Gamaldags hlutverk foreldra Sæunn Kjartansdóttir skrifar 2. september 2024 11:30 Mörgum finnst gamaldags að foreldrar séu aðalumönnunaraðilar barna sinna og því er ég alveg sammála. Það er raunar ekki bara gamaldags heldur svo forneskjulegt að það nær aftur til frummannsins. Þegar hann sinnti afkvæmum sínum urðu til tilfinningabönd sem juku líkur á að börnin lifðu af og kæmust til manns. Þá eins og nú voru foreldrarnir langmikilvægasta fólkið í lífi barna sinna. Þó hvíldi ábyrgðin ekki eingöngu á þeirra herðum. Allir létu sig varða um annarra manna börn af þeirri einföldu ástæðu að hópurinn þarfnaðist nýrra krafta og endurnýjunar. Tilfinningabönd barna við fullorðna sem grundvallast á samkennd og væntumþykju veita börnum öryggi, næringu og örvun sem þau þarfnast til að þroskast og dafna. Þannig var það þá og þannig er það nú. Hvort sem við horfum 100 eða 200 000 ár aftur í tímann er engu saman að jafna í umgjörð samfélagsins en eitt hefur ekki breyst: Þörf barna fyrir umönnun. Þrátt fyrir langa þróun mannsins eru börn ennþá ósjálfbjarga í nokkur ár, fyrirhafnasöm og mjög truflandi. Ungbarn getur bókstaflega ekki neitt og tveggja ára barn er stjórnsamur óviti sem þarf stöðugt erftirlit og hjálp til að ráða við tilfinningar sínar. Á sama tíma geta foreldrar þurft aðstoð til að takast á við það tilfinningalega fárviðri sem fylgir umönnun barns. Ein manneskja eða tveir foreldrar eru ekki einfærir um að hugsa um barn. Þau þurfa samfélag. Og samfélagið er háð því að börn þroskist og verði burðugar manneskjur. Til að samræma gamaldags þarfir og nútímakröfur höfum við sammælst um að það sé tímaskekkja að foreldrar, og sérstaklega mæður, helgi sig barnauppeldi. Það komi sér betur að börnum sé sinnt af hópi ókunnugra. Í þessari breytingu höfum við misst sjónar á mikilvægum spurningum; Hverjir eru best til verksins fallnir á hverjum tíma? Hverjar eru þarfir barnsins og hverjar þarfir foreldranna? Sum ársgömul börn ráða vel við aðskilnað frá foreldrum og kynni við nýtt fólk en önnur eru viðkvæmari og þurfa lengri tíma með fáum útvöldum. Sumir foreldrar vilja vera lengi heima með barn á meðan aðrir vilja komast sem fyrst aftur í vinnu. Allir foreldrar sem eru heima þurfa tengsl við annað fullorðið fólk, trygga afkomu og sumir þurfa faglega aðstoð. Leikskólinn er mjög vel til þess fallinn að gegna hlutverki hóps sem styður við fjölskylduna en til þess þarf hann að vera örugg höfn fyrir börn en ekki hópur ókunnugra þar sem þau hitta einn starfsmann í dag og annan á morgun. Þá þarf að virða að þolmörk barna eru minni en fullorðinna. Það getur verið afar streituvaldandi fyrir ung börn að vera lengi innan um marga jafnaldra, fjarri foreldrum eða öðrum sem tengjast þeim tilfinningaböndum, og hvort tveggja getur haft áhrif á atgervi þeirra og heilsu. Sama hvað rannsóknir segja um ágæti þessa eða hins fyrirkomulags þá eru engin tvö börn eins og heldur engir tveir foreldrar eða tveir leikskólar. Þess vegna er til dæmis mjög gróft að fullyrða, eins og gert var í nýlegu Kastljósi, að best sé fyrir börn að komast á leikskóla tíu mánaða gömul. Þar er vitnað til rannsóknar sem skoðaði fyrst og fremst málþroska hjá börnum á leikskóla sem voru vel mannaðir fagfólki og með færri börn í hóp en við eigum að venjast. Jafnrétti sem stendur undir nafni krefst þess að rýnt sé í þarfir barna ekki síður en fullorðinna. Þar sem ung börn hafa enga getu til að berjast fyrir þörfum sínum eiga þau allt undir því að við sem samfélag tökum tillit til viðkvæmni þeirra og bjóðum upp á fjölbreyttar og barnsæmandi lausnir sem hæfa ólíkum fjölskyldum. Slíkar lausnir verða alltaf ófullkomnar en það er löngu tímabært að tilfinningalegar þarfir barna fái meira vægi í umræðu og ákvarðanatöku sem varðar velferð þeirra til lengri jafnt sem skemmri tíma. Þá myndi samfélagið líka græða helling. Höfundur er sálgreinir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sæunn Kjartansdóttir Börn og uppeldi Mest lesið Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson Skoðun Skoðun Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason skrifar Skoðun Er popúlismi kenning um siðferði? Einar Gísli Gunnarsson skrifar Sjá meira
Mörgum finnst gamaldags að foreldrar séu aðalumönnunaraðilar barna sinna og því er ég alveg sammála. Það er raunar ekki bara gamaldags heldur svo forneskjulegt að það nær aftur til frummannsins. Þegar hann sinnti afkvæmum sínum urðu til tilfinningabönd sem juku líkur á að börnin lifðu af og kæmust til manns. Þá eins og nú voru foreldrarnir langmikilvægasta fólkið í lífi barna sinna. Þó hvíldi ábyrgðin ekki eingöngu á þeirra herðum. Allir létu sig varða um annarra manna börn af þeirri einföldu ástæðu að hópurinn þarfnaðist nýrra krafta og endurnýjunar. Tilfinningabönd barna við fullorðna sem grundvallast á samkennd og væntumþykju veita börnum öryggi, næringu og örvun sem þau þarfnast til að þroskast og dafna. Þannig var það þá og þannig er það nú. Hvort sem við horfum 100 eða 200 000 ár aftur í tímann er engu saman að jafna í umgjörð samfélagsins en eitt hefur ekki breyst: Þörf barna fyrir umönnun. Þrátt fyrir langa þróun mannsins eru börn ennþá ósjálfbjarga í nokkur ár, fyrirhafnasöm og mjög truflandi. Ungbarn getur bókstaflega ekki neitt og tveggja ára barn er stjórnsamur óviti sem þarf stöðugt erftirlit og hjálp til að ráða við tilfinningar sínar. Á sama tíma geta foreldrar þurft aðstoð til að takast á við það tilfinningalega fárviðri sem fylgir umönnun barns. Ein manneskja eða tveir foreldrar eru ekki einfærir um að hugsa um barn. Þau þurfa samfélag. Og samfélagið er háð því að börn þroskist og verði burðugar manneskjur. Til að samræma gamaldags þarfir og nútímakröfur höfum við sammælst um að það sé tímaskekkja að foreldrar, og sérstaklega mæður, helgi sig barnauppeldi. Það komi sér betur að börnum sé sinnt af hópi ókunnugra. Í þessari breytingu höfum við misst sjónar á mikilvægum spurningum; Hverjir eru best til verksins fallnir á hverjum tíma? Hverjar eru þarfir barnsins og hverjar þarfir foreldranna? Sum ársgömul börn ráða vel við aðskilnað frá foreldrum og kynni við nýtt fólk en önnur eru viðkvæmari og þurfa lengri tíma með fáum útvöldum. Sumir foreldrar vilja vera lengi heima með barn á meðan aðrir vilja komast sem fyrst aftur í vinnu. Allir foreldrar sem eru heima þurfa tengsl við annað fullorðið fólk, trygga afkomu og sumir þurfa faglega aðstoð. Leikskólinn er mjög vel til þess fallinn að gegna hlutverki hóps sem styður við fjölskylduna en til þess þarf hann að vera örugg höfn fyrir börn en ekki hópur ókunnugra þar sem þau hitta einn starfsmann í dag og annan á morgun. Þá þarf að virða að þolmörk barna eru minni en fullorðinna. Það getur verið afar streituvaldandi fyrir ung börn að vera lengi innan um marga jafnaldra, fjarri foreldrum eða öðrum sem tengjast þeim tilfinningaböndum, og hvort tveggja getur haft áhrif á atgervi þeirra og heilsu. Sama hvað rannsóknir segja um ágæti þessa eða hins fyrirkomulags þá eru engin tvö börn eins og heldur engir tveir foreldrar eða tveir leikskólar. Þess vegna er til dæmis mjög gróft að fullyrða, eins og gert var í nýlegu Kastljósi, að best sé fyrir börn að komast á leikskóla tíu mánaða gömul. Þar er vitnað til rannsóknar sem skoðaði fyrst og fremst málþroska hjá börnum á leikskóla sem voru vel mannaðir fagfólki og með færri börn í hóp en við eigum að venjast. Jafnrétti sem stendur undir nafni krefst þess að rýnt sé í þarfir barna ekki síður en fullorðinna. Þar sem ung börn hafa enga getu til að berjast fyrir þörfum sínum eiga þau allt undir því að við sem samfélag tökum tillit til viðkvæmni þeirra og bjóðum upp á fjölbreyttar og barnsæmandi lausnir sem hæfa ólíkum fjölskyldum. Slíkar lausnir verða alltaf ófullkomnar en það er löngu tímabært að tilfinningalegar þarfir barna fái meira vægi í umræðu og ákvarðanatöku sem varðar velferð þeirra til lengri jafnt sem skemmri tíma. Þá myndi samfélagið líka græða helling. Höfundur er sálgreinir.
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun