Byggðarökin fyrir göngum nægja ekki - fréttaskýring 9. nóvember 2011 07:00 Horft niður í Eyjafjörð Vaðlaheiðargöng eiga að vera valkostur við að aka Víkurskarð. Göngin stytta hringveginn um 16 kílómetra en eru neðar á forgangslista en göng við Norðfjörð og Dýrafjörð. Fréttablaðið/GVA Hvaða þættir skipta máli við forgangsröðun í samgönguframkvæmdum? Á opnum fundi umhverfis- og samgöngunefndar Alþingis á þriðjudag, þar sem rætt var um fyrirhuguð Vaðlaheiðargöng, spannst nokkur umræða um rök fyrir samgönguframkvæmdum. Einn nefndarmanna, Róbert Marshall, spurði Ögmund Jónasson innanríkisráðherra, sem þar sat fyrir svörum, hvort ráðherra horfði á málið eingöngu frá fjárhagslegu sjónarmiði, eða hvort hann horfði á það með heildstæðari hætti. Átti hann þá við byggðarök og samfélagsáhrif. „Framkvæmdir [við samgöngumannvirki] geta átt rétt á sér þó þær standi ekki undir sér sem slíkar,“ sagði Róbert. „Þau tengja saman svæði, búa til tækifæri og hækka húsnæðisverð, auka möguleika á tvöfaldri búsetu og eru virðisaukandi í atvinnulegu tilliti. Þessi framkvæmd er þannig að mínu mati.“ Ögmundur svaraði því til að í þessu tilfelli væri einungis horft á fjárhagshliðina, enda eru Vaðlaheiðargöng ekki inni á samgönguáætlun. Hann sagðist þó þeirrar skoðunar að allar samgöngubætur væru virðisaukandi og til þess fallnar að bæta samfélagið. Fleiri nefndarmenn lýstu þeirri skoðun sinni að horfa þyrfti til samfélagslegra þátta. Til að mynda sagði Árni Johnsen að ef vafi væri á hvort ráðast ætti í framkvæmd sem slíka, þyrfti landsbyggðin að njóta vafans. Svipuðum rökum áður beittHreinn Haraldsson vegamálastjóri segir, í samtali við Fréttablaðið, að umræðan um samfélagslega þætti hafi oft komið upp áður, sérstaklega varðandi stærri framkvæmdir eins og jarðgöng. „Upp á síðkastið hefur kannski meira verið reynt að leggja fjárhagslegt mat á þessa þætti til að vega upp á móti kostnaði við framkvæmdina, ef sýnt er að verkefnin eru svo dýr að þau skili sér ekki á hefðbundinn arðsemismælikvarða, það er sparnaði hjá vegfarendum og við rekstur vegakerfisins.“ Hreinn segir svipuð rök hafa verið notuð í aðdraganda byggingar Borgarfjarðarbrúarinnar og Hvalfjarðaganganna. „Þetta er mjög oft notað sem viðbótarröksemd fyrir framkvæmdir sem er kannski ekki alveg ljóst að skili sér í krónum og aurum.“ Önnur göng framar á listaÞrátt fyrir að allt væri tekið inn í reikninginn voru Vaðlaheiðargöng ekki ofarlega á forgangslista samgönguyfirvalda þar sem innanríkisráðherra tiltók tvö önnur göng sem væru framar, Norðfjarðargöng og Dýrafjarðargöng. Hreinn segir nokkurn eðlismun vera þar á. „Göngin tvö eru að leysa erfiðari samgöngumál en Vaðlaheiðargöng eiga að gera. Norðfjarðargöng leysa af mjög háan fjallveg og oft er ófært um Oddskarðið. Þá leysa Dýrafjarðargöng af veg milli suður- og norðurhluta Vestfjarða sem er mjög oft lokaður að vetri til. Vaðlaheiðargöng munu hins vegar leysa af ágætisveg með bundnu slitlagi, helstu rökin með þeim eru annars vegar þeir vetrardagar sem vegurinn er ófær og hins vegar styttingin á veginum.“ Ný göng háð veggjöldumFramkvæmd Vaðlaheiðarganga verður á hendi sérstaks félags sem er að rúmum helmingi í eigu Vegagerðarinnar. Verkið er fjármagnað af ríkinu á meðan á framkvæmdum stendur en þegar göngin komast í notkun mun félagið endurfjármagna sig og eftir það mun veggjaldið þurfa að standa undir kostnaði. Hreinn segir þetta fyrirkomulag geta gengið í tilfellum þar sem vilji er til þess að greiða veggjöld. Sú var ekki raunin í umræðum um breikkun stofnbrauta inn á höfuðborgarsvæðið, Reykjanesbraut, Vesturlandsveg og Suðurlandsveg. „Það var því slegið út af borðinu, en á fundum sem haldnir voru á Norðurlandi voru allir, bæði sveitarfélög og íbúar, sammála því að leggja í þessar framkvæmdir og þau væru tilbúin til að borga fyrir notkun á göngunum.“ Byggðarök ekki nógÞví sýnir það sig að við forgangsröðun á samgönguframkvæmdum eru byggðarök sannarlega tekin til greina, en þau duga ekki til ein og sér. Eins og vegamálastjóri segir eru fyrirhugaðar framkvæmdir miðaðar við arðsemismælikvarða. Ef ábati er ekki talinn nægur til að réttlæta kostnað, er ekki líklegt að framkvæmdin verði ofarlega í forgangsröðun yfirvalda. Hins vegar er hægt að flýta framkvæmdum með annars konar fjármögnun. Slíkt reyndist vel í tilfelli Hvalfjarðaganga, þar sem fyrirtæki, sveitarfélög og einstaklingar lögðust á eitt til að af þeim yrði þegar stjórnvöld vildu ekki taka þátt í fjármögnuninni. Nú er enn eitt formið til umræðu þar sem upphaf framkvæmda er háð samþykki fjárveitingarvaldsins, það er þingsins. Skiptar skoðanir eru þó enn um það hvort áætlanir séu raunhæfar, en þingmenn munu skera úr um það á næstunni. thorgils@frettabladid.is Fréttir Skroll - myndbönd og hljóðklippur Skroll-Fréttir Mest lesið Gat ekki lengur lesið en sagði engum frá því Innlent Telja dagana frá síðasta innbroti Innlent Hringvegurinn í sundur vegna vatnavaxta Innlent „Ég má ekki heita Hrísey en ég má heita Rodriguez“ Innlent „Þau eru að herja á börnin okkar“ Innlent Von á mesta vindinum í marga mánuði Veður Skvísur séu almennt frekar næringarsnauðar og börnin geti orðið matvönd Innlent Lofthelgi aftur lokað í Álaborg vegna drónaflugs Erlent Hugmyndir kynntar um „miðstöð jaðaríþrótta“ í Toppstöðinni Innlent Minna fólk á að hafa vistir til þriggja daga á heimilinu Innlent Fleiri fréttir Hringvegurinn í sundur vegna vatnavaxta Hugmyndir kynntar um „miðstöð jaðaríþrótta“ í Toppstöðinni Telja dagana frá síðasta innbroti Rannsaka líkamsárás og fjárkúgun Gat ekki lengur lesið en sagði engum frá því „Ég má ekki heita Hrísey en ég má heita Rodriguez“ Skvísur séu almennt frekar næringarsnauðar og börnin geti orðið matvönd „Þau eru að herja á börnin okkar“ Skipulagði bæjarferðir að vestan þannig að hann kæmist í Blóðbankann Lægð sem valdi meiri usla Minna fólk á að hafa vistir til þriggja daga á heimilinu Dæmigert hundaflaut að spyrja hvort kynin séu tvö Grafalvarleg staða í Danmörku, trampólínlægð og hundaflaut Viðvörunarstig hækkað: Auknar líkur á gosi Refsing fyrir að nauðga þroskaskertum manni milduð Breytingar í vændum á skrifstofu forseta Stærðarinnar grjót féll á fjölfarinn veg Bein útsending: Farið yfir það nýjasta í krabbameinsrannsóknum „Handagangur í öskjunni“ leiddi til þess að menntskælingar fengu áfengi Skæð fuglaflensa greindist á Norðurlandi Uppsagnir hjá Norðuráli í dag Þingmenn ræða stjórnlausa veðmálastarfsemi: Íslendingar Evrópumeistarar Stórt framfaraskref að færa Blóðbankann í Kringluna Austurstræti orðið að göngugötu Íbúar Ártúnsholts hrósa sigri gegn borginni - í bili Fyrsta trampólínlægðin væntanleg á morgun Dóttirin fær einungis að mæta einu sinni í viku í frístund Drónar í Danaveldi og Blóðbankinn opnar í Kringlunni „Skoðun mín skiptir ekki máli“ Nýtt Lækjartorg á ís þar til flóðamat liggur fyrir Sjá meira
Hvaða þættir skipta máli við forgangsröðun í samgönguframkvæmdum? Á opnum fundi umhverfis- og samgöngunefndar Alþingis á þriðjudag, þar sem rætt var um fyrirhuguð Vaðlaheiðargöng, spannst nokkur umræða um rök fyrir samgönguframkvæmdum. Einn nefndarmanna, Róbert Marshall, spurði Ögmund Jónasson innanríkisráðherra, sem þar sat fyrir svörum, hvort ráðherra horfði á málið eingöngu frá fjárhagslegu sjónarmiði, eða hvort hann horfði á það með heildstæðari hætti. Átti hann þá við byggðarök og samfélagsáhrif. „Framkvæmdir [við samgöngumannvirki] geta átt rétt á sér þó þær standi ekki undir sér sem slíkar,“ sagði Róbert. „Þau tengja saman svæði, búa til tækifæri og hækka húsnæðisverð, auka möguleika á tvöfaldri búsetu og eru virðisaukandi í atvinnulegu tilliti. Þessi framkvæmd er þannig að mínu mati.“ Ögmundur svaraði því til að í þessu tilfelli væri einungis horft á fjárhagshliðina, enda eru Vaðlaheiðargöng ekki inni á samgönguáætlun. Hann sagðist þó þeirrar skoðunar að allar samgöngubætur væru virðisaukandi og til þess fallnar að bæta samfélagið. Fleiri nefndarmenn lýstu þeirri skoðun sinni að horfa þyrfti til samfélagslegra þátta. Til að mynda sagði Árni Johnsen að ef vafi væri á hvort ráðast ætti í framkvæmd sem slíka, þyrfti landsbyggðin að njóta vafans. Svipuðum rökum áður beittHreinn Haraldsson vegamálastjóri segir, í samtali við Fréttablaðið, að umræðan um samfélagslega þætti hafi oft komið upp áður, sérstaklega varðandi stærri framkvæmdir eins og jarðgöng. „Upp á síðkastið hefur kannski meira verið reynt að leggja fjárhagslegt mat á þessa þætti til að vega upp á móti kostnaði við framkvæmdina, ef sýnt er að verkefnin eru svo dýr að þau skili sér ekki á hefðbundinn arðsemismælikvarða, það er sparnaði hjá vegfarendum og við rekstur vegakerfisins.“ Hreinn segir svipuð rök hafa verið notuð í aðdraganda byggingar Borgarfjarðarbrúarinnar og Hvalfjarðaganganna. „Þetta er mjög oft notað sem viðbótarröksemd fyrir framkvæmdir sem er kannski ekki alveg ljóst að skili sér í krónum og aurum.“ Önnur göng framar á listaÞrátt fyrir að allt væri tekið inn í reikninginn voru Vaðlaheiðargöng ekki ofarlega á forgangslista samgönguyfirvalda þar sem innanríkisráðherra tiltók tvö önnur göng sem væru framar, Norðfjarðargöng og Dýrafjarðargöng. Hreinn segir nokkurn eðlismun vera þar á. „Göngin tvö eru að leysa erfiðari samgöngumál en Vaðlaheiðargöng eiga að gera. Norðfjarðargöng leysa af mjög háan fjallveg og oft er ófært um Oddskarðið. Þá leysa Dýrafjarðargöng af veg milli suður- og norðurhluta Vestfjarða sem er mjög oft lokaður að vetri til. Vaðlaheiðargöng munu hins vegar leysa af ágætisveg með bundnu slitlagi, helstu rökin með þeim eru annars vegar þeir vetrardagar sem vegurinn er ófær og hins vegar styttingin á veginum.“ Ný göng háð veggjöldumFramkvæmd Vaðlaheiðarganga verður á hendi sérstaks félags sem er að rúmum helmingi í eigu Vegagerðarinnar. Verkið er fjármagnað af ríkinu á meðan á framkvæmdum stendur en þegar göngin komast í notkun mun félagið endurfjármagna sig og eftir það mun veggjaldið þurfa að standa undir kostnaði. Hreinn segir þetta fyrirkomulag geta gengið í tilfellum þar sem vilji er til þess að greiða veggjöld. Sú var ekki raunin í umræðum um breikkun stofnbrauta inn á höfuðborgarsvæðið, Reykjanesbraut, Vesturlandsveg og Suðurlandsveg. „Það var því slegið út af borðinu, en á fundum sem haldnir voru á Norðurlandi voru allir, bæði sveitarfélög og íbúar, sammála því að leggja í þessar framkvæmdir og þau væru tilbúin til að borga fyrir notkun á göngunum.“ Byggðarök ekki nógÞví sýnir það sig að við forgangsröðun á samgönguframkvæmdum eru byggðarök sannarlega tekin til greina, en þau duga ekki til ein og sér. Eins og vegamálastjóri segir eru fyrirhugaðar framkvæmdir miðaðar við arðsemismælikvarða. Ef ábati er ekki talinn nægur til að réttlæta kostnað, er ekki líklegt að framkvæmdin verði ofarlega í forgangsröðun yfirvalda. Hins vegar er hægt að flýta framkvæmdum með annars konar fjármögnun. Slíkt reyndist vel í tilfelli Hvalfjarðaganga, þar sem fyrirtæki, sveitarfélög og einstaklingar lögðust á eitt til að af þeim yrði þegar stjórnvöld vildu ekki taka þátt í fjármögnuninni. Nú er enn eitt formið til umræðu þar sem upphaf framkvæmda er háð samþykki fjárveitingarvaldsins, það er þingsins. Skiptar skoðanir eru þó enn um það hvort áætlanir séu raunhæfar, en þingmenn munu skera úr um það á næstunni. thorgils@frettabladid.is
Fréttir Skroll - myndbönd og hljóðklippur Skroll-Fréttir Mest lesið Gat ekki lengur lesið en sagði engum frá því Innlent Telja dagana frá síðasta innbroti Innlent Hringvegurinn í sundur vegna vatnavaxta Innlent „Ég má ekki heita Hrísey en ég má heita Rodriguez“ Innlent „Þau eru að herja á börnin okkar“ Innlent Von á mesta vindinum í marga mánuði Veður Skvísur séu almennt frekar næringarsnauðar og börnin geti orðið matvönd Innlent Lofthelgi aftur lokað í Álaborg vegna drónaflugs Erlent Hugmyndir kynntar um „miðstöð jaðaríþrótta“ í Toppstöðinni Innlent Minna fólk á að hafa vistir til þriggja daga á heimilinu Innlent Fleiri fréttir Hringvegurinn í sundur vegna vatnavaxta Hugmyndir kynntar um „miðstöð jaðaríþrótta“ í Toppstöðinni Telja dagana frá síðasta innbroti Rannsaka líkamsárás og fjárkúgun Gat ekki lengur lesið en sagði engum frá því „Ég má ekki heita Hrísey en ég má heita Rodriguez“ Skvísur séu almennt frekar næringarsnauðar og börnin geti orðið matvönd „Þau eru að herja á börnin okkar“ Skipulagði bæjarferðir að vestan þannig að hann kæmist í Blóðbankann Lægð sem valdi meiri usla Minna fólk á að hafa vistir til þriggja daga á heimilinu Dæmigert hundaflaut að spyrja hvort kynin séu tvö Grafalvarleg staða í Danmörku, trampólínlægð og hundaflaut Viðvörunarstig hækkað: Auknar líkur á gosi Refsing fyrir að nauðga þroskaskertum manni milduð Breytingar í vændum á skrifstofu forseta Stærðarinnar grjót féll á fjölfarinn veg Bein útsending: Farið yfir það nýjasta í krabbameinsrannsóknum „Handagangur í öskjunni“ leiddi til þess að menntskælingar fengu áfengi Skæð fuglaflensa greindist á Norðurlandi Uppsagnir hjá Norðuráli í dag Þingmenn ræða stjórnlausa veðmálastarfsemi: Íslendingar Evrópumeistarar Stórt framfaraskref að færa Blóðbankann í Kringluna Austurstræti orðið að göngugötu Íbúar Ártúnsholts hrósa sigri gegn borginni - í bili Fyrsta trampólínlægðin væntanleg á morgun Dóttirin fær einungis að mæta einu sinni í viku í frístund Drónar í Danaveldi og Blóðbankinn opnar í Kringlunni „Skoðun mín skiptir ekki máli“ Nýtt Lækjartorg á ís þar til flóðamat liggur fyrir Sjá meira