Sá úrskurður rann út á föstudag og stúlkan situr nú í gæsluvarðhaldi. Fíkniefnin sem fundust í farangri mæðgnanna eru meira magn en fannst hér á landi allt árið í fyrra. Um er að ræða amfetamín, kókaín og MDMA, sem tollverðir fundu í ferðatöskum þeirra.
Til greina kemur að stúlkan fari í fangelsi ásamt móður sinni. Lögreglan fundaði í gær vegna málsins með barnaverndaryfirvöldum og samkvæmt heimildarmanni Fréttablaðsins er um geðheilsu stúlkunnar að tefla. Málið er óvenjulegt og í andstöðu við ákvæði Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna þar sem mælst er til þess að börn sitji ekki í fangelsi með fullorðnum. En þar sem um mæðgur er að ræða og tengsl þeirra eru afar náin þykir vandasamt að ákveða hver besta lausnin er.
Bragi Guðbrandsson hjá Barnaverndarstofu segir að samkvæmt öllum reglum ætti stúlkan að vera í þeirra umsjá. Hins vegar séu hagsmunir hennar ekki endilega þeir í þessu máli. „Það sem er verið að fara yfir er hvar bestu hagsmunir barnsins liggja. Hvort það er hægt að aðskilja mæðgurnar á þessu stigi og hvort það þurfi ekki frekari undirbúning. Það er í lögunum ákvæði sem heimilar það, ef bestu hagsmunir barnsins mæla með því, að það sitji í fangelsi með fullorðnum.
Þarna eru mjög sérstakar aðstæður uppi. Það er ekki sjálfgefið að þær eigi að vera saman og það er ekki sjálfgefið heldur að aðskilja þær,“ segir Bragi en í gær hafði mönnum ekki enn tekist að komast að niðurstöðu um málið.
„Það þarf að ræða við stúlkuna og það þarf að leggja sjálfstætt mat á málið. Það er ekki fyrirstaða af okkar hálfu eða Fangelsismálastofnunar. Við erum alveg á sama máli um hvernig þetta á að vinnast. Það er andlegt ástand og líðan stúlkunnar sem ræður. Almennt séð er þetta ekki eitthvað sem við myndum sætta okkur við.“ Staðan er erfið þegar kemur að afplánun kvenna þar til nýtt fangelsi á Hólmsheiði verður tekið í gagnið.
Bæði karlar og konur afplána nú í Kvennafangelsinu í Kópavogi sem stendur til að loka. Konur hafa verið vistaðar á Sogni og á Kvíabryggju. Páll Winkel fangelsismálastjóri segir brýna þörf á að leysa málefni kvenfanga og segir margt koma til greina til að bæta stöðuna. „Til dæmis að opna álmu á Litla-Hrauni fyrir konur en aðrar hugmyndir koma einnig til greina,“ segir Páll.
Tvær meðferðarstofnanir hér á landi eru í stakk búnar til þess að taka á móti sakhæfum börnum: Meðferðarstofnunin Stuðlar og Háholt í Skagafirði. Nýlega var neyðarmóttaka endurbætt á Stuðlum. Nú er hún kynjaskipt, þrjú rými fyrir pilta og tvö fyrir stúlkur auk neyðarrýmis sem er hægt að nota í gæsluvarðhaldi. Þar er sérstakt baðherbergi og setustofa auk svefnaðstöðu. Rýmið var innréttað í desember og hefur einu sinni verið notað í gæsluvarðhaldi síðan þá. Miðað er við að Háholt í Skagafirði taki að sér afplánun barna og að Stuðlar sinni gæsluvarðhaldi.
Barnasáttmáli Sameinuðu Þjóðanna og réttindi ungra fanga
Í gildi er samkomulag á milli Barnaverndarstofu og Fangelsismálastofnunar um gæsluvarðhald sakhæfra barna á aldrinum 15-18 ára. Þegar mál sem þessi koma upp er Barnaverndarstofu gert viðvart, sem var gert í tilfelli hollensku stúlkunnar. Það er gert í þeim tilgangi að tryggja að þegar barn er dæmt til gæsluvarðhalds eða fangelsisvistar eigi það að hafa val um að afplána í fangelsi með fullorðnum eða á meðferðarstofnun fyrir börn.
Þetta fyrirkomulag um val sem er við lýði á Íslandi hefur verið gagnrýnt af barnaréttarnefnd Sameinuðu þjóðanna. Það er í andstöðu við c-lið 37. greinar Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna. Sú grein kveður sérstaklega á um að börn sem svipt eru sjálfræði sínu skuli vera aðskilin frá fullorðnum. Mál mæðgnanna þykir hins vegar einstaklega vandasamt og hallast fagaðilar að því að það sé ekki ráðlegt geðheilsu stúlkunnar vegna að aðskilja þær.
