Jafnframt gerir frumvarpið dómsmálaráðherra kleift að banna útlendingum að ferðast hingað frá löndum, sem þó uppfylli almenn komuskilyrði til landsins. Sóttvarnalæknir hefur þó sagst telja að þessari heimild verði ekki mikið beitt.
Veigamesta breytingin í frumvarpinu snýr að algerri skyldu fólks til dvalar á sóttkvíarhóteli, sem kemur frá löndum þar sem einhvers staðar mælist nýgengi upp á yfir 1.000 smit síðustu tvær vikur á hverja 100.000 íbúa.
Af ummælum stjórnarliða að dæma ætti frumvarpið að hljóta nauðsynlegan stuðning og jafnvel út fyrir ríkisstjórnarflokkana. Reglurnar sem á því byggja eiga að taka gildi 22. apríl og gilda til 30. júní.
Umsókn skal berast tveimur sólarhringum fyrir komu
Umrætt ákvæði leiðir ekki til skyldudvalar fyrir stóran hóp, enda mælist nýgengi ekki yfir 1.000 nema í fjórum löndum: Frakklandi, Póllandi, Ungverjalandi og Hollandi.
Í þessum löndum eru það einstök héruð sem eru þessu marki brennd og fyrir það eru allir farþegar þaðan látnir gjalda. Um leið og nýgengið fer undir 1.000 á eina svæðinu sem gerir landið að hááhættusvæði, geta farþegar frá landinu öllu aftur fengið undanþágur.
Til þess að fá undanþágu þegar komið er frá löndum þar sem nýgengið hefur verið meira en 750, þarf að senda inn umsókn þess efnis tveimur sólarhringum fyrir komu til landsins. Við afgreiðslu þeirrar umsóknar er síðan rýnt í tölurnar frá svæðinu og síðan sagt af eða á.
Það sem kemur ekki fram í frumvarpinu er skilgreining á því hvað telst fullnægjandi sönnun þess að ferðamaðurinn muni „uppfylla öll skilyrði sóttkvíar í húsnæði á eigin vegum.“
Ef smit eru færri en 750 á hverja 100.000 íbúa síðustu tvær vikur á svæðinu þaðan sem ferðamaðurinn er að koma, er honum frjálst að fara í sóttkví hvar sem hann vill hér á landi án þess að þurfa að sækja um nokkra undanþágu.
Farþegar frá Spáni, Danmörku, Grikklandi, Slóvakíu, Þýskalandi, Ítalíu, Rúmeníu og fjölda annarra landa eru því frjálsir ferða sinna við komuna til landsins. Gefið hefur verið út að eftirlit með sóttkví hafi þó verið hert.
Vægari aðgerðir en lagt var upp með
Þessar sóttvarnaráðstafanir eru hvergi nærri eins róttækar og lagt var upp með í byrjun apríl hér á landi, þegar skylda átti hvern einasta komufarþega frá landi þar sem nýgengið var yfir 500 til fimm daga dvalar á sóttkvíarhóteli.
Þetta var dæmt ólögmætt fjórum dögum eftir gildistöku vegna þess að fullnægjandi lagastoð hafði ekki verið reist fyrir þessari reglugerð.
Eftir að dómur féll ákvað ríkisstjórnin þrátt fyrir hávært ákall úr ýmsum áttum ekki að skapa lagastoð fyrir fyrri reglugerð, heldur aðeins fyrir vægari aðgerðum, sem mætti kalla milliveg á milli upphaflegrar reglugerðar og óbreytts ástands við landamærin.
Þingmenn úr röðum Vinstri grænna og Framsóknarflokksins fóru fram með yfirlýsingar á undanförnum dögum þar sem þeir hvöttu til lagasetningar sem renndi stoðum undir skylduvist allra á sóttkvíarhóteli. Samfylkingin lagði fram frumvarp í þá veru.
Þingmenn Sjálfstæðisflokks hafa aftur á móti margir lýst sig andvígir slíkum breytingum, svo sem Vilhjálmur Árnason, Brynjar Níelsson og Sigríður Á. Andersen. Þau hafa talið skylduvist á sóttkvíarhóteli of mikið inngrip.
Öll smit tengjast landamærunum
Í greinargerð frumvarpsins segir að gildandi takmarkanir á landamærum hafi ekki dugað til. Smit berist í gegnum landamærin og inn í samfélagið. Reynslan sýni að aðeins þurfi einn einstakling sem ekki virði reglur um sóttkví við komuma til landsins til að hrinda af stað stórri hópsýkingu og jafnvel nýrri bylgju faraldurs.
Alls hafa 118 mál komið til kasta lögreglu vegna brota á sóttkví og einangrun frá því faraldurinn braust út, þar af 24 á þessu ári. Öll málin sem upp hafa komið á árinu 2021 tengjast landamærunum.
Öll Covid-19 smit hér á landi tengjast einfaldlega smitum af landamærum með einum eða öðrum hætti, eins og segir í greinargerðinni. 202 virk smit greindust frá 1. febrúar til 1. apríl, 97 innanlands. Til samanburðar greindist eitt samfélagssmit í Nýja-Sjálandi á sama tímabili.
