Íslandssagan er full af bulli Bryndís Víglundsdóttir skrifar 23. ágúst 2021 10:00 Ef við lesum skráða sögu okkar kemur í ljós að hún er saga hraustra karla og hetja. Hún er ekki saga fólks sem bjó við vanheilsu eða fötlun og hún er ekki saga kvenna og barna. Hún er ekki heldur saga yngri og eldri karla sem aldrei áttu með sig sjálfir, voru alla ævina eignalausir vinnumenn. Þess vegna er líka hárrétt sem segir í söngnum að „Íslandssagan er full af bulli“. Í sögu okkar og mannkynssöguna alla vantar marga langa og efnismikla kafla. Það væri áhugavert að rannsaka annála okkar og þjóðsögur til þess að gera sér grein fyrir lífi og tilveru fólks sem var minnimáttar vegna þjóðfélagsstöðu, kynferðis og annarar meðfæddrar eða áunninnar fötlunar. Skoðum hlut fatlaðra, barna og kvenna í sögu okkar. Einstaka sinnum rekst maður í sögum eða annálum á frásögur af aumingjum eða fíflum, eins og fatlað eða þroskaheft fólk var kallað. Voru það þá yfirleitt niðursetningar og fólk sem álitið var umskiptingar, eða ástand þess tilkomið af einhverjum öðrum annarlegum orsökum eins og sagt var að gæti til dæmis gerst þegar ungir menn heilluðust af álfkonum og trylltust. Við vitum að margt af því fatlaða og veika fólki sem vegna lyfja og getu læknavísindanna lifir í dag dó áður fyrr. Landnáma nefnir 430 landnámsmenn, þar af 14 konur. Einhvers staðar í farangri landnámsmanna hljóta þó að hafa leynst konur því að hópurinn stækkaði. Íslendingar stukku varla alskapaðir út úr höfði feðranna eins og Pallas Aþena forðum. Seifur hinn voldugi guð, faðir hennar, fékk mikinn höfuðverk. Þegar menn hugðust lækna hann og gerðu gat á höfuðið stökk dóttir hans fullsköpuð út. Í sögu okkar eru nokkrar konur nefndar. Við lesum um Auði djúpúðgu, Bergþóru á Bergþórshvoli og Hallgerði langbrók, Guðrúnu Ósvífursdóttur og Auði Vésteinsdóttur, konu Gísla Súrssonar. Fleiri mætti telja. Þessar konur voru allar stórveldi og í skugga þeirra var hópur kvenna sem stritaði ævilangt og skilaði húsbændum sínum þeim verkum sem dugðu til að halda lífi í þessari þjóð. Margar þessara vinnukvenna voru umkomulaus hjú, áttu sér ekki málsvara. Átakanlegust varð sú staðreynd þegar húsbændur, synir húsbænda eða aðrir karlar nýttu sér aðstöðumuninn og notuðu líkama þeirra sér til skjótrar ánægju. Þegar svo barn kom undir- var það kallað í lausa-LEIK eða hórdómur og var stúlkunum refsað og barninu líka. Þetta er ljót saga af fullkomnu virðingarleysi fyrir stúlkum og grimmd og hún er gapandi sár í sögu okkar. Því var það mörgum áfall þegar fréttist af gleðskap þjóðkjörinna fulltrúa okkar, þingmanna sem sátu að sumbli á Klausturbar og höfðu uppi skoðanir sínar á konum. Ég er ein þeirra sem hélt að okkur, mannfólkinu hefði farið fram og ég rígheld í þá skoðun þrátt fyrir hugarfar og virðingarleysi Klausturgengisins til kvenna. En guð hjálpi þjóð sem lætur sér detta í hug að kjósa fólk með Klausturhugarfar aftur til þingsetu. Fram til okkar daga tíðkaðist mikil harka við börn. Fortakslaust var álitið að óþægð væri um að kenna ef þau hlýddu ekki skipun strax og þeim var refsað í samræmi við það. Þannig var ekki athugað hvort til greina kæmi að barnið hefði ekki heyrt það sem sagt var, hvort það hefði skilið fyrirskipunina og hvort það væri fært um að framkvæma það sem til var ætlast. Réttur hins fullorðna til þess að skipa fyrir og ráðskast með barnið var ekki véfengdur og skylda barnsins til að hlýða var fortakslaus. Ekki er hægt að sjá af frásögum hvort sem er í annálum okkar, kirkjubókum eða þjósögum að eðlislæg geta barnsins hafi verið athuguð. Ísland í dag Mér virðist að ástandið á Íslandi sé þannig nú á dögum að sá eldur sem margir einstaklingar og samfélagsstraumar tendruðu í upphafi og hugsjónamenn og konur hafa af bjartsýni og einurð borið uppi æ síðan brenni vel fólki með sérþarfir til góðs. Í hópnum „fólk með sérþarfir“ er fólk á mismunandi aldri með margs konar sérþarfir. Sumir fæðast þannig að þeim var vangefið, sumir veikjast í blóma lífsins á líkama eða sál og vandinn sem oftast fylgir ellinni nær flestum sem fá að lifa lengi. Aldrei fyrr hafa svo margir þættir og margir aðilar sameinast um að vinna að jákvæðri lausn á málefnum fólks með sérþarfir. Þess vegna leyfi ég mér að vera áfram bjartsýn og vongóð.Meðvituð viðhorf Íslendinga til fólks með sérþarfir held ég að séu góð. Þeir sem eru í nánustu tengslum við fatlaða og hafa valið sér það starf að vinna með þeim ættu að vera í forystusveit þeirra sem eru talsmenn alls þess sem má verða fötluðum til góðs. Fyrir fatlaða meðbræður okkar megum við aðeins vilja „hið besta“. Sumir fatlaðir geta talað fyrir sig sjáfir. Með þeim eigum við að standa. Aðrir fatlaðir geta ekki flutt mál sitt. Fyrir þá eigum við að tala og með þeim að standa. Við höfum þær skyldur við fatlaða og ófatlaða að viðhorfum okkar til hvers annars hraki ekki. En viðhorfin mega ekki verða eins og trú án verka sem er dauð trú. Viðhorfin ein tjóa ekki heldur þurfa þau að vera hvati til góðra verka. Ég minni á Steinar bónda í Hlíðum undir Steinahlíðum sem Halldór Laxness lætur segja: „Það er nú svona, blessaður, að þegar heimurinn er hættur að vera dásemdafullur í augum barnanna okkar þá er nú lítið orðið eftir“. En þrátt fyrir góð viðhorf Steinars til barna sinna bar hann ekki gæfu til að skapa börnum sínum dásemdarfullt umhverfi. Og því fór sem fór! Höfundur er kennari og fyrrverandi skólastjóri Þroskaþjálfaskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Upptökur á Klaustur bar Félagsmál Bryndís Víglundsdóttir Mest lesið Halldór 10.05.2025 Halldór Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson Skoðun Þétting í þágu hverra? Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Hver á auðlindir Íslands? – Kallar á nýja og skýra löggjöf Einar G. Harðarson Skoðun Úlfar sem forðast sól! Jóna Guðbjörg Árnadóttir Skoðun Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason Skoðun Hann valdi sér nafnið Leó Bjarni Karlsson Skoðun Aldrei aftur Halla Hrund Logadóttir Skoðun Hvenær er nóg nóg? Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Byggðalína eða Borgarlína Guðmundur Haukur Jakobsson Skoðun Skoðun Skoðun Fátækt á Íslandi: Áskoranir, viðkvæmir hópar og leiðir til úrbóta Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Verndum vörumerki í tónlist Eiríkur Sigurðsson skrifar Skoðun Hann valdi sér nafnið Leó Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Misskilin sjálfsmynd Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Hvenær er nóg nóg? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Byggðalína eða Borgarlína Guðmundur Haukur Jakobsson skrifar Skoðun Úlfar sem forðast sól! Jóna Guðbjörg Árnadóttir skrifar Skoðun Aldrei aftur Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Tala ekki um lokamarkmiðið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hver á auðlindir Íslands? – Kallar á nýja og skýra löggjöf Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Þétting í þágu hverra? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason skrifar Skoðun POTS er ekki tískubylgja Hanna Birna Valdimarsdóttir,Hugrún Vignisdóttir skrifar Skoðun Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Ægir Örn Arnarson skrifar Skoðun Loftslagsaðgerðir eru forsenda velsældar til framtíðar – ekki valkostur: Svargrein við niðurstöðum rannsóknar sem kynnt var á Velsældarþingi í gær Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun 75 ár af evrópskri samheldni og samvinnu Clara Ganslandt skrifar Skoðun Sigurður Ingi í mikilli mótsögn við sjálfan sig! Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Vetrarvirkjanir Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Yfirgnæfandi meirihluti vill þjóðaratkvæði Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Leiðrétting veiðigjalda mun skila sér í bættum innviðum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar Skoðun Börn innan seilingar Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson skrifar Sjá meira
Ef við lesum skráða sögu okkar kemur í ljós að hún er saga hraustra karla og hetja. Hún er ekki saga fólks sem bjó við vanheilsu eða fötlun og hún er ekki saga kvenna og barna. Hún er ekki heldur saga yngri og eldri karla sem aldrei áttu með sig sjálfir, voru alla ævina eignalausir vinnumenn. Þess vegna er líka hárrétt sem segir í söngnum að „Íslandssagan er full af bulli“. Í sögu okkar og mannkynssöguna alla vantar marga langa og efnismikla kafla. Það væri áhugavert að rannsaka annála okkar og þjóðsögur til þess að gera sér grein fyrir lífi og tilveru fólks sem var minnimáttar vegna þjóðfélagsstöðu, kynferðis og annarar meðfæddrar eða áunninnar fötlunar. Skoðum hlut fatlaðra, barna og kvenna í sögu okkar. Einstaka sinnum rekst maður í sögum eða annálum á frásögur af aumingjum eða fíflum, eins og fatlað eða þroskaheft fólk var kallað. Voru það þá yfirleitt niðursetningar og fólk sem álitið var umskiptingar, eða ástand þess tilkomið af einhverjum öðrum annarlegum orsökum eins og sagt var að gæti til dæmis gerst þegar ungir menn heilluðust af álfkonum og trylltust. Við vitum að margt af því fatlaða og veika fólki sem vegna lyfja og getu læknavísindanna lifir í dag dó áður fyrr. Landnáma nefnir 430 landnámsmenn, þar af 14 konur. Einhvers staðar í farangri landnámsmanna hljóta þó að hafa leynst konur því að hópurinn stækkaði. Íslendingar stukku varla alskapaðir út úr höfði feðranna eins og Pallas Aþena forðum. Seifur hinn voldugi guð, faðir hennar, fékk mikinn höfuðverk. Þegar menn hugðust lækna hann og gerðu gat á höfuðið stökk dóttir hans fullsköpuð út. Í sögu okkar eru nokkrar konur nefndar. Við lesum um Auði djúpúðgu, Bergþóru á Bergþórshvoli og Hallgerði langbrók, Guðrúnu Ósvífursdóttur og Auði Vésteinsdóttur, konu Gísla Súrssonar. Fleiri mætti telja. Þessar konur voru allar stórveldi og í skugga þeirra var hópur kvenna sem stritaði ævilangt og skilaði húsbændum sínum þeim verkum sem dugðu til að halda lífi í þessari þjóð. Margar þessara vinnukvenna voru umkomulaus hjú, áttu sér ekki málsvara. Átakanlegust varð sú staðreynd þegar húsbændur, synir húsbænda eða aðrir karlar nýttu sér aðstöðumuninn og notuðu líkama þeirra sér til skjótrar ánægju. Þegar svo barn kom undir- var það kallað í lausa-LEIK eða hórdómur og var stúlkunum refsað og barninu líka. Þetta er ljót saga af fullkomnu virðingarleysi fyrir stúlkum og grimmd og hún er gapandi sár í sögu okkar. Því var það mörgum áfall þegar fréttist af gleðskap þjóðkjörinna fulltrúa okkar, þingmanna sem sátu að sumbli á Klausturbar og höfðu uppi skoðanir sínar á konum. Ég er ein þeirra sem hélt að okkur, mannfólkinu hefði farið fram og ég rígheld í þá skoðun þrátt fyrir hugarfar og virðingarleysi Klausturgengisins til kvenna. En guð hjálpi þjóð sem lætur sér detta í hug að kjósa fólk með Klausturhugarfar aftur til þingsetu. Fram til okkar daga tíðkaðist mikil harka við börn. Fortakslaust var álitið að óþægð væri um að kenna ef þau hlýddu ekki skipun strax og þeim var refsað í samræmi við það. Þannig var ekki athugað hvort til greina kæmi að barnið hefði ekki heyrt það sem sagt var, hvort það hefði skilið fyrirskipunina og hvort það væri fært um að framkvæma það sem til var ætlast. Réttur hins fullorðna til þess að skipa fyrir og ráðskast með barnið var ekki véfengdur og skylda barnsins til að hlýða var fortakslaus. Ekki er hægt að sjá af frásögum hvort sem er í annálum okkar, kirkjubókum eða þjósögum að eðlislæg geta barnsins hafi verið athuguð. Ísland í dag Mér virðist að ástandið á Íslandi sé þannig nú á dögum að sá eldur sem margir einstaklingar og samfélagsstraumar tendruðu í upphafi og hugsjónamenn og konur hafa af bjartsýni og einurð borið uppi æ síðan brenni vel fólki með sérþarfir til góðs. Í hópnum „fólk með sérþarfir“ er fólk á mismunandi aldri með margs konar sérþarfir. Sumir fæðast þannig að þeim var vangefið, sumir veikjast í blóma lífsins á líkama eða sál og vandinn sem oftast fylgir ellinni nær flestum sem fá að lifa lengi. Aldrei fyrr hafa svo margir þættir og margir aðilar sameinast um að vinna að jákvæðri lausn á málefnum fólks með sérþarfir. Þess vegna leyfi ég mér að vera áfram bjartsýn og vongóð.Meðvituð viðhorf Íslendinga til fólks með sérþarfir held ég að séu góð. Þeir sem eru í nánustu tengslum við fatlaða og hafa valið sér það starf að vinna með þeim ættu að vera í forystusveit þeirra sem eru talsmenn alls þess sem má verða fötluðum til góðs. Fyrir fatlaða meðbræður okkar megum við aðeins vilja „hið besta“. Sumir fatlaðir geta talað fyrir sig sjáfir. Með þeim eigum við að standa. Aðrir fatlaðir geta ekki flutt mál sitt. Fyrir þá eigum við að tala og með þeim að standa. Við höfum þær skyldur við fatlaða og ófatlaða að viðhorfum okkar til hvers annars hraki ekki. En viðhorfin mega ekki verða eins og trú án verka sem er dauð trú. Viðhorfin ein tjóa ekki heldur þurfa þau að vera hvati til góðra verka. Ég minni á Steinar bónda í Hlíðum undir Steinahlíðum sem Halldór Laxness lætur segja: „Það er nú svona, blessaður, að þegar heimurinn er hættur að vera dásemdafullur í augum barnanna okkar þá er nú lítið orðið eftir“. En þrátt fyrir góð viðhorf Steinars til barna sinna bar hann ekki gæfu til að skapa börnum sínum dásemdarfullt umhverfi. Og því fór sem fór! Höfundur er kennari og fyrrverandi skólastjóri Þroskaþjálfaskóla Íslands.
Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason Skoðun
Skoðun Fátækt á Íslandi: Áskoranir, viðkvæmir hópar og leiðir til úrbóta Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar
Skoðun Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason skrifar
Skoðun Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson skrifar
Skoðun Loftslagsaðgerðir eru forsenda velsældar til framtíðar – ekki valkostur: Svargrein við niðurstöðum rannsóknar sem kynnt var á Velsældarþingi í gær Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar
Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar
Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason Skoðun