Sáttamiðlun ekki til að framlengja hjúskap Kristinn Haukur Guðnason skrifar 25. nóvember 2019 08:00 Sigrún Júlíusdóttir, prófessor. Nýlega lögðu átta þingmenn fram þingsályktunartillögu um að einfalda og hraða meðferð hjónaskilnaða í þágu þolenda heimilisofbeldis. Í tillögunni er meðal annars lagt til að skylda til sáttaumleitana verði afnumin. Sigrún Júlíusdóttir, prófessor emerita við Félagsráðgjafardeild Háskóla Íslands, telur að hugsa verði málið í víðara samhengi. Sáttamiðlun sé í eðli sínu ekki gerð til að halda fólki lengur í hjúskap, heldur til að bæta samskipti fólks í kringum og eftir hjúskaparslit. „Það er hægt að eiga góðan skilnað,“ segir hún. Þetta skipti höfuðmáli þegar börn eru í spilinu og flestir geti nýtt sér fræðslu og ráðgjöf. „Þingsályktunartillagan er gerð til að einfalda og hraða meðferð og í því getur falist mikil réttarbót fyrir þolendur ofbeldis eða ofríkis á heimili. En það er hins vegar mjög snúið að meta hver kúgar hvern í þessum samskiptum því þau geta verið flókin og lævís,“ segir Sigrún sem hefur starfað í málaflokknum í áratugi. „Þetta á alveg sérstaklega við þegar dómgreind foreldra skerðist sem er algengt í skilnaðardeilumálum.“ Bæði í rannsóknum og meðferðarvinnu kemur fram að hjá hluta fólks í skilnaði séu frásagnir á gráum svæðum og óljóst hvort farið hafi verið yfir mörk. „Þá er fólk allt í einu komið í þennan hóp, af því að það hefur ekki fengið viðeigandi þjónustu. Sérstaklega á þetta við um andlega ofbeldið, sem er nær ómögulegt að sanna og getur átt jafnt við um konur og karla,“ segir Sigrún. Sigrún segir að sumir grípi til þess að saka maka sinn um ofbeldi af einhverju tagi til þess að koma höggi á hann, en tekur fram að þetta sé ekki stór hópur. Tilgangurinn er af ýmsum toga, til dæmis að ná fram skilnaði fyrr en ella og í einstaka tilvikum að koma höggi á hitt foreldrið í því samhengi. Sigrún óttast að staða barnanna gæti orðið verri ef ekki er hugað vel að áhrifum þessa á börnin. „Fólk sér það oft ekki fyrir hvernig það hagar baráttu sinni. Ef reglurnar um skilnað verða rýmkaðar of mikið er hætt við að þá muni einhverjir velja þessa aðferð í staðinn fyrir hefðbundna skilnaðarráðgjöf, að fá fræðslu, ráðgjöf og stuðning, þá sérstaklega hvernig megi vernda börnin og undirbúa þau á góðan hátt,“ segir hún. Að sögn Sigrúnar er reynslan bæði af skilnaðarráðgjöf og sáttamiðlun almennt góð og á Norðurlöndunum sé hún víðast veitt og í boði fyrir alla foreldra sem skilja. „Tilgangurinn er ekki sá að fólk þrauki lengur í hjónabandinu, heldur til þess að það fari í gegnum skilnaðinn sem uppbyggilegt ferli. Að foreldrarnir hafi þroskast og lært um sjálfa sig sem einstaklinga og sitt skipsbrot og fengið fræðslu um hvernig eigi að haga fjölskyldusamskiptum eftir skilnað,“ segir hún. „Þetta á einnig við í þessum hörðustu málum. Það er ótrúlega margt fólk sem sér að sér og getur nýtt sér vel slíka þjónustu.“ Sigrún stýrði rannsókn á gagnsemi sáttamiðlunar hjá sýslumannsembættunum á Íslandi. Í málum þar sem staðið var frammi fyrir dómstólameðferð tókst að hjálpa fólki þannig að sátt náðist um samskiptin í um 60 prósentum tilvika. „Það er ekki lítið í ljósi þess að þetta eru hörðustu málin,“ segir hún. Þessi reynsla sjáist einnig annars staðar, til dæmis í Danmörku. Sigrún tekur undir það sem fram kemur í þingsályktunartillögunni um að fjárskortur og mannekla séu mikil í málaflokknum. „Eins og málum er háttað í okkar velferðarkerfi erum við ekki að setja samskipti fjölskyldna í forgang. Þrátt fyrir Barnasáttmálann og alla umræðuna um réttindi barna til að vera upplýst, fá stuðning og eiga rétt til beggja foreldra, erum við samt ekki komin lengra en þetta í skilnaðarmálunum. Það er þó á döfinni að félagsþjónusta sveitarfélaga feti í fótspor hinna Norðurlandanna með innleiðingu slíks forvarnarstarfs fyrir fjölskyldur í skilnaði.“ Birtist í Fréttablaðinu Fjölskyldumál Mest lesið Skipt um lás hjá Sósíalistaflokknum Innlent Læknanemar látnir borga hagræðingarbrúsann Innlent Nemendur greiði tuttugu þúsund krónum meira í Strætó en starfsfólk Innlent „Þetta er ekkert líf“ Innlent Sanna og Gunnar Smári höfðu betur á æsingarfundi Innlent Foreldrar fjölbura fá lengra fæðingarorlof Innlent Strandveiðisjómaður lést Innlent Náðu með markaðsátaki að lokka til sín fleiri smærri leiðangursskip Innlent Annað útkall vegna strandveiðibáts úti fyrir Patreksfirði Innlent Allkröpp lægð á leiðinni til landsins Veður Fleiri fréttir Foreldrar fjölbura fá lengra fæðingarorlof Læknanemar látnir borga hagræðingarbrúsann Náðu með markaðsátaki að lokka til sín fleiri smærri leiðangursskip Skipt um lás hjá Sósíalistaflokknum Nemendur greiði tuttugu þúsund krónum meira í Strætó en starfsfólk Sanna og Gunnar Smári höfðu betur á æsingarfundi Annað útkall vegna strandveiðibáts úti fyrir Patreksfirði „Þetta er ekkert líf“ Umræða um veiðigjöldin orðin sú þriðja lengsta Óprúttinn aðili rispaði tíu bíla á Seltjarnarnesi Fylkingarnar safna liði og ásakanir ganga á víxl: Stefnir í átök í Bolholti Líf í biðstöðu og hitafundur sósíalista Strandveiðisjómaður lést Deila um Suðurnesjalínu 2 fer beint í Hæstarétt Áslaug Arna farin í frí en enginn tekinn við Sviptur prófinu eftir að hafa ekið á 185 Ældi í rútunni og réðst svo á bílstjórann Sá sem réðst á Ingunni áfrýjar til hæstaréttar Bein útsending: Rektorsskipti í Háskóla Íslands Snurða hljóp á þráðinn í nótt Samstöðinni verði mögulega lokað í kvöld: Vilja fá lögbann á boðaðan aðalfund Strandveiðibátur sökk úti fyrir Patreksfirði Reynt að ná saman um þinglok og hart deilt um Vorstjörnuna Máttu ekki eyða gögnum fyrr en málum væri lokið á öllum dómstigum Bjórpása í Víkinni og lögreglan í heimsókn í Garðabæ Skoða ekki hvort maður hafi mátt binda barn niður og kitla Biður Höllu afsökunar á fréttum af meintum lífvörðum Svörin líklega að finna á Íslandi: Vonlítill um að Jón Þröstur sé á lífi Skjálfti upp á þrjá í Kötlu Fundar með þingflokksformönnum Sjá meira
Nýlega lögðu átta þingmenn fram þingsályktunartillögu um að einfalda og hraða meðferð hjónaskilnaða í þágu þolenda heimilisofbeldis. Í tillögunni er meðal annars lagt til að skylda til sáttaumleitana verði afnumin. Sigrún Júlíusdóttir, prófessor emerita við Félagsráðgjafardeild Háskóla Íslands, telur að hugsa verði málið í víðara samhengi. Sáttamiðlun sé í eðli sínu ekki gerð til að halda fólki lengur í hjúskap, heldur til að bæta samskipti fólks í kringum og eftir hjúskaparslit. „Það er hægt að eiga góðan skilnað,“ segir hún. Þetta skipti höfuðmáli þegar börn eru í spilinu og flestir geti nýtt sér fræðslu og ráðgjöf. „Þingsályktunartillagan er gerð til að einfalda og hraða meðferð og í því getur falist mikil réttarbót fyrir þolendur ofbeldis eða ofríkis á heimili. En það er hins vegar mjög snúið að meta hver kúgar hvern í þessum samskiptum því þau geta verið flókin og lævís,“ segir Sigrún sem hefur starfað í málaflokknum í áratugi. „Þetta á alveg sérstaklega við þegar dómgreind foreldra skerðist sem er algengt í skilnaðardeilumálum.“ Bæði í rannsóknum og meðferðarvinnu kemur fram að hjá hluta fólks í skilnaði séu frásagnir á gráum svæðum og óljóst hvort farið hafi verið yfir mörk. „Þá er fólk allt í einu komið í þennan hóp, af því að það hefur ekki fengið viðeigandi þjónustu. Sérstaklega á þetta við um andlega ofbeldið, sem er nær ómögulegt að sanna og getur átt jafnt við um konur og karla,“ segir Sigrún. Sigrún segir að sumir grípi til þess að saka maka sinn um ofbeldi af einhverju tagi til þess að koma höggi á hann, en tekur fram að þetta sé ekki stór hópur. Tilgangurinn er af ýmsum toga, til dæmis að ná fram skilnaði fyrr en ella og í einstaka tilvikum að koma höggi á hitt foreldrið í því samhengi. Sigrún óttast að staða barnanna gæti orðið verri ef ekki er hugað vel að áhrifum þessa á börnin. „Fólk sér það oft ekki fyrir hvernig það hagar baráttu sinni. Ef reglurnar um skilnað verða rýmkaðar of mikið er hætt við að þá muni einhverjir velja þessa aðferð í staðinn fyrir hefðbundna skilnaðarráðgjöf, að fá fræðslu, ráðgjöf og stuðning, þá sérstaklega hvernig megi vernda börnin og undirbúa þau á góðan hátt,“ segir hún. Að sögn Sigrúnar er reynslan bæði af skilnaðarráðgjöf og sáttamiðlun almennt góð og á Norðurlöndunum sé hún víðast veitt og í boði fyrir alla foreldra sem skilja. „Tilgangurinn er ekki sá að fólk þrauki lengur í hjónabandinu, heldur til þess að það fari í gegnum skilnaðinn sem uppbyggilegt ferli. Að foreldrarnir hafi þroskast og lært um sjálfa sig sem einstaklinga og sitt skipsbrot og fengið fræðslu um hvernig eigi að haga fjölskyldusamskiptum eftir skilnað,“ segir hún. „Þetta á einnig við í þessum hörðustu málum. Það er ótrúlega margt fólk sem sér að sér og getur nýtt sér vel slíka þjónustu.“ Sigrún stýrði rannsókn á gagnsemi sáttamiðlunar hjá sýslumannsembættunum á Íslandi. Í málum þar sem staðið var frammi fyrir dómstólameðferð tókst að hjálpa fólki þannig að sátt náðist um samskiptin í um 60 prósentum tilvika. „Það er ekki lítið í ljósi þess að þetta eru hörðustu málin,“ segir hún. Þessi reynsla sjáist einnig annars staðar, til dæmis í Danmörku. Sigrún tekur undir það sem fram kemur í þingsályktunartillögunni um að fjárskortur og mannekla séu mikil í málaflokknum. „Eins og málum er háttað í okkar velferðarkerfi erum við ekki að setja samskipti fjölskyldna í forgang. Þrátt fyrir Barnasáttmálann og alla umræðuna um réttindi barna til að vera upplýst, fá stuðning og eiga rétt til beggja foreldra, erum við samt ekki komin lengra en þetta í skilnaðarmálunum. Það er þó á döfinni að félagsþjónusta sveitarfélaga feti í fótspor hinna Norðurlandanna með innleiðingu slíks forvarnarstarfs fyrir fjölskyldur í skilnaði.“
Birtist í Fréttablaðinu Fjölskyldumál Mest lesið Skipt um lás hjá Sósíalistaflokknum Innlent Læknanemar látnir borga hagræðingarbrúsann Innlent Nemendur greiði tuttugu þúsund krónum meira í Strætó en starfsfólk Innlent „Þetta er ekkert líf“ Innlent Sanna og Gunnar Smári höfðu betur á æsingarfundi Innlent Foreldrar fjölbura fá lengra fæðingarorlof Innlent Strandveiðisjómaður lést Innlent Náðu með markaðsátaki að lokka til sín fleiri smærri leiðangursskip Innlent Annað útkall vegna strandveiðibáts úti fyrir Patreksfirði Innlent Allkröpp lægð á leiðinni til landsins Veður Fleiri fréttir Foreldrar fjölbura fá lengra fæðingarorlof Læknanemar látnir borga hagræðingarbrúsann Náðu með markaðsátaki að lokka til sín fleiri smærri leiðangursskip Skipt um lás hjá Sósíalistaflokknum Nemendur greiði tuttugu þúsund krónum meira í Strætó en starfsfólk Sanna og Gunnar Smári höfðu betur á æsingarfundi Annað útkall vegna strandveiðibáts úti fyrir Patreksfirði „Þetta er ekkert líf“ Umræða um veiðigjöldin orðin sú þriðja lengsta Óprúttinn aðili rispaði tíu bíla á Seltjarnarnesi Fylkingarnar safna liði og ásakanir ganga á víxl: Stefnir í átök í Bolholti Líf í biðstöðu og hitafundur sósíalista Strandveiðisjómaður lést Deila um Suðurnesjalínu 2 fer beint í Hæstarétt Áslaug Arna farin í frí en enginn tekinn við Sviptur prófinu eftir að hafa ekið á 185 Ældi í rútunni og réðst svo á bílstjórann Sá sem réðst á Ingunni áfrýjar til hæstaréttar Bein útsending: Rektorsskipti í Háskóla Íslands Snurða hljóp á þráðinn í nótt Samstöðinni verði mögulega lokað í kvöld: Vilja fá lögbann á boðaðan aðalfund Strandveiðibátur sökk úti fyrir Patreksfirði Reynt að ná saman um þinglok og hart deilt um Vorstjörnuna Máttu ekki eyða gögnum fyrr en málum væri lokið á öllum dómstigum Bjórpása í Víkinni og lögreglan í heimsókn í Garðabæ Skoða ekki hvort maður hafi mátt binda barn niður og kitla Biður Höllu afsökunar á fréttum af meintum lífvörðum Svörin líklega að finna á Íslandi: Vonlítill um að Jón Þröstur sé á lífi Skjálfti upp á þrjá í Kötlu Fundar með þingflokksformönnum Sjá meira