Kúldrast í kreddum Kolbeinn Óttarsson Proppé skrifar 16. október 2012 06:00 Fordómar. Við höfum þá öll. Þeir eru hluti af eðli okkar, gera okkur kleift að meta aðstæður á örskotsstundu og hegða okkur í samræmi við það mat sem hugur okkar hefur lagt á aðstæður, meðvitað sem ómeðvitað. Þeir geta birst í sérviskulegri andúð, til dæmis á því sem nýtt er, eða vali okkar á gönguleið á síðkvöldum. Þeir geta birst í jákvæðum væntingum til einhvers, en auðvitað einnig neikvæðum. Fordómar, sleggjudómar, hleypidómar, öll þessi orð lýsa því sama; ógrunduðum dómum. Því það er það sem fordómar eru. Við setjum okkur ekki inn í aðstæður áður en við mótum okkur skoðun. Við kynnum okkur málin ekki til hlítar heldur höldum okkur við það frummat sem við leggjum á þau, eitthvað sem við heyrðum, höldum, eða okkur finnst. Fordómafullt fólk er þröngsýnt. Það getur staðið í þeirri meiningu að heil þjóð, eða jafnvel margar þjóðir, séu glæpamenn og smámenni. Jafnvel þó við vitum að það er einfaldlega ekki fræðilega mögulegt að heil þjóð sé haldin sömu einkennum. Samt höfum við öll einhverja fyrir fram mótaða skoðun gagnvart ýmsum þjóðum eða hópum fólks. Þröngsýna fólkið rígheldur hins vegar í þá skoðun en veltir ekki við steinum til að láta reyna á sannleiksgildi hennar. Sértu, lesandi góður, haldinn geðsjúkdómi eru yfirgnæfandi líkur á að þú mætir fordómum einhvern tíma á lífsleiðinni. Frekar en fólk með hjartagalla. Sért þú hommi eða lesbía geturðu sagt sömu sögu, að ekki sé talað um ef húðlitur þinn er annar en minn. Ráðist er á sumt fólk fyrir það eitt að vera það sem það er. Það er klikkun. Fordómar eru birtingarmynd ótta þess sem þá hefur. Stundum líka leti, sumir nenna ekki að kynna sér mál og finnst þægilegra að skáka í eigin fordómum. En fordómar geta aldrei orðið annað en þeir eru; fyrir fram gefnar skoðanir. Og þær eru sjaldnast, ef nokkurn tíma, grundvöllur nokkurs nema eigin vanlíðan. Hræddu fólki líður sjaldnast vel. Hættum því að gefa okkur fyrir fram hvernig hitt og þetta er. Setjum okkur inn í aðstæður, kynnum okkur mál og umfram allt; sýnum öðrum þá virðingu sem við sjálf óskum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kolbeinn Óttarsson Proppé Mest lesið Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun Halldór 4.10.2025 Halldór 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun
Fordómar. Við höfum þá öll. Þeir eru hluti af eðli okkar, gera okkur kleift að meta aðstæður á örskotsstundu og hegða okkur í samræmi við það mat sem hugur okkar hefur lagt á aðstæður, meðvitað sem ómeðvitað. Þeir geta birst í sérviskulegri andúð, til dæmis á því sem nýtt er, eða vali okkar á gönguleið á síðkvöldum. Þeir geta birst í jákvæðum væntingum til einhvers, en auðvitað einnig neikvæðum. Fordómar, sleggjudómar, hleypidómar, öll þessi orð lýsa því sama; ógrunduðum dómum. Því það er það sem fordómar eru. Við setjum okkur ekki inn í aðstæður áður en við mótum okkur skoðun. Við kynnum okkur málin ekki til hlítar heldur höldum okkur við það frummat sem við leggjum á þau, eitthvað sem við heyrðum, höldum, eða okkur finnst. Fordómafullt fólk er þröngsýnt. Það getur staðið í þeirri meiningu að heil þjóð, eða jafnvel margar þjóðir, séu glæpamenn og smámenni. Jafnvel þó við vitum að það er einfaldlega ekki fræðilega mögulegt að heil þjóð sé haldin sömu einkennum. Samt höfum við öll einhverja fyrir fram mótaða skoðun gagnvart ýmsum þjóðum eða hópum fólks. Þröngsýna fólkið rígheldur hins vegar í þá skoðun en veltir ekki við steinum til að láta reyna á sannleiksgildi hennar. Sértu, lesandi góður, haldinn geðsjúkdómi eru yfirgnæfandi líkur á að þú mætir fordómum einhvern tíma á lífsleiðinni. Frekar en fólk með hjartagalla. Sért þú hommi eða lesbía geturðu sagt sömu sögu, að ekki sé talað um ef húðlitur þinn er annar en minn. Ráðist er á sumt fólk fyrir það eitt að vera það sem það er. Það er klikkun. Fordómar eru birtingarmynd ótta þess sem þá hefur. Stundum líka leti, sumir nenna ekki að kynna sér mál og finnst þægilegra að skáka í eigin fordómum. En fordómar geta aldrei orðið annað en þeir eru; fyrir fram gefnar skoðanir. Og þær eru sjaldnast, ef nokkurn tíma, grundvöllur nokkurs nema eigin vanlíðan. Hræddu fólki líður sjaldnast vel. Hættum því að gefa okkur fyrir fram hvernig hitt og þetta er. Setjum okkur inn í aðstæður, kynnum okkur mál og umfram allt; sýnum öðrum þá virðingu sem við sjálf óskum.
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun