Reimleikar á upplýsingaöld Jón Sigurður Eyjólfsson skrifar 29. júlí 2008 06:00 Mikið geta útistöður forfeðra vorra verið hjákátlegar þegar lesið er um þær á upplýsingaöld. Reyndar eru þær í besta falli alveg drepfyndnar. Upplýstur maðurinn hlýtur þá ávallt að spyrja sig af hverju þetta fróma fólk var að búa til þessa drauga með aðstoð frá tiktúrum náttúrunnar? Líklegast vegna þess að draugarnir voru til ýmissa hluta nytsamlegir. Til dæmis voru börnin ávallt komin heim á tilsettum tíma og bændur þræluðu myrkranna á milli svo þeir yrðu ekki undir í baráttunni við illa vætti sem, mörgum hverjum, var í nöp við byggð ból hér á landi. Eins var hægt að fá óupplýstan lýðinn til að gera eitthvað gott og skynsamlegt til að friðþægja fyrirbærinu atarna. Þetta er síður en svo alíslenskt fyrirbæri eins og sjá má í ljóðinu „Beðið eftir barbörunum" ort af gríska skáldinu Kavafis. Þar er lýst fyrirmyndarsamfélagi þar sem allt virkar eins og smurð vél einfaldlega vegna þess að hver og einn er með sínum hætti að búa sig undir komu barbaranna. Þegar mönnum verður síðan ljóst að barbararnir eru ekki væntanlegir og líklegast ekki til lengur veit enginn hvað hann á við sig að gera og allt fer í óreiðu. En ólíkt villimönnunum þá hafa óvættirnir í raun aldrei afboðað komu sína. Þeir hafa hreiðrað um sig í viðskipta- og atvinnulífinu og eina leiðin til að halda þeim í skefjum er að þræla og fjárfesta. Svo verður Kananum á og stór draugur vaknar. Hann er það stór að hann lamar okkur af ótta. Við hættum að fjárfesta og styggjum því drauginn í skemmunni heima. Það hriktir í stoðum og menn horfa á forsætisráðherrann og seðlabankastjóra; „Það þýðir ekkert að láta prestana troða krossi í trýnið á þessum draugi, þið verðið að gera eitthvað. Þó ekki væri nema eitthvað táknrænt, boða saman þing eða eitthvað." Það er nefnilega reimt víða í kapítalismanum engu síður en á bæjum landsins hér á öldum áður. En nú meðan við þjáumst í draugaganginum er það þó huggun harmi gegn að eflaust munu komandi kynslóðir hlæja að þessari draugasögu líkt og hinn upplýsti maður gerir nú þegar hann les um Gretti og Glám. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jón Sigurður Eyjólfsson Mest lesið Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun
Mikið geta útistöður forfeðra vorra verið hjákátlegar þegar lesið er um þær á upplýsingaöld. Reyndar eru þær í besta falli alveg drepfyndnar. Upplýstur maðurinn hlýtur þá ávallt að spyrja sig af hverju þetta fróma fólk var að búa til þessa drauga með aðstoð frá tiktúrum náttúrunnar? Líklegast vegna þess að draugarnir voru til ýmissa hluta nytsamlegir. Til dæmis voru börnin ávallt komin heim á tilsettum tíma og bændur þræluðu myrkranna á milli svo þeir yrðu ekki undir í baráttunni við illa vætti sem, mörgum hverjum, var í nöp við byggð ból hér á landi. Eins var hægt að fá óupplýstan lýðinn til að gera eitthvað gott og skynsamlegt til að friðþægja fyrirbærinu atarna. Þetta er síður en svo alíslenskt fyrirbæri eins og sjá má í ljóðinu „Beðið eftir barbörunum" ort af gríska skáldinu Kavafis. Þar er lýst fyrirmyndarsamfélagi þar sem allt virkar eins og smurð vél einfaldlega vegna þess að hver og einn er með sínum hætti að búa sig undir komu barbaranna. Þegar mönnum verður síðan ljóst að barbararnir eru ekki væntanlegir og líklegast ekki til lengur veit enginn hvað hann á við sig að gera og allt fer í óreiðu. En ólíkt villimönnunum þá hafa óvættirnir í raun aldrei afboðað komu sína. Þeir hafa hreiðrað um sig í viðskipta- og atvinnulífinu og eina leiðin til að halda þeim í skefjum er að þræla og fjárfesta. Svo verður Kananum á og stór draugur vaknar. Hann er það stór að hann lamar okkur af ótta. Við hættum að fjárfesta og styggjum því drauginn í skemmunni heima. Það hriktir í stoðum og menn horfa á forsætisráðherrann og seðlabankastjóra; „Það þýðir ekkert að láta prestana troða krossi í trýnið á þessum draugi, þið verðið að gera eitthvað. Þó ekki væri nema eitthvað táknrænt, boða saman þing eða eitthvað." Það er nefnilega reimt víða í kapítalismanum engu síður en á bæjum landsins hér á öldum áður. En nú meðan við þjáumst í draugaganginum er það þó huggun harmi gegn að eflaust munu komandi kynslóðir hlæja að þessari draugasögu líkt og hinn upplýsti maður gerir nú þegar hann les um Gretti og Glám.
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun