjálfara Væbaramanía og múgæsingur er nýtt átak var kynnt Bergþór Másson selur slotið á ný Kaffibarinn til sölu í smækkaðri mynd Troðfylltu Laugardalshöll á umtöluðum tónleikum FM95Blö Söknuðurinn bar Skoppu og Skrítlu ofurliði Stjörnulífið: Sumarlegar skvísur og stórtónleikar Hvar eru þau nú? Myndaveisla: Á bólakafi að skoða fiska á Sjómannadaginn Birta Líf og Gunnar Patrik gáfu dótturinni nafn Sirkushundur skemmtir ferðamönnum á Höfn í sumar Race Across the World-keppandi látinn eftir bílveltu Valerie Mahaffey er látin Krakkatían: Lilo & Stitch, Skólahreysti og útskriftir Einar á Söndru Bullock mikið að þakka Á loks réttinn að öllum plötunum sínum Gamlir Fóstbræður sungu fyrir Njál og hans fólk á Bergþórshvoli „Ég fæ ekki á broddinn nema Knicks vinni“ Allt að verða klárt fyrir Sjómannadaginn Kökuskreytingar og þjóðdansar á „Fjör í Flóa“ í dag Fréttatía vikunnar: Clint Eastwood, útivistarsvæði og óvenjuleg lending Matti Matt nú meistari Mikið um dýrðir á þjóðardegi Íslands í Japan Sætustu systur landsins skáluðu fyrir Birni Hamingjusöm pör noti mikið samanburð við aðra Í Love Island eftir lífshættulegt slys Sydney Sweeney selur sápu úr skítugu baðvatni sínu Jóhanna Guðrún gæsuð Brad Pitt tjáir sig í fyrsta skipti um skilnaðinn Sjá meira