Hin íslenska láglaunastefna Pétur Maack Þorsteinsson skrifar 27. nóvember 2024 12:03 Flestir, en þó ekki allir, stjórnmálaflokkar sem bjóða fram í alþingiskosningum 30. nóvember næst komandi hafa sett betra geðheilbrigðiskerfi á sína stefnuskrá. Það er framför frá þeim tímum þegar geðheilbrigðismál fengu ekki umræðu á meðal ráðamanna. Eftir að þing var rofið í október sendi ég í nafni Sálfræðingafélags Íslands öllum sitjandi þingflokksformönnum og fulltrúum þeirra flokka sem ekki sitja á þingi en bjóða fram á landsvísu erindi í nafni Sálfræðingafélags Íslands. Í erindi mínu óskaði ég eftir samtali um áframhaldandi uppbyggingu geðheilbrigðiskerfis fyrir börn og fullorðna og um menntun og kjör sálfræðinga. Það er skortur á sálfræðingum Fyrir óinnvígða kann umræða um heilbrigðismál að líta út eins og keppni á milli heilbrigðisstétta um takmarkaðar bjargir og fjármagn. Hvað sem þeirri ásýnd líður er það svo að í þjónustukönnunum í geðheilbrigðiskerfinu kalla notendur fyrst og fremst eftir meiri og betri sálfræðiþjónustu. Séu biðlistar í geðheilbrigðiskerfi og heilsugæslu rýndir koma í ljós niðurstöður sem styðja þetta ákall notenda vegna þess að á nær öllum póstum er beðið eftir þjónustu sálfræðinga. Í heilsugæslunni veikir sálfræðingaskortur þjónustuna þar sem sálfræðingar geta ekki boðið þá þjónustu sem þeir vildu og þörf er á og biðlistar eru langir. Í geðheilsuteymum eru biðlistar inn í þjónustu og þegar þjónustuþegar eru komnir í þjónustu teyma tekur við annar biðlisti eftir þjónustu sálfræðings teymisins. Sama máli gegnir í starfsendurhæfingu þar sem bið eftir þjónustu sálfræðinga getur tafið framgang endurhæfingar. Þessir innri biðlistar eru hvergi taldir í opinberum gögnum. Margra ára biðlistar barna og fullorðinna eftir taugasálfræðilegum greiningum á einkennum ADHD og einhverfu eru svo skammarblettur á okkar samfélagi sem verður að afmá strax. Eins og dæmið hér að framan sýnir er það ekki fullnægjandi að yfirvöld segi að stöðum sálfræðinga hafi verið fjölgað og allar stöður setnar. Þegar stöðugildin eru svo fá að engin leið er að verða við þjónustubeiðnum innan eðlilegs biðtíma veldur það viðvarandi álagi á þjónustu með tilheyrandi starfsmannaveltu og afleiddum vanda. Aðalatriðið er þó að þjónustan berst ekki þeim sem þurfa hana. Þetta þarf að laga. Menntun sálfræðinga Háskólanám til starfsréttinda í sálfræði á Íslandi er fimm ár. Þriggja ára grunnnám og tveggja ára nám á meistarastigi. Frá árinu 2013 hefur í reglugerð um starfsleyfi sálfræðinga verið ákvæði um starfsþjálfunarár (kandídatsár) að loknu meistaraprófi. Á Norðurlöndum, okkar dæmigerðu samanburðarlöndum, eru alls staðar í gildi ákvæði um starfsþjálfunarár að loknu MS námi í sálfræði. Alls staðar er litið á starfsþjálfunarárið sem lykilhlekk í þjálfun sálfræðinga og í raun og veru má segja að starfsþjálfunarár og sú mikilvæga þjálfun sem þar fæst sé hornsteinn að gæðum þjónustunnar.Stjórnvöld hafa þegar sýnt það að þau eru meðvituð um mönnunarvanda í heilbrigðisþjónustu. Þannig hefur námsstöðum lækna og hjúkrunarfræðinga verið fjölgað og starfsþjálfunarár lækna gekk í gegnum gagngerar umbætur fyrir fáeinum árum. Í þessu ljósi er í raun og veru óskiljanlegt að heilbrigðisráðuneytið skelli á hverju ári skollaeyrum við ákalli um að starfsþjálfunarár sálfræðinga komist til framkvæmda. Það er algert lykilatriði í framþróun geðheilbrigðisþjónustu að nýútskrifaðir sálfræðingar njóti starfsþjálfunarárs en því sé ekki frestað á hverju ári. Árlegar frestanir á gildistöku starfsþjálfunarárs sálfræðinga verða að taka enda! Kjör sálfræðinga Byrjunarlaun sálfræðinga á Landspítala eru í dag 609.806 krónur. Eftir fimm ára starf á spítalanum með mikilli ábyrgð á okkar veikasta sjúklingahópi hafa launin ekki náð 700.000 krónum. Til samanburðar má minna á að meðallaun allra fullvinnandi Íslendinga voru í maí s.l. 821.000 samkvæmt haustskýrslu Kjaratölfræðinefndar. Kaupmáttur sálfræðinga hjá hinu opinbera hefur staðið í stað eða versnað frá aldamótum á sama tíma og kaupmáttur í samfélaginu öllu hefur aukist. Kjarasamningar sálfræðinga við ríkið eru nú lausir og á borðinu er samningstilboð ríkisins sem er svo lágt að ef sálfræðingar ganga að því mun það valda hreinni kaupmáttarrýrnun. Sálfræðingar eru líkt og annað heilbrigðisstarfsfólk orðnir langþreyttir á því að vera eitt helsta sveiflujöfnunartæki stjórnvalda. Þegar vel árar í þjóðarbúskapnum er ekki hægt að hækka laun heilbrigðisstarfsfólks vegna þess að það veldur þenslu og þegar illa árar er að sjálfsögðu ekkert til skiptanna heldur. Þessi stefna sem varað hefur alla öldina skilar því að kaupmáttur sálfræðinga hjá ríkinu er sá sami eða lakari og hann var um síðustu aldamót á meðan aðrir þjóðfélagshópar hafa notið allt að 44% kaupmáttaraukningar. Í þessari jöfnu er skekkja sem verður að bregðast við strax. Þau svöruðu kallinu Af 10 stjórnmálaflokkum sem fengu ósk um fund með sálfræðingum svöruðu fjórir kallinu, Píratar, Viðreisn, Samfylking og Framsóknarflokkur. Á fundum forystu Sálfræðingafélags Íslands með þeim flokkum sem brugðust við beiðni okkar um fund ræddum við menntunar- og kjaramál sálfræðinga. Þar eru starfsþjálfunarár og hækkun grunnlauna helstu áherslumál Sálfræðingafélagsins. Við ræddum líka um frekari uppbyggingu geðheilbrigðisþjónustu og þá staðreynd að ýmsir hópar sem enn eru jaðarsettir í samfélagi okkar búa við verra aðgengi að sálfræðiþjónustu en þau sem meira mega sín. Lágu launin og viðSálfræðingafélag Íslands og sálfræðingar allir verða hér eftir sem hingað til framarlega í hópi þeirra sem berjast fyrir úrbótum í geðheilbrigðismálum. Sálfræðingar eru jafnframt í lykilhlutverki í þjónustu við okkar veikustu skjólstæðinga. Láglaunastefna ríkisins gagnvart sérfræðingum í heilbrigðisþjónustu veldur því hins vegar að sálfræðingar hugsa sér til hreyfings. Starfsmannavelta sálfræðinga á Landspítala hefur vaxið hratt undanfarin ár og er nú yfir 20% . Sálfræðingar eru teknir að yfirgefa fagið fyrir betur borguð störf og minna álag. Eigi sálfræðingar að geta haldið baráttu sinni fyrir betri geðhag landsmanna áfram verða þeir að geta lifað af laununum sínum. Sálfræðingar kjósa með veskinu n.k. laugardag, þeir hafa ekki efni á öðru. Höfundur er formaður Sálfræðingafélags Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kjaramál Mest lesið Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir Skoðun Halldór 07.06.2025 Halldór Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson Skoðun Skoðun Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson skrifar Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Sjá meira
Flestir, en þó ekki allir, stjórnmálaflokkar sem bjóða fram í alþingiskosningum 30. nóvember næst komandi hafa sett betra geðheilbrigðiskerfi á sína stefnuskrá. Það er framför frá þeim tímum þegar geðheilbrigðismál fengu ekki umræðu á meðal ráðamanna. Eftir að þing var rofið í október sendi ég í nafni Sálfræðingafélags Íslands öllum sitjandi þingflokksformönnum og fulltrúum þeirra flokka sem ekki sitja á þingi en bjóða fram á landsvísu erindi í nafni Sálfræðingafélags Íslands. Í erindi mínu óskaði ég eftir samtali um áframhaldandi uppbyggingu geðheilbrigðiskerfis fyrir börn og fullorðna og um menntun og kjör sálfræðinga. Það er skortur á sálfræðingum Fyrir óinnvígða kann umræða um heilbrigðismál að líta út eins og keppni á milli heilbrigðisstétta um takmarkaðar bjargir og fjármagn. Hvað sem þeirri ásýnd líður er það svo að í þjónustukönnunum í geðheilbrigðiskerfinu kalla notendur fyrst og fremst eftir meiri og betri sálfræðiþjónustu. Séu biðlistar í geðheilbrigðiskerfi og heilsugæslu rýndir koma í ljós niðurstöður sem styðja þetta ákall notenda vegna þess að á nær öllum póstum er beðið eftir þjónustu sálfræðinga. Í heilsugæslunni veikir sálfræðingaskortur þjónustuna þar sem sálfræðingar geta ekki boðið þá þjónustu sem þeir vildu og þörf er á og biðlistar eru langir. Í geðheilsuteymum eru biðlistar inn í þjónustu og þegar þjónustuþegar eru komnir í þjónustu teyma tekur við annar biðlisti eftir þjónustu sálfræðings teymisins. Sama máli gegnir í starfsendurhæfingu þar sem bið eftir þjónustu sálfræðinga getur tafið framgang endurhæfingar. Þessir innri biðlistar eru hvergi taldir í opinberum gögnum. Margra ára biðlistar barna og fullorðinna eftir taugasálfræðilegum greiningum á einkennum ADHD og einhverfu eru svo skammarblettur á okkar samfélagi sem verður að afmá strax. Eins og dæmið hér að framan sýnir er það ekki fullnægjandi að yfirvöld segi að stöðum sálfræðinga hafi verið fjölgað og allar stöður setnar. Þegar stöðugildin eru svo fá að engin leið er að verða við þjónustubeiðnum innan eðlilegs biðtíma veldur það viðvarandi álagi á þjónustu með tilheyrandi starfsmannaveltu og afleiddum vanda. Aðalatriðið er þó að þjónustan berst ekki þeim sem þurfa hana. Þetta þarf að laga. Menntun sálfræðinga Háskólanám til starfsréttinda í sálfræði á Íslandi er fimm ár. Þriggja ára grunnnám og tveggja ára nám á meistarastigi. Frá árinu 2013 hefur í reglugerð um starfsleyfi sálfræðinga verið ákvæði um starfsþjálfunarár (kandídatsár) að loknu meistaraprófi. Á Norðurlöndum, okkar dæmigerðu samanburðarlöndum, eru alls staðar í gildi ákvæði um starfsþjálfunarár að loknu MS námi í sálfræði. Alls staðar er litið á starfsþjálfunarárið sem lykilhlekk í þjálfun sálfræðinga og í raun og veru má segja að starfsþjálfunarár og sú mikilvæga þjálfun sem þar fæst sé hornsteinn að gæðum þjónustunnar.Stjórnvöld hafa þegar sýnt það að þau eru meðvituð um mönnunarvanda í heilbrigðisþjónustu. Þannig hefur námsstöðum lækna og hjúkrunarfræðinga verið fjölgað og starfsþjálfunarár lækna gekk í gegnum gagngerar umbætur fyrir fáeinum árum. Í þessu ljósi er í raun og veru óskiljanlegt að heilbrigðisráðuneytið skelli á hverju ári skollaeyrum við ákalli um að starfsþjálfunarár sálfræðinga komist til framkvæmda. Það er algert lykilatriði í framþróun geðheilbrigðisþjónustu að nýútskrifaðir sálfræðingar njóti starfsþjálfunarárs en því sé ekki frestað á hverju ári. Árlegar frestanir á gildistöku starfsþjálfunarárs sálfræðinga verða að taka enda! Kjör sálfræðinga Byrjunarlaun sálfræðinga á Landspítala eru í dag 609.806 krónur. Eftir fimm ára starf á spítalanum með mikilli ábyrgð á okkar veikasta sjúklingahópi hafa launin ekki náð 700.000 krónum. Til samanburðar má minna á að meðallaun allra fullvinnandi Íslendinga voru í maí s.l. 821.000 samkvæmt haustskýrslu Kjaratölfræðinefndar. Kaupmáttur sálfræðinga hjá hinu opinbera hefur staðið í stað eða versnað frá aldamótum á sama tíma og kaupmáttur í samfélaginu öllu hefur aukist. Kjarasamningar sálfræðinga við ríkið eru nú lausir og á borðinu er samningstilboð ríkisins sem er svo lágt að ef sálfræðingar ganga að því mun það valda hreinni kaupmáttarrýrnun. Sálfræðingar eru líkt og annað heilbrigðisstarfsfólk orðnir langþreyttir á því að vera eitt helsta sveiflujöfnunartæki stjórnvalda. Þegar vel árar í þjóðarbúskapnum er ekki hægt að hækka laun heilbrigðisstarfsfólks vegna þess að það veldur þenslu og þegar illa árar er að sjálfsögðu ekkert til skiptanna heldur. Þessi stefna sem varað hefur alla öldina skilar því að kaupmáttur sálfræðinga hjá ríkinu er sá sami eða lakari og hann var um síðustu aldamót á meðan aðrir þjóðfélagshópar hafa notið allt að 44% kaupmáttaraukningar. Í þessari jöfnu er skekkja sem verður að bregðast við strax. Þau svöruðu kallinu Af 10 stjórnmálaflokkum sem fengu ósk um fund með sálfræðingum svöruðu fjórir kallinu, Píratar, Viðreisn, Samfylking og Framsóknarflokkur. Á fundum forystu Sálfræðingafélags Íslands með þeim flokkum sem brugðust við beiðni okkar um fund ræddum við menntunar- og kjaramál sálfræðinga. Þar eru starfsþjálfunarár og hækkun grunnlauna helstu áherslumál Sálfræðingafélagsins. Við ræddum líka um frekari uppbyggingu geðheilbrigðisþjónustu og þá staðreynd að ýmsir hópar sem enn eru jaðarsettir í samfélagi okkar búa við verra aðgengi að sálfræðiþjónustu en þau sem meira mega sín. Lágu launin og viðSálfræðingafélag Íslands og sálfræðingar allir verða hér eftir sem hingað til framarlega í hópi þeirra sem berjast fyrir úrbótum í geðheilbrigðismálum. Sálfræðingar eru jafnframt í lykilhlutverki í þjónustu við okkar veikustu skjólstæðinga. Láglaunastefna ríkisins gagnvart sérfræðingum í heilbrigðisþjónustu veldur því hins vegar að sálfræðingar hugsa sér til hreyfings. Starfsmannavelta sálfræðinga á Landspítala hefur vaxið hratt undanfarin ár og er nú yfir 20% . Sálfræðingar eru teknir að yfirgefa fagið fyrir betur borguð störf og minna álag. Eigi sálfræðingar að geta haldið baráttu sinni fyrir betri geðhag landsmanna áfram verða þeir að geta lifað af laununum sínum. Sálfræðingar kjósa með veskinu n.k. laugardag, þeir hafa ekki efni á öðru. Höfundur er formaður Sálfræðingafélags Íslands.
Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun