Íslenskir hvítflibbakrimmar sleppa við þungar refsingar Björn Þorfinnsson skrifar 14. september 2019 10:00 Innheimta sekta dómstóla hefur verið í miklum ólestri um árabil. Nú í sumar lagði starfshópur fram tillögur til úrbóta í nýrri skýrslu. Þær byggja á sambærilegum eldri tillögum sem aldrei hafa komist í framkvæmd. Flestir sem dæmdir eru til greiðslu sekta hjá dómstólum kjósa að afplána fangelsisdóm frekar en að borga margar milljónir til ríkisins. Hæstu sektirnar eru vegna hvítflibbaglæpa, til dæmis vegna margs konar skattalagabrota. Hinir dæmdu fá þó fæstir að kynnast lífinu á bak við lás og slá. Fangelsiskerfið er svo gott sem sprungið og því engin pláss fyrir afplánun vegna sekta. Sektarrefsingar eru oftast fullnustaðar með ólaunaðri samfélagsþjónustu ef þær eru fullnustaðar yfir höfuð. Það er ekki svo að einstaklingur sem er dæmdur til sektar upp á 100 milljónir króna þurfi að vinna launalaust til lengri tíma fyrir samfélagið. Hámark samfélagsþjónustu í dag er 480 klukkustundir og því er hinn stórskuldugi hvítflibbakrimmi laus allra mála eftir rúma tvo mánuði miðað við hefðbundinn átta tíma vinnudag. Tímakaupið er því gott. Þá hefur andvirði rúmra tveggja milljarða af sektum verið afskrifað á undanförnum árum. Óhætt er því að draga þá ályktun að hvítflibbaglæpamenn sleppi vel. Þetta er í einfölduðu máli sú sviðsmynd sem er dregin upp í skýrslu starfshóps um innheimtuhlutfall sekta og sakarkostnaðar. Hópurinn skilaði skýrslunni inn í sumar og bíður hún nú afgreiðslu í dómsmálaráðuneytinu. Þetta er þó ekki fyrsta skýrslan um slæmt ástand í málaflokknum. Slík skýrsla var líka unnin árið 2009 og tvær eftirfylgniskýrslur fylgdu í kjölfarið árið 2012 og 2015. Niðurstaðan var alltaf sú sama. Ástandið er óboðlegt en vilji til úrlausna virðist afar lítill. Ef kafað er dýpra í skýrsluna skýrist af hverju innheimta sekta gengur svo illa. Yfirvöld hafa engin tæki til innheimtu sem virka. Í stuttu máli geta yfirvöld aðeins gert fjárnám í eignum hins dæmda og skráð hann á vanskilaskrá ef slíkt fjárnám reynist árangurslaust. Vandamálið er hins vegar að meirihluti þeirra sem eru dæmdir til greiðslu sekta eru eignalausir og því hvatinn til þess að greiða háar sektir lítill sem enginn. Ef svo ólíklega vill til að viðkomandi eigi eignir þá eru þær yfirleitt yfirveðsettar. Starfshópurinn leggur til margs konar lausnir. Það sem gefur þó ekki tilefni til bjartsýni er að þær eru flestar ekki nýjar af nálinni. Lausnirnar felast í launaafdrátti, heimild til skuldajöfnunar við inneignir á opinberum gjöldum, heimild til kyrrsetningar eigna, að fyrningartími sekta verði lengdur og að ekki megi fullnusta sektir yfir 10 milljónir króna með samfélagsþjónustu. Þá er lagt til að hámark klukkustunda í samfélagsþjónustu verði tvöfaldaður og verði 960 klukkustundir. Samkvæmt upplýsingum frá dómsmálaráðuneytinu er skýrsla starfshópsins komin í farveg innan ráðuneytisins. Það mun koma í hlut nýskipaðs dómsmálaráðherra, Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur, að tryggja að hún dagi ekki uppi eins og þær fyrri. Birtist í Fréttablaðinu Dómsmál Stjórnsýsla Mest lesið Sænsk glæpagengi sendi fólk til Íslands Innlent Sæðisgjafar tilkynni það fjölskyldu sinni svo ekki verði „slys“ Innlent Með banvænan sjúkdóm í stöðugri baráttu við Kópavogsbæ Innlent Lögreglumenn í veikindaleyfi vegna þungra mála Innlent Diddy á sjálfsmorðsvakt Erlent Fjölmiðlafólki vísað úr salnum við myndbirtingu: „Þetta er ósæmilegt og átakanlegt myndefni“ Erlent Fjölskylda flugmanns Icelandair vill að lögregla rannsaki andlát hans Innlent Konur og börn meðal látinna þegar Hezbollah-leiðtoga var ráðinn bani Erlent Eiginmaður íslenskrar konu lét sig hverfa rétt eftir brúðkaupið Innlent Mikill reykur eftir að gleymdist að slökkva á kerti Innlent Fleiri fréttir Sænsk glæpagengi sendi fólk til Íslands Sæðisgjafar tilkynni það fjölskyldu sinni svo ekki verði „slys“ Lögreglumenn í veikindaleyfi vegna þungra mála Með banvænan sjúkdóm í stöðugri baráttu við Kópavogsbæ Mikill reykur eftir að gleymdist að slökkva á kerti Bið eftir NPA-þjónustu og eftirspurn eftir sæðisgjöfum Arnar Þór á leið í nýjan flokk Anton Sveinn McKee til liðs við Miðflokkinn „Spurðu svo fyrirtækið þitt af hverju það leggur fé í heimsendakölt“ Ekkert sem bendir til þess að sakborningum fjölgi Lífræni dagurinn er í dag Bein útsending: Heilabilun rædd á Alzheimerdegi Ekkert bendi til að sakborningum muni fjölga Telur fleiri falla á nýju bílprófi Maður margra storma íhugar stöðu sína Byssan reyndist leikfang Mamma bara María þegar mæðgurnar eru saman á vakt Hvers vegna að fella ísbirni? Í gæsluvarðhald vegna kókaínsendingar Bræður heiðraðir á 100 ára starfsafmæli: „Einfalt, þægilegt og engin keppni“ Drengnum hafi ekki verið trúað í fyrstu Myndgreiningarkerfi geti hjálpað til við að stoppa af óprúttna aðila Framboð Baldurs þurfti að endurgreiða styrki sem fóru yfir hámark Fjölskylda flugmanns Icelandair vill að lögregla rannsaki andlát hans Áfram í varðhaldi fyrir að ræna og hóta ungmennum Fjölskylda flugmanns vill að lögregla rannsaki andlát hans Sýndi lögreglu löngutöng og var ekinn út af Svanhildur afhenti Biden trúnaðarbréf Loka almenningsbókasafninu og leita til Akureyrar Búið að taka sýni úr ungu birnunni Sjá meira
Flestir sem dæmdir eru til greiðslu sekta hjá dómstólum kjósa að afplána fangelsisdóm frekar en að borga margar milljónir til ríkisins. Hæstu sektirnar eru vegna hvítflibbaglæpa, til dæmis vegna margs konar skattalagabrota. Hinir dæmdu fá þó fæstir að kynnast lífinu á bak við lás og slá. Fangelsiskerfið er svo gott sem sprungið og því engin pláss fyrir afplánun vegna sekta. Sektarrefsingar eru oftast fullnustaðar með ólaunaðri samfélagsþjónustu ef þær eru fullnustaðar yfir höfuð. Það er ekki svo að einstaklingur sem er dæmdur til sektar upp á 100 milljónir króna þurfi að vinna launalaust til lengri tíma fyrir samfélagið. Hámark samfélagsþjónustu í dag er 480 klukkustundir og því er hinn stórskuldugi hvítflibbakrimmi laus allra mála eftir rúma tvo mánuði miðað við hefðbundinn átta tíma vinnudag. Tímakaupið er því gott. Þá hefur andvirði rúmra tveggja milljarða af sektum verið afskrifað á undanförnum árum. Óhætt er því að draga þá ályktun að hvítflibbaglæpamenn sleppi vel. Þetta er í einfölduðu máli sú sviðsmynd sem er dregin upp í skýrslu starfshóps um innheimtuhlutfall sekta og sakarkostnaðar. Hópurinn skilaði skýrslunni inn í sumar og bíður hún nú afgreiðslu í dómsmálaráðuneytinu. Þetta er þó ekki fyrsta skýrslan um slæmt ástand í málaflokknum. Slík skýrsla var líka unnin árið 2009 og tvær eftirfylgniskýrslur fylgdu í kjölfarið árið 2012 og 2015. Niðurstaðan var alltaf sú sama. Ástandið er óboðlegt en vilji til úrlausna virðist afar lítill. Ef kafað er dýpra í skýrsluna skýrist af hverju innheimta sekta gengur svo illa. Yfirvöld hafa engin tæki til innheimtu sem virka. Í stuttu máli geta yfirvöld aðeins gert fjárnám í eignum hins dæmda og skráð hann á vanskilaskrá ef slíkt fjárnám reynist árangurslaust. Vandamálið er hins vegar að meirihluti þeirra sem eru dæmdir til greiðslu sekta eru eignalausir og því hvatinn til þess að greiða háar sektir lítill sem enginn. Ef svo ólíklega vill til að viðkomandi eigi eignir þá eru þær yfirleitt yfirveðsettar. Starfshópurinn leggur til margs konar lausnir. Það sem gefur þó ekki tilefni til bjartsýni er að þær eru flestar ekki nýjar af nálinni. Lausnirnar felast í launaafdrátti, heimild til skuldajöfnunar við inneignir á opinberum gjöldum, heimild til kyrrsetningar eigna, að fyrningartími sekta verði lengdur og að ekki megi fullnusta sektir yfir 10 milljónir króna með samfélagsþjónustu. Þá er lagt til að hámark klukkustunda í samfélagsþjónustu verði tvöfaldaður og verði 960 klukkustundir. Samkvæmt upplýsingum frá dómsmálaráðuneytinu er skýrsla starfshópsins komin í farveg innan ráðuneytisins. Það mun koma í hlut nýskipaðs dómsmálaráðherra, Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur, að tryggja að hún dagi ekki uppi eins og þær fyrri.
Birtist í Fréttablaðinu Dómsmál Stjórnsýsla Mest lesið Sænsk glæpagengi sendi fólk til Íslands Innlent Sæðisgjafar tilkynni það fjölskyldu sinni svo ekki verði „slys“ Innlent Með banvænan sjúkdóm í stöðugri baráttu við Kópavogsbæ Innlent Lögreglumenn í veikindaleyfi vegna þungra mála Innlent Diddy á sjálfsmorðsvakt Erlent Fjölmiðlafólki vísað úr salnum við myndbirtingu: „Þetta er ósæmilegt og átakanlegt myndefni“ Erlent Fjölskylda flugmanns Icelandair vill að lögregla rannsaki andlát hans Innlent Konur og börn meðal látinna þegar Hezbollah-leiðtoga var ráðinn bani Erlent Eiginmaður íslenskrar konu lét sig hverfa rétt eftir brúðkaupið Innlent Mikill reykur eftir að gleymdist að slökkva á kerti Innlent Fleiri fréttir Sænsk glæpagengi sendi fólk til Íslands Sæðisgjafar tilkynni það fjölskyldu sinni svo ekki verði „slys“ Lögreglumenn í veikindaleyfi vegna þungra mála Með banvænan sjúkdóm í stöðugri baráttu við Kópavogsbæ Mikill reykur eftir að gleymdist að slökkva á kerti Bið eftir NPA-þjónustu og eftirspurn eftir sæðisgjöfum Arnar Þór á leið í nýjan flokk Anton Sveinn McKee til liðs við Miðflokkinn „Spurðu svo fyrirtækið þitt af hverju það leggur fé í heimsendakölt“ Ekkert sem bendir til þess að sakborningum fjölgi Lífræni dagurinn er í dag Bein útsending: Heilabilun rædd á Alzheimerdegi Ekkert bendi til að sakborningum muni fjölga Telur fleiri falla á nýju bílprófi Maður margra storma íhugar stöðu sína Byssan reyndist leikfang Mamma bara María þegar mæðgurnar eru saman á vakt Hvers vegna að fella ísbirni? Í gæsluvarðhald vegna kókaínsendingar Bræður heiðraðir á 100 ára starfsafmæli: „Einfalt, þægilegt og engin keppni“ Drengnum hafi ekki verið trúað í fyrstu Myndgreiningarkerfi geti hjálpað til við að stoppa af óprúttna aðila Framboð Baldurs þurfti að endurgreiða styrki sem fóru yfir hámark Fjölskylda flugmanns Icelandair vill að lögregla rannsaki andlát hans Áfram í varðhaldi fyrir að ræna og hóta ungmennum Fjölskylda flugmanns vill að lögregla rannsaki andlát hans Sýndi lögreglu löngutöng og var ekinn út af Svanhildur afhenti Biden trúnaðarbréf Loka almenningsbókasafninu og leita til Akureyrar Búið að taka sýni úr ungu birnunni Sjá meira
Fjölmiðlafólki vísað úr salnum við myndbirtingu: „Þetta er ósæmilegt og átakanlegt myndefni“ Erlent
Fjölmiðlafólki vísað úr salnum við myndbirtingu: „Þetta er ósæmilegt og átakanlegt myndefni“ Erlent