Borgarlína og bráðavandi Þórarinn Hjaltason skrifar 2. apríl 2024 09:30 Samgöngusáttmálinn hefur nú verið rúmt ár í endurskoðun og hafa hver ósköpin á fætur öðrum dunið á ríkissjóði á þeim tíma. Ekki er nóg með að kostnaðaráætlanir Borgarlínu rjúki upp, hamfarirnar í Grindavík kosta sitt, ríkissjóður þarf að kosta ómældu fé til að skynsamlegir kjarasamningar náist á vinnumarkaði og enn er margt vantalið. Fólki hefur einnig fjölgað í landinu umfram spár og það ásamt auknum straumi ferðamanna hefur aukið umferð umfram það sem vegirnir þola. Þjóðvegakerfið líður fyrir skort á viðhaldi og endurbótum, vegakerfi höfuðborgarsvæðisins fyrir aðgerðaleysi og skort á fjárfestingum og bráðavandi blasir við. Það sárvantar fjármagn. Létta Borgarlínan Það er því rétt að benda eina ferðina enn á tillögu SFA (Samgöngur fyrir alla) um hvernig spara má 80 til 90 milljarða króna með því að fara í létta Borgarlínu í stað þeirrar sem gert er ráð fyrir í Samgöngusáttmálanum. Enn fremur telur SFA afar brýnt að áfangaskipta verkinu þannig að fyrst verði hugað að nauðsynlegustu sérakreinum fyrir strætó, þannig að hann virki sæmilega og vinna síðan markvisst að því að byggja upp hágæða kerfi almenningssamgangna í formi BRT-Lite. Bæði mun það stuðla að einhverjum létti bráðavandans en líka bæta lífsskilyrði nýkominna erlendra ríkisborgara sem eru að koma undir sig fótum hér. Mynd 1 Framkvæmdatímabil léttrar Borgarlínu, BRT-Lite, og Borgarlínu, BRT-Gold. Árleg fjárfesting er að meðaltali eins. SFA leggur því til að í stað Borgarlínu í mjög háum gæðaflokki, BRT-Gold, sem nú er áætlað að kosti 126 milljarða króna, verði byggð ódýrari en sem næst jafn virk útfærsla, þ.e. létt Borgarlína, BRT-Lite, fyrir 30 til 40 milljarða króna og henni lokið árið 2029 eftir 5 ár í stað 15. Þar sem hún er um þrefalt ódýrari verða árlegar fjárfestingar svipaðar eins og sýnt er á Mynd 1. Borgarlínur af BRT-Lite gæðum og svipað eru algengar í Evrópu og N-Ameríku en hærri gæðaflokkar sjaldgæfir. BRT-Gold finnst t.d. ekki í Evrópu. BRT-Lite Borgarlínan hefur sérakreinar í hægri kanti vegar þar sem mun ódýrara er að byggja þær og framkvæmdirnar trufla lítið umferð um veginn sem skiptir verulegu máli þegar svo er þröngt orðið um umferð á vegum eins og á höfuðborgarsvæðinu. Á vegum með mislægum gatnamótum nægir að byggja stuttar sérakreinar sem tengja saman aðreinar og fráreinar, sbr. sérakrein fyrir leið 1 á Hafnarfjarðarvegi. Rekstur innviðanna, það er viðhald, snjómokstur, hálkuvörn, hreinsun o.fl. er áætlað 2% af stofnkostnaði og verður hann verulega lægri fyrir léttu Borgarlínuna. Auk þess munu miðjuakreinar BRT-Gold Borgarlínunnar tefja aðra bílaumferð verulega og valda árlegum kostnaði sem taka verður með í reikninginn. Rekstur innviða léttu Borgarlínunnar þyngist árlega fram til 2029 eins og sýnt er á mynd 2 þar sem borinn er saman árlegur kostaður vegna þessara tveggja framkvæmda í rekstri. Mynd 2 Árlegur kostnaður vegna reksturs og umferðartafa Rekstur BRT-Gold heldur hins vegar áfram að þyngjast öll framkvæmdaár Borgarlínunnar. Sama gildir um þann kostnað af umferðartöfum sem hún veldur. Aðrar framkvæmdir Eðlilegt er að það fé sem sparast með þessum hætti renni til að bæta umferðarástandið á höfuðborgarsvæðinu þar sem kominn er upp bráðvandi. Umferðarástand í Reykjavík er orðið þannig að á helstu stofnleiðum mælast tafir yfir 100% á mestu álagstímum og yfir 40% þar á milli. Þetta eykur flutningskostnað allra atvinnugreina á höfuðborgarsvæðinu og seinkar þjónustuferðum sérhæfðra iðnaðarmanna og heilbrigðisstarfsfólks svo afköst minnka verulega. Árlega valda þessar tafir kostnaði upp á 30 til 50 milljarða króna sem leka út úr hagkerfinu. Hér er um hratt vaxandi bráðvanda að ræða. Sundabraut kemst ekki í gagnið fyrr en í fyrsta lagi 2031, hugsanlega síðar. Líklega líða allt að 10 ár þar til Miklubrautargöng komast í gagnið. Umferðin á Sæbraut er orðin afar erfið og ólíklegt að það lagist mikið innan næstu 10 ára með framkvæmdum Samgöngusáttmálans. Við þessar aðstæður er nauðsynlegt að ráðast í einfaldar og tiltölulega ódýrar framkvæmdir sem nauðsynlegar eru til lausnar bráðavandanum sem ella mun fara vaxandi á næstu árum og valda miklum truflunum á umferð við allar framkvæmdir í vegakerfinu. Kostnaður þeirra vegna leggst ofan á stofnkostnað framkvæmdanna. Hér er um að ræða mislæg gatnamót (vegbrýr, stokka) á mikilvægum stöðum ásamt breikkun á köflum helstu stofnleiða á norður-suður umferðarás höfuðborgarsvæðisins. Þetta eru framkvæmdir sem auðvelda aðrar framkvæmdir, borga sig upp á fáeinum árum og þurfa ekki að standa í vegi annarra lausna til lengri tíma. Lokaorð Áætlanir um Borgarlínu virðast allt frá 2010 hafa verið unnar meir á grundvelli bjartsýni en nokkurs annars og hún er ekki sú lausn á umferðarmálum höfuðborgarsvæðisins sem menn hugðu. Samgöngusáttmálinn er svo gerður í beinu framhaldi fyrir tæpum 5 árum. Allan þennan tíma hefur ríkt aðgerðarleysi í umferðarmálum höfuðborgarsvæðisins og mál að linni. Með framangreindum tillögum vill SFA benda á þá leið sem samtökin telja farsælasta til lausnar bráðavandanum. Þá leið að vinna tíma og byggja framhaldið á vönduðum áætlunum. Höfundur er samgönguverkfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Borgarlína Samgöngur Þórarinn Hjaltason Mest lesið Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas Skoðun Feluleikur Þorgerðar Katrínar Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas skrifar Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar Skoðun Tíðaheilbrigði er lykilatriði í jafnrétti kynjanna Berit Mueller skrifar Skoðun Þjóðarmorð – frá orðfræðilegu sjónarmiði Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann skrifar Skoðun Mun gervigreindin senda konur heim? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Nokkur orð um stöðuna Dögg Þrastardóttir skrifar Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun #blessmeta – þriðja grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvernig tryggir þú stærstu fjárfestingu lífins? Berglind Halla Elíasdóttir skrifar Skoðun Ritunarramminn - verkfæri fyrir kennara! Katrín Ósk Þráinsdóttir skrifar Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar Skoðun Feluleikur Þorgerðar Katrínar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ráðalaus ráðherra Högni Elfar Gylfason skrifar Skoðun Spólum til baka Snævar Ingi Sveinsson skrifar Skoðun Sögulegur dómur Hæstaréttar – staðfestir sjálfstæði Alþingis Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Að vera fatlaður á Íslandi er full vinna Birna Ösp Traustadóttir skrifar Skoðun Sæluríkið Ísland Einar Helgason skrifar Sjá meira
Samgöngusáttmálinn hefur nú verið rúmt ár í endurskoðun og hafa hver ósköpin á fætur öðrum dunið á ríkissjóði á þeim tíma. Ekki er nóg með að kostnaðaráætlanir Borgarlínu rjúki upp, hamfarirnar í Grindavík kosta sitt, ríkissjóður þarf að kosta ómældu fé til að skynsamlegir kjarasamningar náist á vinnumarkaði og enn er margt vantalið. Fólki hefur einnig fjölgað í landinu umfram spár og það ásamt auknum straumi ferðamanna hefur aukið umferð umfram það sem vegirnir þola. Þjóðvegakerfið líður fyrir skort á viðhaldi og endurbótum, vegakerfi höfuðborgarsvæðisins fyrir aðgerðaleysi og skort á fjárfestingum og bráðavandi blasir við. Það sárvantar fjármagn. Létta Borgarlínan Það er því rétt að benda eina ferðina enn á tillögu SFA (Samgöngur fyrir alla) um hvernig spara má 80 til 90 milljarða króna með því að fara í létta Borgarlínu í stað þeirrar sem gert er ráð fyrir í Samgöngusáttmálanum. Enn fremur telur SFA afar brýnt að áfangaskipta verkinu þannig að fyrst verði hugað að nauðsynlegustu sérakreinum fyrir strætó, þannig að hann virki sæmilega og vinna síðan markvisst að því að byggja upp hágæða kerfi almenningssamgangna í formi BRT-Lite. Bæði mun það stuðla að einhverjum létti bráðavandans en líka bæta lífsskilyrði nýkominna erlendra ríkisborgara sem eru að koma undir sig fótum hér. Mynd 1 Framkvæmdatímabil léttrar Borgarlínu, BRT-Lite, og Borgarlínu, BRT-Gold. Árleg fjárfesting er að meðaltali eins. SFA leggur því til að í stað Borgarlínu í mjög háum gæðaflokki, BRT-Gold, sem nú er áætlað að kosti 126 milljarða króna, verði byggð ódýrari en sem næst jafn virk útfærsla, þ.e. létt Borgarlína, BRT-Lite, fyrir 30 til 40 milljarða króna og henni lokið árið 2029 eftir 5 ár í stað 15. Þar sem hún er um þrefalt ódýrari verða árlegar fjárfestingar svipaðar eins og sýnt er á Mynd 1. Borgarlínur af BRT-Lite gæðum og svipað eru algengar í Evrópu og N-Ameríku en hærri gæðaflokkar sjaldgæfir. BRT-Gold finnst t.d. ekki í Evrópu. BRT-Lite Borgarlínan hefur sérakreinar í hægri kanti vegar þar sem mun ódýrara er að byggja þær og framkvæmdirnar trufla lítið umferð um veginn sem skiptir verulegu máli þegar svo er þröngt orðið um umferð á vegum eins og á höfuðborgarsvæðinu. Á vegum með mislægum gatnamótum nægir að byggja stuttar sérakreinar sem tengja saman aðreinar og fráreinar, sbr. sérakrein fyrir leið 1 á Hafnarfjarðarvegi. Rekstur innviðanna, það er viðhald, snjómokstur, hálkuvörn, hreinsun o.fl. er áætlað 2% af stofnkostnaði og verður hann verulega lægri fyrir léttu Borgarlínuna. Auk þess munu miðjuakreinar BRT-Gold Borgarlínunnar tefja aðra bílaumferð verulega og valda árlegum kostnaði sem taka verður með í reikninginn. Rekstur innviða léttu Borgarlínunnar þyngist árlega fram til 2029 eins og sýnt er á mynd 2 þar sem borinn er saman árlegur kostaður vegna þessara tveggja framkvæmda í rekstri. Mynd 2 Árlegur kostnaður vegna reksturs og umferðartafa Rekstur BRT-Gold heldur hins vegar áfram að þyngjast öll framkvæmdaár Borgarlínunnar. Sama gildir um þann kostnað af umferðartöfum sem hún veldur. Aðrar framkvæmdir Eðlilegt er að það fé sem sparast með þessum hætti renni til að bæta umferðarástandið á höfuðborgarsvæðinu þar sem kominn er upp bráðvandi. Umferðarástand í Reykjavík er orðið þannig að á helstu stofnleiðum mælast tafir yfir 100% á mestu álagstímum og yfir 40% þar á milli. Þetta eykur flutningskostnað allra atvinnugreina á höfuðborgarsvæðinu og seinkar þjónustuferðum sérhæfðra iðnaðarmanna og heilbrigðisstarfsfólks svo afköst minnka verulega. Árlega valda þessar tafir kostnaði upp á 30 til 50 milljarða króna sem leka út úr hagkerfinu. Hér er um hratt vaxandi bráðvanda að ræða. Sundabraut kemst ekki í gagnið fyrr en í fyrsta lagi 2031, hugsanlega síðar. Líklega líða allt að 10 ár þar til Miklubrautargöng komast í gagnið. Umferðin á Sæbraut er orðin afar erfið og ólíklegt að það lagist mikið innan næstu 10 ára með framkvæmdum Samgöngusáttmálans. Við þessar aðstæður er nauðsynlegt að ráðast í einfaldar og tiltölulega ódýrar framkvæmdir sem nauðsynlegar eru til lausnar bráðavandanum sem ella mun fara vaxandi á næstu árum og valda miklum truflunum á umferð við allar framkvæmdir í vegakerfinu. Kostnaður þeirra vegna leggst ofan á stofnkostnað framkvæmdanna. Hér er um að ræða mislæg gatnamót (vegbrýr, stokka) á mikilvægum stöðum ásamt breikkun á köflum helstu stofnleiða á norður-suður umferðarás höfuðborgarsvæðisins. Þetta eru framkvæmdir sem auðvelda aðrar framkvæmdir, borga sig upp á fáeinum árum og þurfa ekki að standa í vegi annarra lausna til lengri tíma. Lokaorð Áætlanir um Borgarlínu virðast allt frá 2010 hafa verið unnar meir á grundvelli bjartsýni en nokkurs annars og hún er ekki sú lausn á umferðarmálum höfuðborgarsvæðisins sem menn hugðu. Samgöngusáttmálinn er svo gerður í beinu framhaldi fyrir tæpum 5 árum. Allan þennan tíma hefur ríkt aðgerðarleysi í umferðarmálum höfuðborgarsvæðisins og mál að linni. Með framangreindum tillögum vill SFA benda á þá leið sem samtökin telja farsælasta til lausnar bráðavandanum. Þá leið að vinna tíma og byggja framhaldið á vönduðum áætlunum. Höfundur er samgönguverkfræðingur.
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar
Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar
Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun