Hnattræn hlýnun teygir sig ofan í iður jarðar Kjartan Kjartansson skrifar 11. júní 2018 11:00 Frá gosi í Grímsvötnum árið 2011. Eldstöðvar undir jöklum sem eru að rýrna vegna hnattrænnar hlýnunar gætu orðið virkari þegar léttir á þrýstingi íssins yfir þeim. Vísir/Egill Aðalsteinsson Hröð bráðnun íslenskra jökla undanfarna áratugi vegna hnattrænnar hlýnunar hefur ekki aðeins áhrif á yfirborðinu heldur hefur hún breytt aðstæðum í jarðskorpunni. Einn af mögulegum fylgifiskum loftslagsbreytinga sem vísindamenn fylgjast með er hætta á tíðari eldgosum sem gæti fylgt hopi jöklanna. Áætlað hefur verið að Vatnajökull vegi um þrjú þúsund milljarða tonna. Þungi hans og annarra jökla er svo mikill að hann þrýstir jarðskorpunni undir þeim þannig að hún sígur. Þegar jöklarnir bráðna og skreppa saman léttir þannig á farginu og landið undir þeim rís. Á þennan hátt er því spáð að sjávarstaðan við suðaustanvert Ísland lækki á þessari öld. Almennt verði fyrirséð hækkun yfirborðs sjávar vegna hnattrænnar hlýnunar við Ísland mögulega aðeins þriðjungur af hnattrænu meðaltali. Slík hækkun hefði engu að síður veruleg áhrif í för með sér fyrir íslensk lágsvæði. Landrisið hefur hins vegar ekki aðeins áhrif á sjávarstöðuna. Þegar losnar um fargið ofan af jöklunum getur kvikuframleiðsla neðarlega í jarðskorpunni aukist. Í skýrslu vísindanefndar um áhrif loftslagsbreytinga á Íslandi sem kom út í byrjun maí kemur fram að áætlað er að kvikuframleiðsla hafi aukist um allt frá 0,014 rúmkílómetrum á ári upp í 0,21-0,23 rúmkílómetra vegna rýrnunar jökla. Sé miðað við að fjórðungur aukningarinnar nái upp á yfirborð samsvari þetta einu Eyjafjallajökulsgosi á sjö ára fresti. Skýrsluhöfundar telja eðlilegt að áhætta vegna hugsanlegrar aukningar eldgos sem tengist þynningu jökla verði metin í tengslum við heildaráhættumat vegna eldgosa á Íslandi sem unnið hafi verið að undanfarin ár. Meta áhrif landrisins á eldvirkni Freysteinn Sigmundsson, jarðeðlisfræðingur við Jarðvísindastofnun Háskóla Íslands, segir að heilmiklar rannsóknir hafi verið gerðar á tengslum eldgvirkni og fargbreytingum. „Það er vel þekkt að í lok síðustu ísaldar varð mjög mikil eldvirkni í kjölfarið af því að jöklarnir hurfu af Íslandi. Nú er spurningin hvort það geti gerst aftur þegar jöklarnir eru að minnka núna,“ segir hann í samtali við Vísi. Aðstæðurnar nú eru þó ekki fyllilega sambærilegar við lok ísaldar. Jöklarnir nú séu mun minni en þeir voru þá og fargið því minna á jarðskorpunni. Unnið hefur verið að reiknilíkönum hjá Háskóla Íslands og víðar til að leggja mat á breytingarnar sem verða þegar jöklarnir hopa. Freysteinn segir að land rísi nú yfir þrjátíu millímetrum um mitt landið. Út frá þeim hreyfingum sem menn þekkja geti þeir áætlað hvernig þrýstingsbreytingar verði í jarðskorpunni og möttlinum. „Miðað við þessar breytingar teljum við að þær séu slíkar að þær hafi áhrif á kvikukerfin,“ segir Freysteinn. Freysteinn Sigmundsson jarðeðlisfræðingur á Jarðvísindastofnun Háskóla Íslands.Stöð 2/Raggi Hefur áhrif á framleiðslu, stöðugleika og ferðir kvikunnar Þrýstiléttirinn með hop jöklanna hefur þrenns konar áhrif á eldstöðvar sem eru undir ís, að sögn Freysteins. Meiri bergkvika getur orðið til í jarðmöttlinum þegar léttir á þrýstingnum. Hann hefur einnig áhrif á stöðugleika kvikuhólfanna undir eldfjöllunum. „Ef við höfum grunnstætt kvikuhólf og jöklarnir eru að minnka hefur það áhrif á bergspennu í kringum kvikusöfnunarstaðinn. Það getur flýtt fyrir því að að það verði eldgos en það getur reyndar líka valdið þannig breytingum að kvikan sé stöðugri í jarðskorpunni þannig að það eru áhrif sem þarf að skoða,“ segir hann. Í þriðja lagi geta breytingar haft áhrif á hvernig kvika ferðast í gegnum jarðskorpuna. Þrýstiléttirinn geti greitt götu kvikunnar upp á yfirborðið og einnig haft áhrif á hvar hún kemur upp. Freysteinn segir að samkvæmt einu reiknilíkani hafi þynning Vatnajökuls hafi mikil áhrif á kvikuhólf við Upptyppinga, norðan við jökulinn, þar sem umbrotahrina átti sér stað frá 2007 til 2008. Í því tilfelli hafi kvikan komið sér fyrir í jarðskorpunni en ekki náð upp til yfirborðsins. Stórar eldstöðvar liggja undir jöklum á Íslandi, þar á meðal Katla undir Mýrdalsjökli.Haraldur Guðjónsson Óvissa um hvort og hversu hratt kvikan kemst upp Stóra spurningin að mati Freysteins er hvort og hversu hratt viðbótarkvikan sem myndast í jarðmöttlinum getur brotið sér leið upp á yfirborð jarðar. „Meta þarf hvort að eldgos geti orðið tíðari eða stærri á næstkomandi áratugum vegna þessara áhrifa. Við höfum vísbendingar um að kvika myndist en við höfum hins vegar ekki skýrar vísbendingar hvernig hún kemst til yfirborðs og á hvaða tímaskala það. Þess vegnar er þetta rannsóknarviðfangsefni,“ segir hann. Eldgos eru jafnframt óregluleg og það torveldar vísindamönnum að meta hvort tíðni þeirra eða umfang sé að breytast. Að sama skapi gerir óreglan erfitt að tengja bráðnun jöklanna við gos í eldstöðvunum sem þeir hylja. Freysteinn segir þannig að ekki hafi tekist að staðfesta að eldgos hafi verið undir áhrifum bráðnandi jökla enn sem komið er. Svipuð umræða hefur átt sér stað um hvort að hnattræn hlýnun hafi valdið óvenjuöflugum fellibyljum á jörðinni síðustu árin. Vísindamenn hafa verið hikandi við að tengja einstaka byli við hnattræna hlýnun. Fellibyljirnir myndist nú hins vegar við aðstæður þar sem meiri orka er í hafinu og loftið getur tekið við meiri raka vegna hnattrænnar hlýnunar. Sömu sögu er að segja af umbrotum í eldstöðvum undir jöklum sem eru að hverfa. „Umhverfið er breytt neðanjarðar. Það má segja í rauninni að loftslagsbreytingar valdi því ekki bara að jöklarnir bráðni heldur valda þær bráðnun jarðar og nýrri myndun á bergkviku,“ segir Freysteinn. Eldgos og jarðhræringar Loftslagsmál Vísindi Tengdar fréttir Íslandsstrendur bundnar af örlögum Suðurskautslandsins Verði hrun í jöklum á Suðurskautslandinu eins og vísindamenn óttast gæti mat vísindanefndar um loftslagsbreytingar á hækkun sjávarstöðu við Ísland tvöfaldast. 4. maí 2018 09:15 Ísland þarf að aðlagast áframhaldandi loftslagsbreytingum Vísindanefnd um loftslagsbreytingar hefur gefið út fyrstu skýrsluna um áhrif þeirra á Ísland í tíu ár. Hún segir umtalsverða þörf á aðlögun hér á landi. 3. maí 2018 14:15 Bein útsending: Kynna umfangsmikla skýrslu um áhrif loftslagsbreytinga á Íslandi Fyrsta vísindaskýrslan um áhrif loftslagsbreytinga á Íslandi í áratug verður kynnt í dag. 3. maí 2018 13:15 Ráðherra boðar aðlögunaráætlun vegna loftslagsbreytinga á Íslandi Skýrsla vísindanefndar um loftslagsbreytingar á Íslandi dregur upp dökka mynd af náttúrufari landsins haldi hlýnun áfram. Breytingarnar munu hafa veruleg áhrif á íslenskt náttúrufar og samfélag. 4. maí 2018 08:00 Flóðahætta á öllum landfyllingum við lok aldarinnar Sjávarflóð verða algengari og skeinuhættari þegar sjávarstaða við Ísland heldur áfram að hækka á þessari öld. 15. maí 2018 09:00 Mest lesið Rýnt í stöðuna í Úkraínu: Friður enn fjarlægur og Trump missir móðinn Erlent Hafði ritað „Breivik“ og „Drepið Trump“ á skotvopnin Erlent Játning á borðinu í umfangsmestu þjófnuðum seinni tíma Innlent Skólamál í Kópavogi: Bókun eftir bókun á fundi bæjarstjórnar Innlent Hafna „órökstuddum fullyrðingum“ Sigurðar Inga Innlent Sé hægt að gera byltingu í íslensku heilbrigðiskerfi Innlent Menningarráðherra skipaði son heilbrigðisráðherra í formannsstörf Innlent Þvættuðu milljarða af illa fenginni rafmynt á Íslandi Innlent Glímdi við veikindi fyrir andlátið sem breyttu persónuleika hans Innlent Innbrot og menn til ama á útivistarsvæði Innlent Fleiri fréttir Komu göngumanni til bjargar við Lakagíga Þvættuðu milljarða af illa fenginni rafmynt á Íslandi Játning á borðinu í umfangsmestu þjófnuðum seinni tíma Innbrot og menn til ama á útivistarsvæði Sé hægt að gera byltingu í íslensku heilbrigðiskerfi Skólamál í Kópavogi: Bókun eftir bókun á fundi bæjarstjórnar Hafna „órökstuddum fullyrðingum“ Sigurðar Inga Þyrlan kölluð út vegna slasaðs manns í Gemludal Menningarráðherra skipaði son heilbrigðisráðherra í formannsstörf Vara við svikapóstum í þeirra nafni Bylting framundan en Landspítalinn þurfi að hlaupa hraðar Faðir plokksins kenndi ráðherra að plokka Gátu ekki opnað hraðbankann þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir Kári Stefánsson í beinni, erfiður hraðbanki og Dönum ekki skemmt Óttuðust um ferðamenn sem sátu fastir í Markarfljóti Glímdi við veikindi fyrir andlátið sem breyttu persónuleika hans Hraðbankaþjófur játar sök Framlengja gæsluvarðhald yfir leiðbeinandanum um fjórar vikur Supu hveljur á fundi með ráðherra á Egilsstöðum Grunaður hraðbankaþjófur nennti ekki með austur nóttina örlagaríku Með mikla áverka og mjög kaldur þegar hann fannst Móðirin áfram í haldi og húsleit á Írlandi Til skoðunar að flytja Sjálfstæðisflokkinn úr Valhöll Losun Íslands jókst á öllum sviðum og langt í land með skuldbindingar Bylting í heilbrigðisþjónustu og áróður Bandaríkjamanna Vilja halda leiðbeinandanum áfram bak við lás og slá Kynna drög að nýrri stefnu í heilbrigðismálum Ekki séð neitt þessu líkt á sínum fjörutíu ára ferli Innbrot og slagsmál í miðborginni Segir dóminn áfellisdóm yfir seinagangi lögreglu í kynferðisbrotamálum Sjá meira
Hröð bráðnun íslenskra jökla undanfarna áratugi vegna hnattrænnar hlýnunar hefur ekki aðeins áhrif á yfirborðinu heldur hefur hún breytt aðstæðum í jarðskorpunni. Einn af mögulegum fylgifiskum loftslagsbreytinga sem vísindamenn fylgjast með er hætta á tíðari eldgosum sem gæti fylgt hopi jöklanna. Áætlað hefur verið að Vatnajökull vegi um þrjú þúsund milljarða tonna. Þungi hans og annarra jökla er svo mikill að hann þrýstir jarðskorpunni undir þeim þannig að hún sígur. Þegar jöklarnir bráðna og skreppa saman léttir þannig á farginu og landið undir þeim rís. Á þennan hátt er því spáð að sjávarstaðan við suðaustanvert Ísland lækki á þessari öld. Almennt verði fyrirséð hækkun yfirborðs sjávar vegna hnattrænnar hlýnunar við Ísland mögulega aðeins þriðjungur af hnattrænu meðaltali. Slík hækkun hefði engu að síður veruleg áhrif í för með sér fyrir íslensk lágsvæði. Landrisið hefur hins vegar ekki aðeins áhrif á sjávarstöðuna. Þegar losnar um fargið ofan af jöklunum getur kvikuframleiðsla neðarlega í jarðskorpunni aukist. Í skýrslu vísindanefndar um áhrif loftslagsbreytinga á Íslandi sem kom út í byrjun maí kemur fram að áætlað er að kvikuframleiðsla hafi aukist um allt frá 0,014 rúmkílómetrum á ári upp í 0,21-0,23 rúmkílómetra vegna rýrnunar jökla. Sé miðað við að fjórðungur aukningarinnar nái upp á yfirborð samsvari þetta einu Eyjafjallajökulsgosi á sjö ára fresti. Skýrsluhöfundar telja eðlilegt að áhætta vegna hugsanlegrar aukningar eldgos sem tengist þynningu jökla verði metin í tengslum við heildaráhættumat vegna eldgosa á Íslandi sem unnið hafi verið að undanfarin ár. Meta áhrif landrisins á eldvirkni Freysteinn Sigmundsson, jarðeðlisfræðingur við Jarðvísindastofnun Háskóla Íslands, segir að heilmiklar rannsóknir hafi verið gerðar á tengslum eldgvirkni og fargbreytingum. „Það er vel þekkt að í lok síðustu ísaldar varð mjög mikil eldvirkni í kjölfarið af því að jöklarnir hurfu af Íslandi. Nú er spurningin hvort það geti gerst aftur þegar jöklarnir eru að minnka núna,“ segir hann í samtali við Vísi. Aðstæðurnar nú eru þó ekki fyllilega sambærilegar við lok ísaldar. Jöklarnir nú séu mun minni en þeir voru þá og fargið því minna á jarðskorpunni. Unnið hefur verið að reiknilíkönum hjá Háskóla Íslands og víðar til að leggja mat á breytingarnar sem verða þegar jöklarnir hopa. Freysteinn segir að land rísi nú yfir þrjátíu millímetrum um mitt landið. Út frá þeim hreyfingum sem menn þekkja geti þeir áætlað hvernig þrýstingsbreytingar verði í jarðskorpunni og möttlinum. „Miðað við þessar breytingar teljum við að þær séu slíkar að þær hafi áhrif á kvikukerfin,“ segir Freysteinn. Freysteinn Sigmundsson jarðeðlisfræðingur á Jarðvísindastofnun Háskóla Íslands.Stöð 2/Raggi Hefur áhrif á framleiðslu, stöðugleika og ferðir kvikunnar Þrýstiléttirinn með hop jöklanna hefur þrenns konar áhrif á eldstöðvar sem eru undir ís, að sögn Freysteins. Meiri bergkvika getur orðið til í jarðmöttlinum þegar léttir á þrýstingnum. Hann hefur einnig áhrif á stöðugleika kvikuhólfanna undir eldfjöllunum. „Ef við höfum grunnstætt kvikuhólf og jöklarnir eru að minnka hefur það áhrif á bergspennu í kringum kvikusöfnunarstaðinn. Það getur flýtt fyrir því að að það verði eldgos en það getur reyndar líka valdið þannig breytingum að kvikan sé stöðugri í jarðskorpunni þannig að það eru áhrif sem þarf að skoða,“ segir hann. Í þriðja lagi geta breytingar haft áhrif á hvernig kvika ferðast í gegnum jarðskorpuna. Þrýstiléttirinn geti greitt götu kvikunnar upp á yfirborðið og einnig haft áhrif á hvar hún kemur upp. Freysteinn segir að samkvæmt einu reiknilíkani hafi þynning Vatnajökuls hafi mikil áhrif á kvikuhólf við Upptyppinga, norðan við jökulinn, þar sem umbrotahrina átti sér stað frá 2007 til 2008. Í því tilfelli hafi kvikan komið sér fyrir í jarðskorpunni en ekki náð upp til yfirborðsins. Stórar eldstöðvar liggja undir jöklum á Íslandi, þar á meðal Katla undir Mýrdalsjökli.Haraldur Guðjónsson Óvissa um hvort og hversu hratt kvikan kemst upp Stóra spurningin að mati Freysteins er hvort og hversu hratt viðbótarkvikan sem myndast í jarðmöttlinum getur brotið sér leið upp á yfirborð jarðar. „Meta þarf hvort að eldgos geti orðið tíðari eða stærri á næstkomandi áratugum vegna þessara áhrifa. Við höfum vísbendingar um að kvika myndist en við höfum hins vegar ekki skýrar vísbendingar hvernig hún kemst til yfirborðs og á hvaða tímaskala það. Þess vegnar er þetta rannsóknarviðfangsefni,“ segir hann. Eldgos eru jafnframt óregluleg og það torveldar vísindamönnum að meta hvort tíðni þeirra eða umfang sé að breytast. Að sama skapi gerir óreglan erfitt að tengja bráðnun jöklanna við gos í eldstöðvunum sem þeir hylja. Freysteinn segir þannig að ekki hafi tekist að staðfesta að eldgos hafi verið undir áhrifum bráðnandi jökla enn sem komið er. Svipuð umræða hefur átt sér stað um hvort að hnattræn hlýnun hafi valdið óvenjuöflugum fellibyljum á jörðinni síðustu árin. Vísindamenn hafa verið hikandi við að tengja einstaka byli við hnattræna hlýnun. Fellibyljirnir myndist nú hins vegar við aðstæður þar sem meiri orka er í hafinu og loftið getur tekið við meiri raka vegna hnattrænnar hlýnunar. Sömu sögu er að segja af umbrotum í eldstöðvum undir jöklum sem eru að hverfa. „Umhverfið er breytt neðanjarðar. Það má segja í rauninni að loftslagsbreytingar valdi því ekki bara að jöklarnir bráðni heldur valda þær bráðnun jarðar og nýrri myndun á bergkviku,“ segir Freysteinn.
Eldgos og jarðhræringar Loftslagsmál Vísindi Tengdar fréttir Íslandsstrendur bundnar af örlögum Suðurskautslandsins Verði hrun í jöklum á Suðurskautslandinu eins og vísindamenn óttast gæti mat vísindanefndar um loftslagsbreytingar á hækkun sjávarstöðu við Ísland tvöfaldast. 4. maí 2018 09:15 Ísland þarf að aðlagast áframhaldandi loftslagsbreytingum Vísindanefnd um loftslagsbreytingar hefur gefið út fyrstu skýrsluna um áhrif þeirra á Ísland í tíu ár. Hún segir umtalsverða þörf á aðlögun hér á landi. 3. maí 2018 14:15 Bein útsending: Kynna umfangsmikla skýrslu um áhrif loftslagsbreytinga á Íslandi Fyrsta vísindaskýrslan um áhrif loftslagsbreytinga á Íslandi í áratug verður kynnt í dag. 3. maí 2018 13:15 Ráðherra boðar aðlögunaráætlun vegna loftslagsbreytinga á Íslandi Skýrsla vísindanefndar um loftslagsbreytingar á Íslandi dregur upp dökka mynd af náttúrufari landsins haldi hlýnun áfram. Breytingarnar munu hafa veruleg áhrif á íslenskt náttúrufar og samfélag. 4. maí 2018 08:00 Flóðahætta á öllum landfyllingum við lok aldarinnar Sjávarflóð verða algengari og skeinuhættari þegar sjávarstaða við Ísland heldur áfram að hækka á þessari öld. 15. maí 2018 09:00 Mest lesið Rýnt í stöðuna í Úkraínu: Friður enn fjarlægur og Trump missir móðinn Erlent Hafði ritað „Breivik“ og „Drepið Trump“ á skotvopnin Erlent Játning á borðinu í umfangsmestu þjófnuðum seinni tíma Innlent Skólamál í Kópavogi: Bókun eftir bókun á fundi bæjarstjórnar Innlent Hafna „órökstuddum fullyrðingum“ Sigurðar Inga Innlent Sé hægt að gera byltingu í íslensku heilbrigðiskerfi Innlent Menningarráðherra skipaði son heilbrigðisráðherra í formannsstörf Innlent Þvættuðu milljarða af illa fenginni rafmynt á Íslandi Innlent Glímdi við veikindi fyrir andlátið sem breyttu persónuleika hans Innlent Innbrot og menn til ama á útivistarsvæði Innlent Fleiri fréttir Komu göngumanni til bjargar við Lakagíga Þvættuðu milljarða af illa fenginni rafmynt á Íslandi Játning á borðinu í umfangsmestu þjófnuðum seinni tíma Innbrot og menn til ama á útivistarsvæði Sé hægt að gera byltingu í íslensku heilbrigðiskerfi Skólamál í Kópavogi: Bókun eftir bókun á fundi bæjarstjórnar Hafna „órökstuddum fullyrðingum“ Sigurðar Inga Þyrlan kölluð út vegna slasaðs manns í Gemludal Menningarráðherra skipaði son heilbrigðisráðherra í formannsstörf Vara við svikapóstum í þeirra nafni Bylting framundan en Landspítalinn þurfi að hlaupa hraðar Faðir plokksins kenndi ráðherra að plokka Gátu ekki opnað hraðbankann þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir Kári Stefánsson í beinni, erfiður hraðbanki og Dönum ekki skemmt Óttuðust um ferðamenn sem sátu fastir í Markarfljóti Glímdi við veikindi fyrir andlátið sem breyttu persónuleika hans Hraðbankaþjófur játar sök Framlengja gæsluvarðhald yfir leiðbeinandanum um fjórar vikur Supu hveljur á fundi með ráðherra á Egilsstöðum Grunaður hraðbankaþjófur nennti ekki með austur nóttina örlagaríku Með mikla áverka og mjög kaldur þegar hann fannst Móðirin áfram í haldi og húsleit á Írlandi Til skoðunar að flytja Sjálfstæðisflokkinn úr Valhöll Losun Íslands jókst á öllum sviðum og langt í land með skuldbindingar Bylting í heilbrigðisþjónustu og áróður Bandaríkjamanna Vilja halda leiðbeinandanum áfram bak við lás og slá Kynna drög að nýrri stefnu í heilbrigðismálum Ekki séð neitt þessu líkt á sínum fjörutíu ára ferli Innbrot og slagsmál í miðborginni Segir dóminn áfellisdóm yfir seinagangi lögreglu í kynferðisbrotamálum Sjá meira
Íslandsstrendur bundnar af örlögum Suðurskautslandsins Verði hrun í jöklum á Suðurskautslandinu eins og vísindamenn óttast gæti mat vísindanefndar um loftslagsbreytingar á hækkun sjávarstöðu við Ísland tvöfaldast. 4. maí 2018 09:15
Ísland þarf að aðlagast áframhaldandi loftslagsbreytingum Vísindanefnd um loftslagsbreytingar hefur gefið út fyrstu skýrsluna um áhrif þeirra á Ísland í tíu ár. Hún segir umtalsverða þörf á aðlögun hér á landi. 3. maí 2018 14:15
Bein útsending: Kynna umfangsmikla skýrslu um áhrif loftslagsbreytinga á Íslandi Fyrsta vísindaskýrslan um áhrif loftslagsbreytinga á Íslandi í áratug verður kynnt í dag. 3. maí 2018 13:15
Ráðherra boðar aðlögunaráætlun vegna loftslagsbreytinga á Íslandi Skýrsla vísindanefndar um loftslagsbreytingar á Íslandi dregur upp dökka mynd af náttúrufari landsins haldi hlýnun áfram. Breytingarnar munu hafa veruleg áhrif á íslenskt náttúrufar og samfélag. 4. maí 2018 08:00
Flóðahætta á öllum landfyllingum við lok aldarinnar Sjávarflóð verða algengari og skeinuhættari þegar sjávarstaða við Ísland heldur áfram að hækka á þessari öld. 15. maí 2018 09:00