Trump kemur ekki á óvart, en Evrópa getur það Sveinn Ólafsson skrifar 3. mars 2025 11:02 Þegar Donald Trump var kosinn forseti í annað skiptið í nóvember síðastliðnum, fór hann mikinn með yfirlýsingagleði eins og oft áður. Þá var gjarnan sagt í fréttum að Trump kæmi á óvart með nýjustu yfirlýsingu sinni. Þær komu líka í löngum röðum. Að koma á óvart er eitt sem hann gerir ekki, búinn að vera í fréttum í næstum hálfa öld og hefur ekkert breyst. Það kemur ekki á óvart að hann skuli sífellt tala niður þau sem standa lakar í samfélaginu, og hefja til valda ríkustu tæknibræðurna. Sífelldar yfirlýsingar um að ganga í skrokk á þessum eða hinum sem standa höllum fæti koma svo sannarlega ekki á óvart. Það kemur ekki á óvart að Trump láti reka það fólk frá herjum Bandaríkjanna sem hefur hafist upp af eigin verðleikum, og það kemur ekki á óvart að hann snúi því einmitt við og ásaki þau um að komist áfram í krafti kyns eða húðlitar. Það vita öll sem vilja vita að hann vill koma hvítum miðaldra körlum að í staðinn. Þar hefur enginn lærdómur verið dreginn og engri hegðan breytt síðan 1950, þegar Roy Cohn, lærifaðir Trumps og Joseph McCarthy hömuðust gegn hernum. Erfitt er að segja hver haldi að þessi framkoma Trumps verði Bandaríkjunum til góðs. Það var þó nógu stór hluti kjósenda til að koma honum að í annað skiptið. Það hefur komið í ljós, og kom engum hagfræðingum á óvart, að tollastefna Trumps á fyrra kjörtímabili skaðaði hag Bandaríkjanna. Það er ekkert sem bendir til annars en að tollastefnan verði harðari á þessu kjörtímabili og skaði Bandaríkin enn meira. Það mun ekki koma á óvart. Þá er komin upp leikur sem verður sífellt ógeðfelldari fyrir önnur efnahagsveldi, sem er að hóta tollum og refsingum, og segja síðan að sérstakir vinir geti fengið að sleppa við refsingarnar. Það vill enginn búa í þannig ofbeldissambandi og þjóðir munu svara Bandaríkjunum með þeirra eigin meðulum. Það kemur ekki á óvart að Trump tekur upp hanskann fyrir Pútín á næsta ófyrirleitinn hátt og vandséð hvernig það styrki stöðu Bandaríkjanna. Ruddaleg framkoma stjórnar hans í garð vinveittra ríkja mun eyðileggja viðskipti við Bandaríkin og grafa undan stöðu þeirra. Trump-liðar segja gjarnan að Evrópa og Japan séu efnahagsleg stórveldi en standi herfræðilega illa. Þetta tvennt hefur þó yfirleitt farið saman, að lönd með mikið svigrúm í efnahag geta orðið öflug herveldi. Það sem hefur haldið aftur af Evrópu og Japan er heimsskipan eftir 1945. Eftir síðustu framgöngu Trumps er fátt sem stendur í vegi fyrir miklum breytingum hjá þeim. Það er ekki lengur bara að þau ætli að leggja meira til varnarmála, þau hreinlega verða að leggja meira til þeirra. Margir telja að hervæðing þessara þjóða muni þýða högg á efnahag þeirra. Það er ekkert samasemmerki þar á milli, heldur fer alfarið eftir hvernig verður haldið á stjórn þessara mála. Stærsta efnahagsveldi heimsins, Bandaríkin, hafa vaxið með miklum útgjöldum til hermála. Smærri ríki eins og Ísrael hafa gert það sömuleiðis. Önnur ríki, eins og Sovétríkin/Rússland hafa farið illa út úr mikilli hervæðingu á friðartímum. Flest stærri Evrópuríki hafa langa reynslu af stríðum, mun lengri og meiri en Bandaríkin. Ríki Evrópusambandsins hafa um 1,3 milljónir hermanna, mun meira en Rússland eða Bandaríkin hafa hvort um sig. Það er ljóst að Bretar munu taka afstöðu í varnarmálum með andstæðingum Rússa og bætast við þessa tölu. Þó að ekki verði um neinn einn Evrópuher að ræða, þá munu bandamenn í Vestur-Evrópu sameinast undir merkjum Joint Expeditionary Force, endurvekja Western European Union eða mynda annað varnarbandalag þegar þörfin krefur. Á næsta ári fagna Bandaríkin 250 ára afmæli sínu og Donald Trump 80 árum, eða um þriðjungi af ævi föðurlands síns, sem hefur fóstrað hann vel. Því miður mun það ekki koma á óvart að hann fagni þessum tímamótum með því að krefjast enn meiri hörku gegn þeim sem hann er ósammála, og að hann hefji hagsmuni stærstu fyrirtækjanna enn hærra. Þá verður viðkvæðið að það sem er gott fyrir stórfyrirtækin sé gott fyrir Bandaríkin. Það verður ekki hugað að eigum smárra fyrirtækja eða fjölskyldna. Það verður ekki hugað að hagsmunum millistórra fyrirtækja. Svo reynir hann að breiða yfir allt sem hann segir með því að skjóta inn nokkrum sinnum: „Sagði ég það? Ég trúi ekki að ég hafi sagt það. Næsta spurning.“ Þá er stærsta efnahags- og herveldi heimsins komið á þann stað að leiðtogi þess gerir í því að ekkert sé að marka orð hans. Ekkert sem kemur þar á óvart. Þjóðir heims hafa slæma reynslu af undanlátssemi við uppivöðslusama þjóðarleiðtoga. Þannig tilraunir til friðþægingar hafa verið merktar sem heigulskapur og þeir sem það stunda í versta falli samverkamenn þeirra sem seilast eftir annarra landi. Höfundur er upplýsinga- og stjórnsýlufræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Donald Trump Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson Skoðun Skoðun Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Myglaða nestisboxið og gleymda sítrónan María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald skrifar Skoðun Björgunarleiðangur fyrir Heimsmarkmiðin Antonio Guterres skrifar Skoðun Átti ekki að klára dæmið í geðheilbrigðismálum? Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson skrifar Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Örvæntingafullir endó-sjúklingar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson skrifar Sjá meira
Þegar Donald Trump var kosinn forseti í annað skiptið í nóvember síðastliðnum, fór hann mikinn með yfirlýsingagleði eins og oft áður. Þá var gjarnan sagt í fréttum að Trump kæmi á óvart með nýjustu yfirlýsingu sinni. Þær komu líka í löngum röðum. Að koma á óvart er eitt sem hann gerir ekki, búinn að vera í fréttum í næstum hálfa öld og hefur ekkert breyst. Það kemur ekki á óvart að hann skuli sífellt tala niður þau sem standa lakar í samfélaginu, og hefja til valda ríkustu tæknibræðurna. Sífelldar yfirlýsingar um að ganga í skrokk á þessum eða hinum sem standa höllum fæti koma svo sannarlega ekki á óvart. Það kemur ekki á óvart að Trump láti reka það fólk frá herjum Bandaríkjanna sem hefur hafist upp af eigin verðleikum, og það kemur ekki á óvart að hann snúi því einmitt við og ásaki þau um að komist áfram í krafti kyns eða húðlitar. Það vita öll sem vilja vita að hann vill koma hvítum miðaldra körlum að í staðinn. Þar hefur enginn lærdómur verið dreginn og engri hegðan breytt síðan 1950, þegar Roy Cohn, lærifaðir Trumps og Joseph McCarthy hömuðust gegn hernum. Erfitt er að segja hver haldi að þessi framkoma Trumps verði Bandaríkjunum til góðs. Það var þó nógu stór hluti kjósenda til að koma honum að í annað skiptið. Það hefur komið í ljós, og kom engum hagfræðingum á óvart, að tollastefna Trumps á fyrra kjörtímabili skaðaði hag Bandaríkjanna. Það er ekkert sem bendir til annars en að tollastefnan verði harðari á þessu kjörtímabili og skaði Bandaríkin enn meira. Það mun ekki koma á óvart. Þá er komin upp leikur sem verður sífellt ógeðfelldari fyrir önnur efnahagsveldi, sem er að hóta tollum og refsingum, og segja síðan að sérstakir vinir geti fengið að sleppa við refsingarnar. Það vill enginn búa í þannig ofbeldissambandi og þjóðir munu svara Bandaríkjunum með þeirra eigin meðulum. Það kemur ekki á óvart að Trump tekur upp hanskann fyrir Pútín á næsta ófyrirleitinn hátt og vandséð hvernig það styrki stöðu Bandaríkjanna. Ruddaleg framkoma stjórnar hans í garð vinveittra ríkja mun eyðileggja viðskipti við Bandaríkin og grafa undan stöðu þeirra. Trump-liðar segja gjarnan að Evrópa og Japan séu efnahagsleg stórveldi en standi herfræðilega illa. Þetta tvennt hefur þó yfirleitt farið saman, að lönd með mikið svigrúm í efnahag geta orðið öflug herveldi. Það sem hefur haldið aftur af Evrópu og Japan er heimsskipan eftir 1945. Eftir síðustu framgöngu Trumps er fátt sem stendur í vegi fyrir miklum breytingum hjá þeim. Það er ekki lengur bara að þau ætli að leggja meira til varnarmála, þau hreinlega verða að leggja meira til þeirra. Margir telja að hervæðing þessara þjóða muni þýða högg á efnahag þeirra. Það er ekkert samasemmerki þar á milli, heldur fer alfarið eftir hvernig verður haldið á stjórn þessara mála. Stærsta efnahagsveldi heimsins, Bandaríkin, hafa vaxið með miklum útgjöldum til hermála. Smærri ríki eins og Ísrael hafa gert það sömuleiðis. Önnur ríki, eins og Sovétríkin/Rússland hafa farið illa út úr mikilli hervæðingu á friðartímum. Flest stærri Evrópuríki hafa langa reynslu af stríðum, mun lengri og meiri en Bandaríkin. Ríki Evrópusambandsins hafa um 1,3 milljónir hermanna, mun meira en Rússland eða Bandaríkin hafa hvort um sig. Það er ljóst að Bretar munu taka afstöðu í varnarmálum með andstæðingum Rússa og bætast við þessa tölu. Þó að ekki verði um neinn einn Evrópuher að ræða, þá munu bandamenn í Vestur-Evrópu sameinast undir merkjum Joint Expeditionary Force, endurvekja Western European Union eða mynda annað varnarbandalag þegar þörfin krefur. Á næsta ári fagna Bandaríkin 250 ára afmæli sínu og Donald Trump 80 árum, eða um þriðjungi af ævi föðurlands síns, sem hefur fóstrað hann vel. Því miður mun það ekki koma á óvart að hann fagni þessum tímamótum með því að krefjast enn meiri hörku gegn þeim sem hann er ósammála, og að hann hefji hagsmuni stærstu fyrirtækjanna enn hærra. Þá verður viðkvæðið að það sem er gott fyrir stórfyrirtækin sé gott fyrir Bandaríkin. Það verður ekki hugað að eigum smárra fyrirtækja eða fjölskyldna. Það verður ekki hugað að hagsmunum millistórra fyrirtækja. Svo reynir hann að breiða yfir allt sem hann segir með því að skjóta inn nokkrum sinnum: „Sagði ég það? Ég trúi ekki að ég hafi sagt það. Næsta spurning.“ Þá er stærsta efnahags- og herveldi heimsins komið á þann stað að leiðtogi þess gerir í því að ekkert sé að marka orð hans. Ekkert sem kemur þar á óvart. Þjóðir heims hafa slæma reynslu af undanlátssemi við uppivöðslusama þjóðarleiðtoga. Þannig tilraunir til friðþægingar hafa verið merktar sem heigulskapur og þeir sem það stunda í versta falli samverkamenn þeirra sem seilast eftir annarra landi. Höfundur er upplýsinga- og stjórnsýlufræðingur.
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun
Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar
Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar
Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun