Misskilningur að einræðisríki séu skilvirkari en lýðræðisríki Kjartan Kjartansson skrifar 29. október 2024 10:50 Valur Gunnarsson, sagnfræðingur, segir lýðræðið versta stjórnarformið en aðeins ef öll önnur eru skilin undan. Stöð 2/Arnar Einræðisríki eru ekki skilvirkari en lýðræðisríki þrátt fyrir að óþol gagnvart lýðræðinu hafi gripið um sig sums staðar, að sögn sagnfræðings. Tjáningarfrelsi sem íbúar lýðræðisríkja njóta valdi því að meiri gagnrýni heyrist á þau en einræðisríki. Spurningunni um hvort lýðræðið sé í hættu verður velt upp á fundi Sagnfræðingafélags Íslands annað kvöld. Valur Gunnarsson, sagnfræðingur, sagði að nú horfðu menn upp á ofboðslegt óþol gagnvart lýðræðinu og að fólk talaði fjálglega um að það væri alveg vonlaust í viðtali í Bítinu á Bylgjunni í morgun. Nýleg skoðanakönnun í Frakklandi leiddi í ljós að meirihluti teldi lýðræðið ekki virka og að fjórðungur teldi það ekki besta stjórnarformið sem væri í boði. Meira en helmingur taldi að það þyrfti „sterkt vald“ til þess að halda uppi lögum og reglum. Í Bandaríkjunum hefur kosningabarátta Donalds Trump haft vaxandi fasíska undirtóna. Fyrrverandi starfsmannastjóri Trump í Hvíta húsinu kom fram opinberlega í þessum mánuði og sagði fyrrverandi forsetann hafa ítrekað lýst yfir aðdáun á Adolf Hitler. Trump hefur ítrekað notað orðfæri í anda Hitlers eins og að tala um andstæðinga sína sem „óvini að innan“ og lýsa innflytjendum sem „meindýrum“ sem „eitri blóð“ Bandaríkjanna. Ásakanir um kosningasvik hafa einnig sett skugga sinn á nýlegar kosningar í Georgíu annars vegar og Moldóvu hins vegar. Versta stjórnarformið fyrir utan öll hin Valur sagði lýðræðið versta hugsanlega stjórnarformið...fyrir utan öll hin því þau væru öll verri. Lýðræðið væri alltaf svolítið óreiðukennt og eðli málsins samkvæmt væri enginn fyllilega ánægður því það kallaði á málamiðlanir og deilur. Þá væri umræðan um lýðræðisríkin annars vegar og einræðisríki hins vegar skekkt af því frelsi sem íbúar lýðræðisríkja njóta til gagnrýni og tjáningar á meðan íbúar einræðisríkja þegðu af ótta við valdhafa. „Lýðræðisríki eru mjög dugleg að gagnrýna sjálf sig og fólk sem býr í lýðræðisríkjum er mjög duglegt að gagnrýna lýðræðisríkin sjálf og þess vegna fær maður stundum þá ímynd að þau séu verri,“ sagði sagnfræðingurinn. Engin ástæða til að rómantísera einræði Þá sagði Valur misskilnings gæta um að einræðisríki væru skilvirkari en lýðræðisríki. „Það sé einhver toppur sem stjórni öllu, það er kannski ekki mikið málfrelsi en allt virkar. En þau er ekki þannig,“ sagði hann. Almenningur í einræðisríkjum væri þannig ekki aðeins kúgaður heldur væri allt annað að líka í slíkum ríkjum. Í einræðisríkjum yrði ennfremur alltaf til spillt smákóngaveldi undir einræðisherranum sem trónaði á toppnum. „Þannig að það er engin ástæða til þess að rómantísera það að hlutirnir virki eitthvað betur þar því þeir gera það ekki. Við sjáum þetta líka alltaf þar sem einræðisstjórnir eru lengi að það verður alger stöðnun, það verður engin framþróun í tækni og vísindum. Það eru bara lýðræðisríki sem eru fær um mikla tækniþróun einmitt af því að það er alltaf verið að þróa sig áfram.“ Donald Trump á kosningafundi með stuðningsmönnum í New York sem vakti umtal, sérstaklega niðrandi ummæli um Púertó Ríkó.Vísir/EPA Hætta á að öll völd færist á hönd forsetans Spurður að því hvort að lýðræðið væri í raunverulegri hættu á vesturlöndum sagði Valur það koma í ljós í næstu og vísaði til bandarísku forsetakosninganna. Helstu hættuna sagði hann felast í því að trúverðugleiki lýðræðisins væri dreginn í efa ef Trump neitar aftur að viðurkenna ósigur. Það gæti leitt til þess að almenningur missti trúna á úrslitum lýðræðislegra kosninga. Færi svo að Trump ynni, sem skoðanakannanir benda til að sé sterkur möguleiki, sagðist Valur telja að í besta falli yrði forsetatíð hans svipuð fyrra kjörtímabilinu. Sjálfur efaðist hann þó um það þar sem Trump hefði þegar komið sínum mönnum að við valdamikinn hæstarétt landsins. Þá væri nánustu bandamenn Trump nú með meira plan um hvernig þeir ætluðu sér að auka völd forsetans. Einn helsti kostur bandaríska stjórnkerfisins sagði Valur dreifingu valds þar sem ekkert eitt embætti væri alrátt. „Ég held að ein mesta hættan sé að þetta kerfi verði tekið úr umferð og það verði þá sennilega forsetaembættið sem fái alger völd,“ sagði Valur. Mannréttindi Forsetakosningar í Bandaríkjunum 2024 Bítið Tjáningarfrelsi Mest lesið Eldur Smári segir að sér sé markvisst haldið í myrkrinu Innlent Segir 60 mínútur hafa misst sjálfstæðið og hættir Erlent Beittu neyðarstöðvun til að forðast árekstur við Herjólf Innlent Beint flug milli Akureyrar og útlanda aldrei verið meira Innlent Sagður bjóða frið fyrir formlega eign á Krímskaga Erlent Valdatafl í Vatíkaninu: Hver verður næsti páfi? Erlent Óþarfi að nota kauðslega þýdda málshætti í páskaeggin Innlent Mikil reiði eftir árásina í Kasmír Erlent Nýjar íbúðir seljast verr en aðrar vegna stærðar Viðskipti innlent Úkraínufundinum í London frestað Erlent Fleiri fréttir Beittu neyðarstöðvun til að forðast árekstur við Herjólf Pakki skemmdist og „óafhending“ varð Eldur Smári segir að sér sé haldið í myrkrinu Beint flug milli Akureyrar og útlanda aldrei verið meira „Ég er mannleg“ Segir líklega langt í næsta gos við Sundhnúka Óþarfi að nota kauðslega þýdda málshætti í páskaeggin Lofar betra sumri en í fyrra Fagnar umræðu um þátttöku Ísraels og segir útspil ráðherra gagnlegt Oscar þori varla út úr húsi af ótta við að vera sendur úr landi Breytingar á gosvirkni, júró-þrýstingur og umdeildir málshættir Missti vélarafl suður af Snæfellsnesi Reiknar með að sækja útför Frans páfa Páskaeggjaframleiðandi fagnar gagnrýni á málshætti Vildi „tagga“ Frans páfa en niðurstaðan reyndist slysaleg „Hér hefur verið unninn skaði sem þarf að stöðva“ Landris heldur áfram en dregið hefur úr hraðanum „Skrítið og óeðlilegt“ að Ísrael fái að vera með í Eurovision Barn á óskoðuðum bíl á 151 kílómetra hraða Gallar í nýbyggingum: Eigendur nýrra íbúða eigi ríkari rétt Ráðherra ræðir þátttöku Ísraels í Eurovision Vill að allir flokkar hafi hlutverk í borgarstjórn Mótmæltu brottvísun Oscars við dómsmálaráðuneytið Reyndu að fá Ingu á sitt band með fötu af „extra crispy“ kjúklingavængjum Mjög gjarnan kölluð nasisti og fasisti Stöðvaður á 116 kílómetra hraða Þrjátíu prestar krefjast dvalarleyfis fyrir Oscar Deilt um „Pope Francis“ forsetans: „Óboðlegt og óskiljanlegt“ eða hneykslunargirni heilagra? Hvalreki í Njarðvík við Borgarfjörð eystri Forsætisráðherra vill sjá nýtt fangelsi á Stóra Hrauni sem fyrst Sjá meira
Spurningunni um hvort lýðræðið sé í hættu verður velt upp á fundi Sagnfræðingafélags Íslands annað kvöld. Valur Gunnarsson, sagnfræðingur, sagði að nú horfðu menn upp á ofboðslegt óþol gagnvart lýðræðinu og að fólk talaði fjálglega um að það væri alveg vonlaust í viðtali í Bítinu á Bylgjunni í morgun. Nýleg skoðanakönnun í Frakklandi leiddi í ljós að meirihluti teldi lýðræðið ekki virka og að fjórðungur teldi það ekki besta stjórnarformið sem væri í boði. Meira en helmingur taldi að það þyrfti „sterkt vald“ til þess að halda uppi lögum og reglum. Í Bandaríkjunum hefur kosningabarátta Donalds Trump haft vaxandi fasíska undirtóna. Fyrrverandi starfsmannastjóri Trump í Hvíta húsinu kom fram opinberlega í þessum mánuði og sagði fyrrverandi forsetann hafa ítrekað lýst yfir aðdáun á Adolf Hitler. Trump hefur ítrekað notað orðfæri í anda Hitlers eins og að tala um andstæðinga sína sem „óvini að innan“ og lýsa innflytjendum sem „meindýrum“ sem „eitri blóð“ Bandaríkjanna. Ásakanir um kosningasvik hafa einnig sett skugga sinn á nýlegar kosningar í Georgíu annars vegar og Moldóvu hins vegar. Versta stjórnarformið fyrir utan öll hin Valur sagði lýðræðið versta hugsanlega stjórnarformið...fyrir utan öll hin því þau væru öll verri. Lýðræðið væri alltaf svolítið óreiðukennt og eðli málsins samkvæmt væri enginn fyllilega ánægður því það kallaði á málamiðlanir og deilur. Þá væri umræðan um lýðræðisríkin annars vegar og einræðisríki hins vegar skekkt af því frelsi sem íbúar lýðræðisríkja njóta til gagnrýni og tjáningar á meðan íbúar einræðisríkja þegðu af ótta við valdhafa. „Lýðræðisríki eru mjög dugleg að gagnrýna sjálf sig og fólk sem býr í lýðræðisríkjum er mjög duglegt að gagnrýna lýðræðisríkin sjálf og þess vegna fær maður stundum þá ímynd að þau séu verri,“ sagði sagnfræðingurinn. Engin ástæða til að rómantísera einræði Þá sagði Valur misskilnings gæta um að einræðisríki væru skilvirkari en lýðræðisríki. „Það sé einhver toppur sem stjórni öllu, það er kannski ekki mikið málfrelsi en allt virkar. En þau er ekki þannig,“ sagði hann. Almenningur í einræðisríkjum væri þannig ekki aðeins kúgaður heldur væri allt annað að líka í slíkum ríkjum. Í einræðisríkjum yrði ennfremur alltaf til spillt smákóngaveldi undir einræðisherranum sem trónaði á toppnum. „Þannig að það er engin ástæða til þess að rómantísera það að hlutirnir virki eitthvað betur þar því þeir gera það ekki. Við sjáum þetta líka alltaf þar sem einræðisstjórnir eru lengi að það verður alger stöðnun, það verður engin framþróun í tækni og vísindum. Það eru bara lýðræðisríki sem eru fær um mikla tækniþróun einmitt af því að það er alltaf verið að þróa sig áfram.“ Donald Trump á kosningafundi með stuðningsmönnum í New York sem vakti umtal, sérstaklega niðrandi ummæli um Púertó Ríkó.Vísir/EPA Hætta á að öll völd færist á hönd forsetans Spurður að því hvort að lýðræðið væri í raunverulegri hættu á vesturlöndum sagði Valur það koma í ljós í næstu og vísaði til bandarísku forsetakosninganna. Helstu hættuna sagði hann felast í því að trúverðugleiki lýðræðisins væri dreginn í efa ef Trump neitar aftur að viðurkenna ósigur. Það gæti leitt til þess að almenningur missti trúna á úrslitum lýðræðislegra kosninga. Færi svo að Trump ynni, sem skoðanakannanir benda til að sé sterkur möguleiki, sagðist Valur telja að í besta falli yrði forsetatíð hans svipuð fyrra kjörtímabilinu. Sjálfur efaðist hann þó um það þar sem Trump hefði þegar komið sínum mönnum að við valdamikinn hæstarétt landsins. Þá væri nánustu bandamenn Trump nú með meira plan um hvernig þeir ætluðu sér að auka völd forsetans. Einn helsti kostur bandaríska stjórnkerfisins sagði Valur dreifingu valds þar sem ekkert eitt embætti væri alrátt. „Ég held að ein mesta hættan sé að þetta kerfi verði tekið úr umferð og það verði þá sennilega forsetaembættið sem fái alger völd,“ sagði Valur.
Mannréttindi Forsetakosningar í Bandaríkjunum 2024 Bítið Tjáningarfrelsi Mest lesið Eldur Smári segir að sér sé markvisst haldið í myrkrinu Innlent Segir 60 mínútur hafa misst sjálfstæðið og hættir Erlent Beittu neyðarstöðvun til að forðast árekstur við Herjólf Innlent Beint flug milli Akureyrar og útlanda aldrei verið meira Innlent Sagður bjóða frið fyrir formlega eign á Krímskaga Erlent Valdatafl í Vatíkaninu: Hver verður næsti páfi? Erlent Óþarfi að nota kauðslega þýdda málshætti í páskaeggin Innlent Mikil reiði eftir árásina í Kasmír Erlent Nýjar íbúðir seljast verr en aðrar vegna stærðar Viðskipti innlent Úkraínufundinum í London frestað Erlent Fleiri fréttir Beittu neyðarstöðvun til að forðast árekstur við Herjólf Pakki skemmdist og „óafhending“ varð Eldur Smári segir að sér sé haldið í myrkrinu Beint flug milli Akureyrar og útlanda aldrei verið meira „Ég er mannleg“ Segir líklega langt í næsta gos við Sundhnúka Óþarfi að nota kauðslega þýdda málshætti í páskaeggin Lofar betra sumri en í fyrra Fagnar umræðu um þátttöku Ísraels og segir útspil ráðherra gagnlegt Oscar þori varla út úr húsi af ótta við að vera sendur úr landi Breytingar á gosvirkni, júró-þrýstingur og umdeildir málshættir Missti vélarafl suður af Snæfellsnesi Reiknar með að sækja útför Frans páfa Páskaeggjaframleiðandi fagnar gagnrýni á málshætti Vildi „tagga“ Frans páfa en niðurstaðan reyndist slysaleg „Hér hefur verið unninn skaði sem þarf að stöðva“ Landris heldur áfram en dregið hefur úr hraðanum „Skrítið og óeðlilegt“ að Ísrael fái að vera með í Eurovision Barn á óskoðuðum bíl á 151 kílómetra hraða Gallar í nýbyggingum: Eigendur nýrra íbúða eigi ríkari rétt Ráðherra ræðir þátttöku Ísraels í Eurovision Vill að allir flokkar hafi hlutverk í borgarstjórn Mótmæltu brottvísun Oscars við dómsmálaráðuneytið Reyndu að fá Ingu á sitt band með fötu af „extra crispy“ kjúklingavængjum Mjög gjarnan kölluð nasisti og fasisti Stöðvaður á 116 kílómetra hraða Þrjátíu prestar krefjast dvalarleyfis fyrir Oscar Deilt um „Pope Francis“ forsetans: „Óboðlegt og óskiljanlegt“ eða hneykslunargirni heilagra? Hvalreki í Njarðvík við Borgarfjörð eystri Forsætisráðherra vill sjá nýtt fangelsi á Stóra Hrauni sem fyrst Sjá meira