Heita vatnið heilar og heillar Inga Rún Sigurðardóttir skrifar 8. ágúst 2019 07:48 Frá Bláa lóninu FBL/Ernir Mikil hefð hefur verið fyrir sundlaugaferðum í gegnum tíðina á Íslandi enda víðast nóg af heitu vatni. Heita vatnið er mikil blessun í köldu landi eins og Íslandi og varð bylting í húshitun með hitaveitu. Sundlaugar hafa alltaf verið samkomustaður og vettvangur líkamsræktar en nú eru þær ekki síður mikilvægar fyrir fólk til þess að leika sér í vatnsrennibrautum eða til slökunar í heitum pottum. Náttúrulaugar hafa einstakt aðdráttarafl. Ísland skrúfar frá sjarmanum ekki síst þar sem heita vatnið og náttúran falla saman í eitt og sífellt f leiri sækja náttúruböð heim. En hvert er aðdráttaraf l heita vatnsins fyrir ferðamenn? Skarphéðinn Berg Steinarsson ferðamálastjóri svarar spurningunni um hvers virði heita vatnið er fyrir Ísland sem ferðamannastað. „Þetta er mjög áhugaverð spurning en ég veit ekki til þess að það sé búið að magntaka þessi atriði. Maður sér það bara í ferðaþjónustunni hvað þessar laugar hafa mikið aðdráttarafl en ég þekki enga rannsókn sem kemur inn á þetta,“ segir hann. „Ef litið er yf ir túrismann á Íslandi er fjárfestingin, fyrir utan hótelbyggingar, í svona verkefnum kannski hvað mest,“ segir hann og bendir á nýja fjárfestingu fyrir austan en Vök baths, náttúrulaug við Urriðavatn nærri Egilsstöðum, var opnuð í síðasta mánuði. Sjóböðin við Húsavík eru dæmi um aðra nýlega fjárfestingu en þau voru opnuð í fyrra og Krauma í Borgarfirði hóf síðan rekstur 2017. Fleiri náttúruböð eru væntanleg bæði í borg og sveit; Fjallaböð eru í bígerð í Þjórsárdal og nýr baðstaður og heilsulind bætast við Kársnesið árið 2021. Flestir þekkja síðan Bláa lónið og velgengni þess og Jarðböðin við Mývatn hafa enn fremur komist rækilega á ferðaþjónustukortið sem og Laugarvatn Fontana. „Þarna er vaxtarbroddurinn, alveg klárlega. Ég veit ekki betur en að þessum fyrirtækjum gangi vel og þetta sé að standa undir fjárfestingunni,“ segir Skarphéðinn.Náttúruböðin vinsælasta afþreyingin Vinsælasta afþreyingin Í þessum laugum rennur saman í eitt náttúran og áhugi ferðamanna á jarðhita. Þó að heita vatnið hafi ekki verið metið í krónum og aurum leiddi nýbirt könnun Ferðamálastofu í ljós að náttúruböð voru vinsælasta afþreying erlendra ferðamanna árið 2018 en 56,8% nýttu sér náttúruböð. Spa meðferð er næst á listanum en 47,2% létu dekra við sig og sund er í fjórða sæti með 37,7%. Ættu Íslendingar að vera að gera eitthvað meira með þennan áhuga ferðamanna á náttúruböðum og laugum? „Það er alveg hellingur sem er gerður í kringum þetta en það er engin spurning að það eru sóknarfæri í kringum svona „spa“ og vellíðan,“ segir hann.Mikill laugamaður Aðspurður segist Skarphéðinn sjálfur vera mikill laugamaður. „Ég er mjög hrifinn af þessari menningu. Ég er nýbúinn að ferðast um Vestfirði og ég held ég hafi farið í laug á hverjum degi,“ segir hann en daginn áður en samtalið fór fram laugaði hann sig í heitu pottunum í Drangsnesi. „Það er mjög skemmtilegt fyrirbæri; það eru þrír pottar niðri við sjávarmálið og það var fullt af fólki þarna. Ég fór í Krossneslaug daginn eftir en hún er alveg með ólíkindum. Þar var margt fólk. Daginn þar á undan var ég í Heydal í Mjóafirði en þar er líka laug. Á öllum þessum stöðum var fólk sem lét sér líða vel og hvíldi lúin bein eftir að hafa verið að þvælast í gönguferðum eða hvað það hefur verið að gera.“ Íslendingar telja gjarnan laugarferðir til lífsgæða og erlendu ferðamennirnir virðast skynja þetta líka. „Til viðbótar er félagslegi þátturinn,“ segir Skarphéðinn um baðferðirnar. „Þarna hittist fólk sem þekkist ekki neitt og spjallar saman. Þannig eru laugarnar. Til viðbótar við uppbyggingu síðustu ára á náttúruböðum ýmiss konar eru tugir náttúrulauga um land allt í mismunandi ástandi. Sumar hafa verið byggðar upp á meðan aðrar eru ónothæfar eða ekki aðgengilegar almenningi. Einhverjar laugar eru þekktar úr Íslendingasögunum og hafa því landar okkar fyrr á öldum þekkt kosti þess að baða sig í heitu vatni en laugar voru líka notaðar til þvotta. Á söguöld voru laugar notaðar til baða samkvæmt Íslendingasögum, Sturlungu og Biskupasögum. Freysteinn Sigurðsson jarðfræðingur gerði skemmtilega yfirlitsskrá yfir sögulegar laugar í byggð fyrir Orkustofnun þar sem fram kemur að laugar hafi frá upphafi landnáms verið notaðar til baða. Það er rétt hægt að ímynda sér hversu góð tilfinning það hefur verið að komast í heitt bað eftir hrakningar á heiðarvegum á hestum, á tíma þegar það var ekki sjaldgæft að fólk yrði hreinlega úti. „Sumar laugar virðast hafa rúmað nokkurn mannfjölda og verið samkomustaðir til skemmtunar líkt og sólarstrandir nútímans þar sem glaumgosar (t.d. Kjartan Ólafsson) og glæsikvendi (t.d. Guðrún Ósvífursdóttir)“ voru, stendur í skránni en laugin sem þau sóttu var ein sú þekktasta, Sælingsdalslaug við norðanverðan Hvammsfjörð. Þvottalaugarnar þjónuðu líka þessu samkomuhlutverki, allavega á 18. öld, samkvæmt Eggerti Ólafssyni og Bjarna Pálssyni. Á þeirri öld var kuldaskeið á landinu sem eins og Freysteinn ritar, „örvaði lítt til óklæddrar útivistar“ en galdratrúin á 17. öld og heittrúarstefnaná 18. öld „réðu í hugum og hjörtum þjóðarinnar, sem stemmdi gegn öllum strípagangi úti á víðavangi“. Væntanlega væri hægt að byggja upp fleiri laugar á fornum og nýjumslóðum. Reykjadalur er dæmi um stað þar sem aðstaða hefur verið bætt en stöðugur straumur ferðafólks er þar a.m.k. á sumrin enda rúmar áin marga, öfugt við smærri náttúrulaugar.Í baðspor sögunnar Dæmi um forna laug þar sem vel hefur tekist til við að skapa nýjan áfangastað er Grettislaug á Reykjaströnd í Skagafirði, þar eru reyndar tvær laugar, önnur stærri og hin minni. Nú hlýja ferðamenn sér á sama stað og Grettir yljaði sér eftir að hafa synt til lands úr Drangey. Fleiri baðstaðir hafa sprottið upp af gömlum rótum; nú baða Íslendingar sig við ljósa sandströnd í Nauthólsvík með góðri aðstöðu til pottaferða. Guðlaug á Akranesi hlýjar sjósundsfólki á Langasandi. Stöðum sem þessum gæti fjölgað. Reykjavíkurborg skipaði fyrir nokkrum árum starfshóp til að móta framtíðarsýn um sundlaugar Reykjavíkur til næstu tuttugu ára. Leiðarljós framtíðarsýnarinnar var lífsgæði borgarbúa og sérstaða Reykjavíkurborgar og tækifæri sem áfangastaður ferðamanna. Í skýrslunni sem starfshópurinn skilaði frá sér árið 2013 var mælst til „að hugað verði að annars konar lausnum og nýtingu á heita vatninu til baða en hefðbundnum sundlaugum í borginni, til dæmis náttúrulaugum af ýmsu tagi, hafnarlaug, uppsprettum, sjósundsaðstöðu og fleiru“. Efst á lista í fjárfestingaráætlun hópsins var viðbygging við Sundhöllina sem nú hefur orðið að veruleika. Fyrir örfáum árum hefðu fæstir trúað því að strandlíf gæti orðið hluti af tilveru landans. Núna virðast möguleikar til baðferða nánast endalausir og það lítur út fyrir að lauga menning Íslendinga muni bara styrkja t í sessi á komandi árum. Birtist í Fréttablaðinu Sundlaugar Mest lesið Fékk sex milljónum of há laun og neitaði að endurgreiða þau Innlent Tollar á vörur frá Íslandi verða 15 prósent samkvæmt forsetatilskipun Erlent Vann skemmdir á golfvelli og skildi eftir smokk Innlent Sakar sveitastjórann um atvinnuróg og „kæfandi klámhögg“ Innlent Annasamt ár á Bessastöðum: Kóngafólk, keisari, umtöluð undirskrift og brúnir skór Innlent Freista þess að hindra að Bandaríkin fargi miklu magni getnaðarvarna Erlent Arabaríkin sameinast um afvopnun Hamas og fordæmingu á árásunum 7. október Erlent Áhrifin af stöðvunarkröfunni óveruleg Innlent Þyrlan farin vestur í hvítabjarnareftirlit Innlent „Eins og að vera úti á rúmsjó“ í Eyjum annað kvöld Veður Fleiri fréttir „Hann skilar algjörlega auðu í náttúruverndarmálum“ Skýrara hvar besta veðrið verður um helgina Vann skemmdir á golfvelli og skildi eftir smokk Trump hækkar tolla á Ísland og viðbúnaður á Þjóðhátíð Þyrlan farin vestur í hvítabjarnareftirlit Fékk sex milljónum of há laun og neitaði að endurgreiða þau Annasamt ár á Bessastöðum: Kóngafólk, keisari, umtöluð undirskrift og brúnir skór Áhrifin af stöðvunarkröfunni óveruleg Mengun gæti borist á Snæfellsnes og Vestfirði Hlutum kastað til í verslun og könnu í bílrúðu Óheppilegt ef fölsk mynd varpar sök á saklausan mann Skiptar skoðanir um umfang og kostnað vegna listaverks Ólafs í Eyjum Sakar sveitastjórann um atvinnuróg og „kæfandi klámhögg“ „Komið nóg af áföllum“ Níu ára og með sitt eigið „Fannars bakarí“ í Njarðvík „Þetta er hættuleg helgi“ Eldri borgarar sem verði fyrir ofbeldi ættingja geti hvergi leitað Aldraðir beittir ofbeldi af ættingjum og gervigreindarmistök lögreglu Ferðaþjónustuþorpið Vík: „Við erum ein á báti“ Tjaldsvæði á Norðurlandi óðum að fyllast Framkvæmdir við Hvammsvirkjun stöðvaðar Borgin hafnar yfirlýsingum KSÍ Fólk varist dúfur í Vestmannaeyjum Ógnaði vegfarendum með stórum hníf Ferðamaður lést við Breiðamerkursand „Í Evrópumálum tel ég að þetta sé ekki rétti tíminn að fara í þá vegferð“ Falið ofbeldi gegn eldri borgurum: „Þetta er barnið mitt, ég ól það upp, gerði ég mistök?“ Ísbjarnareftirlit á Vestfjörðum Íslenskum nemendum fækkar en erlendum fjölgar Lögregla biðst afsökunar vegna myndarinnar Sjá meira
Mikil hefð hefur verið fyrir sundlaugaferðum í gegnum tíðina á Íslandi enda víðast nóg af heitu vatni. Heita vatnið er mikil blessun í köldu landi eins og Íslandi og varð bylting í húshitun með hitaveitu. Sundlaugar hafa alltaf verið samkomustaður og vettvangur líkamsræktar en nú eru þær ekki síður mikilvægar fyrir fólk til þess að leika sér í vatnsrennibrautum eða til slökunar í heitum pottum. Náttúrulaugar hafa einstakt aðdráttarafl. Ísland skrúfar frá sjarmanum ekki síst þar sem heita vatnið og náttúran falla saman í eitt og sífellt f leiri sækja náttúruböð heim. En hvert er aðdráttaraf l heita vatnsins fyrir ferðamenn? Skarphéðinn Berg Steinarsson ferðamálastjóri svarar spurningunni um hvers virði heita vatnið er fyrir Ísland sem ferðamannastað. „Þetta er mjög áhugaverð spurning en ég veit ekki til þess að það sé búið að magntaka þessi atriði. Maður sér það bara í ferðaþjónustunni hvað þessar laugar hafa mikið aðdráttarafl en ég þekki enga rannsókn sem kemur inn á þetta,“ segir hann. „Ef litið er yf ir túrismann á Íslandi er fjárfestingin, fyrir utan hótelbyggingar, í svona verkefnum kannski hvað mest,“ segir hann og bendir á nýja fjárfestingu fyrir austan en Vök baths, náttúrulaug við Urriðavatn nærri Egilsstöðum, var opnuð í síðasta mánuði. Sjóböðin við Húsavík eru dæmi um aðra nýlega fjárfestingu en þau voru opnuð í fyrra og Krauma í Borgarfirði hóf síðan rekstur 2017. Fleiri náttúruböð eru væntanleg bæði í borg og sveit; Fjallaböð eru í bígerð í Þjórsárdal og nýr baðstaður og heilsulind bætast við Kársnesið árið 2021. Flestir þekkja síðan Bláa lónið og velgengni þess og Jarðböðin við Mývatn hafa enn fremur komist rækilega á ferðaþjónustukortið sem og Laugarvatn Fontana. „Þarna er vaxtarbroddurinn, alveg klárlega. Ég veit ekki betur en að þessum fyrirtækjum gangi vel og þetta sé að standa undir fjárfestingunni,“ segir Skarphéðinn.Náttúruböðin vinsælasta afþreyingin Vinsælasta afþreyingin Í þessum laugum rennur saman í eitt náttúran og áhugi ferðamanna á jarðhita. Þó að heita vatnið hafi ekki verið metið í krónum og aurum leiddi nýbirt könnun Ferðamálastofu í ljós að náttúruböð voru vinsælasta afþreying erlendra ferðamanna árið 2018 en 56,8% nýttu sér náttúruböð. Spa meðferð er næst á listanum en 47,2% létu dekra við sig og sund er í fjórða sæti með 37,7%. Ættu Íslendingar að vera að gera eitthvað meira með þennan áhuga ferðamanna á náttúruböðum og laugum? „Það er alveg hellingur sem er gerður í kringum þetta en það er engin spurning að það eru sóknarfæri í kringum svona „spa“ og vellíðan,“ segir hann.Mikill laugamaður Aðspurður segist Skarphéðinn sjálfur vera mikill laugamaður. „Ég er mjög hrifinn af þessari menningu. Ég er nýbúinn að ferðast um Vestfirði og ég held ég hafi farið í laug á hverjum degi,“ segir hann en daginn áður en samtalið fór fram laugaði hann sig í heitu pottunum í Drangsnesi. „Það er mjög skemmtilegt fyrirbæri; það eru þrír pottar niðri við sjávarmálið og það var fullt af fólki þarna. Ég fór í Krossneslaug daginn eftir en hún er alveg með ólíkindum. Þar var margt fólk. Daginn þar á undan var ég í Heydal í Mjóafirði en þar er líka laug. Á öllum þessum stöðum var fólk sem lét sér líða vel og hvíldi lúin bein eftir að hafa verið að þvælast í gönguferðum eða hvað það hefur verið að gera.“ Íslendingar telja gjarnan laugarferðir til lífsgæða og erlendu ferðamennirnir virðast skynja þetta líka. „Til viðbótar er félagslegi þátturinn,“ segir Skarphéðinn um baðferðirnar. „Þarna hittist fólk sem þekkist ekki neitt og spjallar saman. Þannig eru laugarnar. Til viðbótar við uppbyggingu síðustu ára á náttúruböðum ýmiss konar eru tugir náttúrulauga um land allt í mismunandi ástandi. Sumar hafa verið byggðar upp á meðan aðrar eru ónothæfar eða ekki aðgengilegar almenningi. Einhverjar laugar eru þekktar úr Íslendingasögunum og hafa því landar okkar fyrr á öldum þekkt kosti þess að baða sig í heitu vatni en laugar voru líka notaðar til þvotta. Á söguöld voru laugar notaðar til baða samkvæmt Íslendingasögum, Sturlungu og Biskupasögum. Freysteinn Sigurðsson jarðfræðingur gerði skemmtilega yfirlitsskrá yfir sögulegar laugar í byggð fyrir Orkustofnun þar sem fram kemur að laugar hafi frá upphafi landnáms verið notaðar til baða. Það er rétt hægt að ímynda sér hversu góð tilfinning það hefur verið að komast í heitt bað eftir hrakningar á heiðarvegum á hestum, á tíma þegar það var ekki sjaldgæft að fólk yrði hreinlega úti. „Sumar laugar virðast hafa rúmað nokkurn mannfjölda og verið samkomustaðir til skemmtunar líkt og sólarstrandir nútímans þar sem glaumgosar (t.d. Kjartan Ólafsson) og glæsikvendi (t.d. Guðrún Ósvífursdóttir)“ voru, stendur í skránni en laugin sem þau sóttu var ein sú þekktasta, Sælingsdalslaug við norðanverðan Hvammsfjörð. Þvottalaugarnar þjónuðu líka þessu samkomuhlutverki, allavega á 18. öld, samkvæmt Eggerti Ólafssyni og Bjarna Pálssyni. Á þeirri öld var kuldaskeið á landinu sem eins og Freysteinn ritar, „örvaði lítt til óklæddrar útivistar“ en galdratrúin á 17. öld og heittrúarstefnaná 18. öld „réðu í hugum og hjörtum þjóðarinnar, sem stemmdi gegn öllum strípagangi úti á víðavangi“. Væntanlega væri hægt að byggja upp fleiri laugar á fornum og nýjumslóðum. Reykjadalur er dæmi um stað þar sem aðstaða hefur verið bætt en stöðugur straumur ferðafólks er þar a.m.k. á sumrin enda rúmar áin marga, öfugt við smærri náttúrulaugar.Í baðspor sögunnar Dæmi um forna laug þar sem vel hefur tekist til við að skapa nýjan áfangastað er Grettislaug á Reykjaströnd í Skagafirði, þar eru reyndar tvær laugar, önnur stærri og hin minni. Nú hlýja ferðamenn sér á sama stað og Grettir yljaði sér eftir að hafa synt til lands úr Drangey. Fleiri baðstaðir hafa sprottið upp af gömlum rótum; nú baða Íslendingar sig við ljósa sandströnd í Nauthólsvík með góðri aðstöðu til pottaferða. Guðlaug á Akranesi hlýjar sjósundsfólki á Langasandi. Stöðum sem þessum gæti fjölgað. Reykjavíkurborg skipaði fyrir nokkrum árum starfshóp til að móta framtíðarsýn um sundlaugar Reykjavíkur til næstu tuttugu ára. Leiðarljós framtíðarsýnarinnar var lífsgæði borgarbúa og sérstaða Reykjavíkurborgar og tækifæri sem áfangastaður ferðamanna. Í skýrslunni sem starfshópurinn skilaði frá sér árið 2013 var mælst til „að hugað verði að annars konar lausnum og nýtingu á heita vatninu til baða en hefðbundnum sundlaugum í borginni, til dæmis náttúrulaugum af ýmsu tagi, hafnarlaug, uppsprettum, sjósundsaðstöðu og fleiru“. Efst á lista í fjárfestingaráætlun hópsins var viðbygging við Sundhöllina sem nú hefur orðið að veruleika. Fyrir örfáum árum hefðu fæstir trúað því að strandlíf gæti orðið hluti af tilveru landans. Núna virðast möguleikar til baðferða nánast endalausir og það lítur út fyrir að lauga menning Íslendinga muni bara styrkja t í sessi á komandi árum.
Birtist í Fréttablaðinu Sundlaugar Mest lesið Fékk sex milljónum of há laun og neitaði að endurgreiða þau Innlent Tollar á vörur frá Íslandi verða 15 prósent samkvæmt forsetatilskipun Erlent Vann skemmdir á golfvelli og skildi eftir smokk Innlent Sakar sveitastjórann um atvinnuróg og „kæfandi klámhögg“ Innlent Annasamt ár á Bessastöðum: Kóngafólk, keisari, umtöluð undirskrift og brúnir skór Innlent Freista þess að hindra að Bandaríkin fargi miklu magni getnaðarvarna Erlent Arabaríkin sameinast um afvopnun Hamas og fordæmingu á árásunum 7. október Erlent Áhrifin af stöðvunarkröfunni óveruleg Innlent Þyrlan farin vestur í hvítabjarnareftirlit Innlent „Eins og að vera úti á rúmsjó“ í Eyjum annað kvöld Veður Fleiri fréttir „Hann skilar algjörlega auðu í náttúruverndarmálum“ Skýrara hvar besta veðrið verður um helgina Vann skemmdir á golfvelli og skildi eftir smokk Trump hækkar tolla á Ísland og viðbúnaður á Þjóðhátíð Þyrlan farin vestur í hvítabjarnareftirlit Fékk sex milljónum of há laun og neitaði að endurgreiða þau Annasamt ár á Bessastöðum: Kóngafólk, keisari, umtöluð undirskrift og brúnir skór Áhrifin af stöðvunarkröfunni óveruleg Mengun gæti borist á Snæfellsnes og Vestfirði Hlutum kastað til í verslun og könnu í bílrúðu Óheppilegt ef fölsk mynd varpar sök á saklausan mann Skiptar skoðanir um umfang og kostnað vegna listaverks Ólafs í Eyjum Sakar sveitastjórann um atvinnuróg og „kæfandi klámhögg“ „Komið nóg af áföllum“ Níu ára og með sitt eigið „Fannars bakarí“ í Njarðvík „Þetta er hættuleg helgi“ Eldri borgarar sem verði fyrir ofbeldi ættingja geti hvergi leitað Aldraðir beittir ofbeldi af ættingjum og gervigreindarmistök lögreglu Ferðaþjónustuþorpið Vík: „Við erum ein á báti“ Tjaldsvæði á Norðurlandi óðum að fyllast Framkvæmdir við Hvammsvirkjun stöðvaðar Borgin hafnar yfirlýsingum KSÍ Fólk varist dúfur í Vestmannaeyjum Ógnaði vegfarendum með stórum hníf Ferðamaður lést við Breiðamerkursand „Í Evrópumálum tel ég að þetta sé ekki rétti tíminn að fara í þá vegferð“ Falið ofbeldi gegn eldri borgurum: „Þetta er barnið mitt, ég ól það upp, gerði ég mistök?“ Ísbjarnareftirlit á Vestfjörðum Íslenskum nemendum fækkar en erlendum fjölgar Lögregla biðst afsökunar vegna myndarinnar Sjá meira