Íslenska á tölvuöld: Rannsaka áhrif snjalltækja á máltöku íslenskra barna Bjarki Ármannsson skrifar 29. júní 2016 10:00 Varla hefur farið framhjá neinum að íslensk börn hafa margfalt betri aðgang að netinu nú en fyrir nokkrum árum. Vísir/Getty Rannsóknarsjóður Rannís veitti í mars stærsta styrk sem borist hefur inn á Hugvísindasvið Háskóla Íslands til rannsóknar á því hvort snjalltækjavæðing undanfarinna ára hafi haft áhrif á íslenskukunnáttu barna. Einn forsvarsmanna rannsóknarinnar segir máltöku barna næstkomandi ár segja til um framtíð málsins.Víða áhyggjur af ensku máláreiti á börn Varla hefur farið framhjá nokkrum manni að íslensk börn hafa margfalt betri aðgang að netinu nú en fyrir nokkrum árum. Á internetinu er enskan allsráðandi og eru þeir ófáir foreldrarnir og kennararnir sem telja sig hafa orðið var við dvínandi íslenskukunnáttu íslenskra barna og unglinga vegna mikillar tölvu- og snjalltækjanotkunar. „Ég sat nú bara í heita pottinum í Kópavogslauginni í gær og það var einhver þar sem fór að tala um stöðu íslenskunnar,“ segir Sigríður Sigurjónsdóttir, prófessor í íslenskri málfræði, og hlær. „Og þar höfðu allir miklar áhyggjur. Að börn kynnu ekki algengustu orð en væru orðin svo góð í ensku. Þannig að ég held að það taki allir eftir þessu.“Sigríður Sigurjónsdóttir, prófessor í íslenskri málfræði.Vísir/ValliSigríður stýrir rannsókninni sem Rannís hefur nú styrkt ásamt öðrum íslenskuprófessor, Eiríki Rögnvaldssyni. Vísir hefur áður haft eftir Sigríði að breytingar á máli íslenska barna vegna tölvunotkunar gætu þegar hafa átt sér stað en nú stendur til að kanna hvað til er í því. Niðurstöðurnar gætu hreinlega sagt okkur mikið um framtíð íslensks máls. Rannsóknin felur í sér að ítarlegum málfarslegum upplýsingum verður safnað frá fjögur hundruð Íslendingum, sem valdir verða með lagskiptu handahófsúrtaki, og þær notaðar til að meta málnotkun hvers og eins. Einnig verður lögð fyrir viðamikil netkönnun sem nær til fimm þúsund þátttakenda og er ætlað að veita yfirlit yfir notkun íslensku og ensku í íslensku málsamfélagi.Enskuslettur ekki það alvarlegasta Sérsvið Sigríðar er máltaka barna en rannsóknir á því sviði benda til þess að börn þurfi að taka mál fyrir sex til níu ára aldur til þess að ná almennilega tökum á móðurmáli sínu. Sigríður segir að það sé því alvarlegt fyrir framtíð íslenskunnar ef börn í fyrstu bekkjum grunnskóla verði fyrir miklu ensku áreiti og áhrifa frá ensku gæti í máli þeirra. Mun alvarlegra en til dæmis enskuslettur í máli fullorðinna. Sjá einnig: Næstu til þrjú ár „krítísk“ fyrir framtíð tungumálsins Þess vegna stendur til að skoða annars vegar hvort örar samfélags- og tæknibreytingar hafi haft áhrif á málnotkun Íslendinga (þ.e. hvaða orð við notum dagsdaglega) og hinsvegar sjálfa gerð íslenskunnar. „Enskar slettur, þó þær geti verið hvimleiðar, eru kannski ekki jafn alvarlegar,“ útskýrir hún. „Við lærum ný og ný orð alla ævi og það getur alltaf breyst. En málkunnáttan, eða málkerfið, það er eitthvað sem við leggjum grunn að fyrstu árin og það er eiginlega ekkert aftur snúið eftir það. Þannig að ef enskan er að hafa áhrif á málkerfi okkar, hjá ungum börnum, þá getur það haft áhrif á beygingar, setningagerð og jafnvel framburð. Það er þá miklu alvarlegra, ef gerð íslenskunnar er að breytast út af þessum áhrifum.“ Brot úr umfjöllun Bresta um framtíð íslensks máls árið 2014, þar sem meðal annars var rætt við unga íslenska drengi sem leika sér frekar saman á ensku en íslensku.Einnig verður skoðað hvort íslenska sé að hörfa fyrir ensku á einhverjum ákveðnum sviðum – missa yfirráðasvæði til hennar, ef svo má að orði komast. Til dæmis fer stærstur hluti gagnvirkra tölvuleikjaspila íslenskra barna fram á ensku og því er ekki ósennilegt að börn og unglingar temji sér á endanum að tala bara um tölvuleiki á ensku. Þessi þróun á að sjálfsögðu við í fleiri málsamfélögum en því íslenska. „Við erum að nota íslenskuna sem nokkurs konar prófmál,“ segir Sigríður. „Við ætlumst til að það sé hægt að nýta niðurstöðurnar líka almennt, fyrir önnur tungumál í svipaðri stöðu og íslenskan. Þessar breytingar hafa auðvitað sömu áhrif á mörg önnur tungumál og við teljum að það geti verið gott að rannsaka þetta hér og síðan sé hægt að yfirfæra niðurstöðurnar á fleiri málsamfélög.“ Styrkurinn nemur alls 117 milljónum króna. Rannsóknin hefst formlega um næstu mánaðamót og segir Sigríður að fyrsta hálfa árið eða svo muni fara í að leggja betri grunn að rannsóknaraðferðunum. Stefnt er að því að geta lagt kannanir fyrir þátttakendur í febrúar eða mars og niðurstöður þeirra ættu að liggja fyrir um næsta sumar, þó rannsókninni muni ekki ljúka endanlega fyrr en eftir tvö eða þrjú ár. Tæknivæðingin er ör og segir Sigríður að eflaust hefði mátt fara af stað með sambærilega rannsókn fyrr. Hún segir markmiðið með rannsókninni ekki endilega að koma fram með tillögur að leiðum til að bregðast við verulegum breytingum, finnist merki um þær. „Fyrsta skrefið er að kanna stöðuna í dag,“ segir hún. „Ef læknirinn veit sjúkdómsgreininguna, þá er hægt að fara að velta meðferðinni fyrir sér.“ Íslenska á tækniöld Tengdar fréttir Íslenska á tölvuöld: Aukin notkun snjalltækja þegar haft áhrif á málkunnáttu barna? Fræðimenn vilja kanna hvort íslenskukunnáttu íslenskra barna hafi farið aftur og hvort satt sé að þau leiki sér í auknum mæli saman á ensku. 14. mars 2016 15:00 Íslenska á tölvuöld: Bið eftir fjármunum til bjargar tungumálinu Stjórnvöld munu verja næstu mánuðum í að endurgera aðgerðaáætlun fyrir íslenska máltækni. Þingmaður Vinstri grænna segir ekkert að vanbúnaði að hefja vinnu. 20. apríl 2016 13:15 Íslenska á tölvuöld: Næstu tvö til þrjú ár „krítísk“ fyrir framtíð tungumálsins Framþróunar í máltækni er þörf ef íslenska á að ná að halda velli hjá næstu kynslóðum, að mati sérfræðinga. 9. mars 2016 11:30 Mest lesið Nítján ára ferðamaður fannst látinn Erlent Fagnar „hugrökkum hetjum“ Bandaríkjahers en skrifar um þarmaflóruna á sautjánda júní Innlent Tilkynnt um hóp pilta í grunsamlegum erindagjörðum Innlent Banamaður ráðherra fær að stíga fæti út fyrir fangelsið Erlent Gul viðvörun: Brýna fyrir fólki á húsbílum að vara sig á vindinum Innlent Íbúðin í rúst eftir Airbnb-gesti Innlent Boltaleikir bannaðir á skólalóðinni eftir klukkan tíu Innlent Bíll í ljósum logum á Skaganum Innlent Hegseth hafi logið því að gengið sé á vopnabirgðir Bandaríkjanna Erlent Um sjötíu látnir í flóðunum og stúlknanna enn leitað Erlent Fleiri fréttir Metfjöldi á biðlista og mögulega þarf að vísa frá Einstök litasamsetning á Prinsi Greifa Bíll í ljósum logum á Skaganum Vatnslögn í sundur í Smáralind Aldrei fleiri börn á biðlista og útrás í Kína Á hundrað og þrjátíu á sextíu götu Gul viðvörun: Brýna fyrir fólki á húsbílum að vara sig á vindinum Boltaleikir bannaðir á skólalóðinni eftir klukkan tíu Leggja til 80 milljónum árlega í nýja líkbrennslu Hinn stungni á batavegi en stungumennirnir ófundnir Mikill áhugi á ræktun rabarbara með tilkomu Rabarbarafélags Íslands Málþófið endurspegli ráðaleysi minnihlutans gagnvart samstíga stjórn Vill meira frá ríkinu, annars gætu nemar þurft að borga meira Stutt í land í þinginu og spenna fyrir landsleik Yfirgangur hins opinbera, þrátefli á þinginu og fráleit þjóðaratkvæðagreiðsla Ætla að knýja Flatey með sólarorku Fagnar „hugrökkum hetjum“ Bandaríkjahers en skrifar um þarmaflóruna á sautjánda júní Tilkynnt um hóp pilta í grunsamlegum erindagjörðum Skæður hakkarahópur herjar á framlínustarfsmenn „Býsna margt orðið grænmerkt“ Fjarlægðu sprengju við Keflavíkurflugvöll Leitar að eiganda trúlofunarhrings sem fannst í fjöru Á þriðja tug látnir í Texas og netþrjótar herja á flugfélög Nikkurnar þandar á Reyðarfirði alla helgina Íbúðin í rúst eftir Airbnb-gesti Konan er fundin Þriggja leitað vegna stunguárásar í miðbænum Björguðu göngukonu í sjálfheldu við Hrafntinnusker Mótorhjólakappi fluttur á sjúkrahús eftir að hafa fipast við akstur Tuttugu þingmenn mættu ekki á þingfund Sjá meira
Rannsóknarsjóður Rannís veitti í mars stærsta styrk sem borist hefur inn á Hugvísindasvið Háskóla Íslands til rannsóknar á því hvort snjalltækjavæðing undanfarinna ára hafi haft áhrif á íslenskukunnáttu barna. Einn forsvarsmanna rannsóknarinnar segir máltöku barna næstkomandi ár segja til um framtíð málsins.Víða áhyggjur af ensku máláreiti á börn Varla hefur farið framhjá nokkrum manni að íslensk börn hafa margfalt betri aðgang að netinu nú en fyrir nokkrum árum. Á internetinu er enskan allsráðandi og eru þeir ófáir foreldrarnir og kennararnir sem telja sig hafa orðið var við dvínandi íslenskukunnáttu íslenskra barna og unglinga vegna mikillar tölvu- og snjalltækjanotkunar. „Ég sat nú bara í heita pottinum í Kópavogslauginni í gær og það var einhver þar sem fór að tala um stöðu íslenskunnar,“ segir Sigríður Sigurjónsdóttir, prófessor í íslenskri málfræði, og hlær. „Og þar höfðu allir miklar áhyggjur. Að börn kynnu ekki algengustu orð en væru orðin svo góð í ensku. Þannig að ég held að það taki allir eftir þessu.“Sigríður Sigurjónsdóttir, prófessor í íslenskri málfræði.Vísir/ValliSigríður stýrir rannsókninni sem Rannís hefur nú styrkt ásamt öðrum íslenskuprófessor, Eiríki Rögnvaldssyni. Vísir hefur áður haft eftir Sigríði að breytingar á máli íslenska barna vegna tölvunotkunar gætu þegar hafa átt sér stað en nú stendur til að kanna hvað til er í því. Niðurstöðurnar gætu hreinlega sagt okkur mikið um framtíð íslensks máls. Rannsóknin felur í sér að ítarlegum málfarslegum upplýsingum verður safnað frá fjögur hundruð Íslendingum, sem valdir verða með lagskiptu handahófsúrtaki, og þær notaðar til að meta málnotkun hvers og eins. Einnig verður lögð fyrir viðamikil netkönnun sem nær til fimm þúsund þátttakenda og er ætlað að veita yfirlit yfir notkun íslensku og ensku í íslensku málsamfélagi.Enskuslettur ekki það alvarlegasta Sérsvið Sigríðar er máltaka barna en rannsóknir á því sviði benda til þess að börn þurfi að taka mál fyrir sex til níu ára aldur til þess að ná almennilega tökum á móðurmáli sínu. Sigríður segir að það sé því alvarlegt fyrir framtíð íslenskunnar ef börn í fyrstu bekkjum grunnskóla verði fyrir miklu ensku áreiti og áhrifa frá ensku gæti í máli þeirra. Mun alvarlegra en til dæmis enskuslettur í máli fullorðinna. Sjá einnig: Næstu til þrjú ár „krítísk“ fyrir framtíð tungumálsins Þess vegna stendur til að skoða annars vegar hvort örar samfélags- og tæknibreytingar hafi haft áhrif á málnotkun Íslendinga (þ.e. hvaða orð við notum dagsdaglega) og hinsvegar sjálfa gerð íslenskunnar. „Enskar slettur, þó þær geti verið hvimleiðar, eru kannski ekki jafn alvarlegar,“ útskýrir hún. „Við lærum ný og ný orð alla ævi og það getur alltaf breyst. En málkunnáttan, eða málkerfið, það er eitthvað sem við leggjum grunn að fyrstu árin og það er eiginlega ekkert aftur snúið eftir það. Þannig að ef enskan er að hafa áhrif á málkerfi okkar, hjá ungum börnum, þá getur það haft áhrif á beygingar, setningagerð og jafnvel framburð. Það er þá miklu alvarlegra, ef gerð íslenskunnar er að breytast út af þessum áhrifum.“ Brot úr umfjöllun Bresta um framtíð íslensks máls árið 2014, þar sem meðal annars var rætt við unga íslenska drengi sem leika sér frekar saman á ensku en íslensku.Einnig verður skoðað hvort íslenska sé að hörfa fyrir ensku á einhverjum ákveðnum sviðum – missa yfirráðasvæði til hennar, ef svo má að orði komast. Til dæmis fer stærstur hluti gagnvirkra tölvuleikjaspila íslenskra barna fram á ensku og því er ekki ósennilegt að börn og unglingar temji sér á endanum að tala bara um tölvuleiki á ensku. Þessi þróun á að sjálfsögðu við í fleiri málsamfélögum en því íslenska. „Við erum að nota íslenskuna sem nokkurs konar prófmál,“ segir Sigríður. „Við ætlumst til að það sé hægt að nýta niðurstöðurnar líka almennt, fyrir önnur tungumál í svipaðri stöðu og íslenskan. Þessar breytingar hafa auðvitað sömu áhrif á mörg önnur tungumál og við teljum að það geti verið gott að rannsaka þetta hér og síðan sé hægt að yfirfæra niðurstöðurnar á fleiri málsamfélög.“ Styrkurinn nemur alls 117 milljónum króna. Rannsóknin hefst formlega um næstu mánaðamót og segir Sigríður að fyrsta hálfa árið eða svo muni fara í að leggja betri grunn að rannsóknaraðferðunum. Stefnt er að því að geta lagt kannanir fyrir þátttakendur í febrúar eða mars og niðurstöður þeirra ættu að liggja fyrir um næsta sumar, þó rannsókninni muni ekki ljúka endanlega fyrr en eftir tvö eða þrjú ár. Tæknivæðingin er ör og segir Sigríður að eflaust hefði mátt fara af stað með sambærilega rannsókn fyrr. Hún segir markmiðið með rannsókninni ekki endilega að koma fram með tillögur að leiðum til að bregðast við verulegum breytingum, finnist merki um þær. „Fyrsta skrefið er að kanna stöðuna í dag,“ segir hún. „Ef læknirinn veit sjúkdómsgreininguna, þá er hægt að fara að velta meðferðinni fyrir sér.“
Íslenska á tækniöld Tengdar fréttir Íslenska á tölvuöld: Aukin notkun snjalltækja þegar haft áhrif á málkunnáttu barna? Fræðimenn vilja kanna hvort íslenskukunnáttu íslenskra barna hafi farið aftur og hvort satt sé að þau leiki sér í auknum mæli saman á ensku. 14. mars 2016 15:00 Íslenska á tölvuöld: Bið eftir fjármunum til bjargar tungumálinu Stjórnvöld munu verja næstu mánuðum í að endurgera aðgerðaáætlun fyrir íslenska máltækni. Þingmaður Vinstri grænna segir ekkert að vanbúnaði að hefja vinnu. 20. apríl 2016 13:15 Íslenska á tölvuöld: Næstu tvö til þrjú ár „krítísk“ fyrir framtíð tungumálsins Framþróunar í máltækni er þörf ef íslenska á að ná að halda velli hjá næstu kynslóðum, að mati sérfræðinga. 9. mars 2016 11:30 Mest lesið Nítján ára ferðamaður fannst látinn Erlent Fagnar „hugrökkum hetjum“ Bandaríkjahers en skrifar um þarmaflóruna á sautjánda júní Innlent Tilkynnt um hóp pilta í grunsamlegum erindagjörðum Innlent Banamaður ráðherra fær að stíga fæti út fyrir fangelsið Erlent Gul viðvörun: Brýna fyrir fólki á húsbílum að vara sig á vindinum Innlent Íbúðin í rúst eftir Airbnb-gesti Innlent Boltaleikir bannaðir á skólalóðinni eftir klukkan tíu Innlent Bíll í ljósum logum á Skaganum Innlent Hegseth hafi logið því að gengið sé á vopnabirgðir Bandaríkjanna Erlent Um sjötíu látnir í flóðunum og stúlknanna enn leitað Erlent Fleiri fréttir Metfjöldi á biðlista og mögulega þarf að vísa frá Einstök litasamsetning á Prinsi Greifa Bíll í ljósum logum á Skaganum Vatnslögn í sundur í Smáralind Aldrei fleiri börn á biðlista og útrás í Kína Á hundrað og þrjátíu á sextíu götu Gul viðvörun: Brýna fyrir fólki á húsbílum að vara sig á vindinum Boltaleikir bannaðir á skólalóðinni eftir klukkan tíu Leggja til 80 milljónum árlega í nýja líkbrennslu Hinn stungni á batavegi en stungumennirnir ófundnir Mikill áhugi á ræktun rabarbara með tilkomu Rabarbarafélags Íslands Málþófið endurspegli ráðaleysi minnihlutans gagnvart samstíga stjórn Vill meira frá ríkinu, annars gætu nemar þurft að borga meira Stutt í land í þinginu og spenna fyrir landsleik Yfirgangur hins opinbera, þrátefli á þinginu og fráleit þjóðaratkvæðagreiðsla Ætla að knýja Flatey með sólarorku Fagnar „hugrökkum hetjum“ Bandaríkjahers en skrifar um þarmaflóruna á sautjánda júní Tilkynnt um hóp pilta í grunsamlegum erindagjörðum Skæður hakkarahópur herjar á framlínustarfsmenn „Býsna margt orðið grænmerkt“ Fjarlægðu sprengju við Keflavíkurflugvöll Leitar að eiganda trúlofunarhrings sem fannst í fjöru Á þriðja tug látnir í Texas og netþrjótar herja á flugfélög Nikkurnar þandar á Reyðarfirði alla helgina Íbúðin í rúst eftir Airbnb-gesti Konan er fundin Þriggja leitað vegna stunguárásar í miðbænum Björguðu göngukonu í sjálfheldu við Hrafntinnusker Mótorhjólakappi fluttur á sjúkrahús eftir að hafa fipast við akstur Tuttugu þingmenn mættu ekki á þingfund Sjá meira
Íslenska á tölvuöld: Aukin notkun snjalltækja þegar haft áhrif á málkunnáttu barna? Fræðimenn vilja kanna hvort íslenskukunnáttu íslenskra barna hafi farið aftur og hvort satt sé að þau leiki sér í auknum mæli saman á ensku. 14. mars 2016 15:00
Íslenska á tölvuöld: Bið eftir fjármunum til bjargar tungumálinu Stjórnvöld munu verja næstu mánuðum í að endurgera aðgerðaáætlun fyrir íslenska máltækni. Þingmaður Vinstri grænna segir ekkert að vanbúnaði að hefja vinnu. 20. apríl 2016 13:15
Íslenska á tölvuöld: Næstu tvö til þrjú ár „krítísk“ fyrir framtíð tungumálsins Framþróunar í máltækni er þörf ef íslenska á að ná að halda velli hjá næstu kynslóðum, að mati sérfræðinga. 9. mars 2016 11:30