Áhrif, evran, innviðir, öryggi Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar 1. september 2025 10:30 Umræður um Evrópusambandið hafa löngum verið litríkar og oft tilfinningaþrungnar hér á landi. Stundum hefur umræðan byggt á hálfsannleik og getgátum, en í mínum huga eru það fjögur lykilatriði sem, hvert fyrir sig byggja á staðreyndum sem ekki þarf að ljúka aðildarsamningum til að vita og styðja þá afstöðu mína að Ísland eigi að halda áfram aðildarviðræðum við Evrópusambandið. Þessi fjögur atriði eru: áhrif, evran, innviðir og öryggi. Í þessari grein mun ég fara stuttlega í gegnum þessi atriði og af hverju þau skipta máli þegar horft er til framtíðar landsins. 1. Áhrif Við eigum að sitja við borðin þar sem ákvarðanir eru teknar. Ef við gengum inn fengjum við eitt af (28?) sætum við borðið í ráðherraráðinu. Vissulega værum við ekki með mesta atkvæðavægið þar inni, en atkvæðagreiðslur í ráðinu eru í miklum minnihluta þeirra mála sem þar eru tekin fyrir og það þarf í raun aukinn meirihluta (s.k. Qualified Majority) fyrir öllum ákvörðunum, 55% af aðildarríkjum með 65 af íbúafjölda. Fjögur aðildarríki geta stoppað allt í ráðherraráðinu, sem þýddi að okkur nægði að hafa Norðurlöndin eða Eystrasaltsríkin með okkur í að stoppa mál. Sem er mjög sjaldgæft að þurfi, því Evrópusambandið gengur ekki gegn grundvallarhagsmunum aðildarríkja sinna. Við fengjum 6 þingmenn á Evrópuþinginu sem færu inn í þingflokka viðeigandi stjórnmálaflokka. Hversu valda- og áhrifamiklir þeir væru færi ekki eftir því að þeir koma frá litlu ríki, heldur hversu góðir þeir væru að afla stuðnings við sín mál. Við fengjum einn framkvæmdastjóra (e. commissioner) og dómara við Evrópudómstólinn. Sem slíkir eiga þeir ekki að vera að vinna fyrir sitt heimaríki, en þeir væru engu að síður þarna inni með sinn bakgrunn sem Íslendingar og sína rödd. Við fengjum starfsfólk á öllum valdastigum og í öllum stofnunum Evrópusambandsins. Hundruð Íslendinga myndu fá vinnu við stofnanir sambandsins (á milli 400 og 500 Maltverjar vinna fyrir Evrópusambandið). Það er starfsfólkið sem undirbýr öll mál sambandsins og það er því gríðarlega gagnlegt að vita af okkar fólki þar inni, sem myndi fylgjast með öllu sem sambandið gerir, vinnur og stefnir að og búa að þekkingu á okkar hagsmunum að sama skapi og geta komið þeim til skila á öllu stigi vinnunnar. 2. Evran Margar greinar hafa verið skrifaðar um kosti þess fyrir Ísland að taka upp evru sem gjaldmiðil. Vextir húsnæðislána, sem eru með þeim hæstu á byggðu bóli hér á Íslandi, eða þrisvar sinnum hærri en hjá ESB (7,5% hér en 2,15% í evrulöndum), myndu að öllum líkindum vera á pari við t.d. það sem gerist í Færeyjum eða Danmörku. Verðtryggingin myndi verða óþörf, enda þekkist hún hvergi nema á Íslandi og er bein afleiðing af íslensku krónunni. Kollsteypuefnahagurinn sem fylgir krónunni væri úr sögunni. Erlendar fjárfestingar á Íslandi myndu aukast og samkeppni um neytendur, t.d. á banka- og tryggingamarkaði, myndi opnast. 3. Innviðir Við erum fámenn þjóð í mjög stóru og erfiðu landi. Innviðaskuldin hefur hrannast upp og við náum ekki að halda í við viðhald á vegakerfinu okkar, hvað þá byggja það upp. Þetta myndi breytast með aðild að Evrópusambandinu, en öruggt er að Evrópusambandið myndi koma að því með okkur að byggja upp vegakerfið, aðstoða við lagningu jarðganga og byggingu brúa, sem og taka þátt í að stórefla almenningssamgöngur í þéttbýli. Þetta er reynslan frá þeim ríkjum sambandsins sem hafa búið við áskoranir á sviði uppbyggingu innviða, eins og við gerum. Að auki fengjum við aðgang að sjóðum og úrræðum til að styrkja stöðu landsbyggðanna á Íslandi verulega, ekki síst brothættra byggða. 4. Öryggi Þessi þáttur hefur aldrei áður verið í forgrunni þegar rætt er um aðild Íslands að Evrópusambandinu, en skyndilega búum við í breyttu alþjóðlegu umhverfi þegar kemur að öryggismálum. Við búum vissulega að því að vera aðilar að NATO og við höfum varnarsamning við Bandaríkin frá árinu 1951 (rétt eins og Grænland). En atburðir undanfarinna mánaða, eftir valdaskiptin í Bandaríkjunum í janúar, hafa orðið til þess að ástæða er til að huga að því hvort að þessir þættir duga að fullu til að tryggja öryggi okkar sem fullvalda þjóðar, sem vill búa við lýðræði og mannréttindi. Rök hafa verið færð að því að sú öryggistrygging sem felst í aðild að Evrópusambandinu sé virkjuð fyrr en aðildin að NATO í þeim (vonandi ólíklegu) tilfellum sem öryggi okkar væri ógnað. Að auki er réttmætt að setja spurningamerki við það hvort ríki, sem hefur hótað að innlima, jafnvel með vopnavaldi, bandalagsríki sín í NATO (Kanada og Grænland), myndi hafa okkar hagsmuni sem fullvalda þjóðar að leiðarljósi ef til vopnaðra átaka kæmi. Vissulega má nefna fleiri rök sem mæla með því að Ísland taki upp þráðinn að nýju og haldi áfram aðildarviðræðum við Evrópusambandið. En á þessari stundu eru það þessi fjögur atriði sem ég tel brýnust og mest um vert að huga að. Þau varða framtíð okkar í samfélagi þjóða, efnahagslegt öryggi, lýðræðislega aðkomu og samkeppnishæfni íslensks samfélags. Aðildarviðræður eru ekki einfalt ferli, en þær eru nauðsynlegt skref ef við ætlum að taka upplýsta ákvörðun um okkar framtíðarstöðu okkar sem fullvalda ríkis í samfélagi annarra fullvalda ríkja í Evrópu. Höfundur er formaður Evrópuhreyfingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Magnús Árni Skjöld Magnússon Mest lesið Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun Hataðu mig af því að ég er í Viðreisn, ekki af því að ég er hommi Oddgeir Georgsson Skoðun Þegar skoðanir drepa samtalið Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Leysum heimatilbúin vanda á húsnæðismarkaði Jóhanna Klara Stefánsdóttir Skoðun Veðmál í fótbolta – aðgerðir áður en skaðinn verður Birgir Jóhannsson Skoðun Við þurfum að tala sama Páll Rafnar Þorsteinsson Skoðun Ábyrg umfjöllun um sjálfsvíg – erum við öll ritstjórar? Guðrún Jóna Guðlaugsdóttir,Tómas Kristjánsson Skoðun Margföldun þjóðarverðmæta: Meira virði úr sömu orku Árni Sigurðsson Skoðun Snorri Másson er ekki vandinn – hann er viðvörun Helen Ólafsdóttir Skoðun Ofbeldi í skólum: Áskoranir og leiðir til lausna Soffía Ámundadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Fjölbreytt námsmat Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Að þvælast fyrir atvinnurekstri - á þeim forsendum sem henta Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Margföldun þjóðarverðmæta: Meira virði úr sömu orku Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Ábyrg umfjöllun um sjálfsvíg – erum við öll ritstjórar? Guðrún Jóna Guðlaugsdóttir,Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Þegar skoðanir drepa samtalið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Leysum heimatilbúin vanda á húsnæðismarkaði Jóhanna Klara Stefánsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum að tala sama Páll Rafnar Þorsteinsson skrifar Skoðun Veðmál í fótbolta – aðgerðir áður en skaðinn verður Birgir Jóhannsson skrifar Skoðun Hataðu mig af því að ég er í Viðreisn, ekki af því að ég er hommi Oddgeir Georgsson skrifar Skoðun Símafrí á skólatíma Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ömurlegur fyrri hálfleikur – en er enn von? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Vitund, virðing og von: Jafningjastuðningur í brennidepli Nína Eck skrifar Skoðun Hingað og ekki lengra – Um þögnina sem styður ofbeldi Halldóra Sigríður Sveinsdóttir skrifar Skoðun Ein saga af sextíu þúsund Halldór Ísak Ólafsson skrifar Skoðun Að láta mata sig er svo þægilegt Björn Ólafsson skrifar Skoðun Nýjar reglur um réttindi fólks í ráðningarsambandi Ingvar Sverrisson skrifar Skoðun Ofbeldi í skólum: Áskoranir og leiðir til lausna Soffía Ámundadóttir skrifar Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson skrifar Skoðun Eplin í andlitshæð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Bataskólinn – fyrir þig? Guðný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir skrifar Skoðun Boðsferð Landsvirkjunar Stefán Georgsson skrifar Skoðun Samstarf um loftslagsmál og grænar lausnir Sigurður Hannesson,Nótt Thorberg skrifar Skoðun Ástin er falleg Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Líknarmeðferð og dánaraðstoð eru ekki andstæður heldur nauðsynleg umræðuefni Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Grunnstoðir sveitarfélagsins efldar til muna Sandra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Laugarnestangi - til allrar framtíðar Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Að vera séður og heyrður getur bjargað lífi – Gulur september minnir okkur á að hlúa að hjartanu Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur um atburðina á Gaza Egill Þ. Einarsson skrifar Skoðun Öryggi geðheilbrigðis Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Sjá meira
Umræður um Evrópusambandið hafa löngum verið litríkar og oft tilfinningaþrungnar hér á landi. Stundum hefur umræðan byggt á hálfsannleik og getgátum, en í mínum huga eru það fjögur lykilatriði sem, hvert fyrir sig byggja á staðreyndum sem ekki þarf að ljúka aðildarsamningum til að vita og styðja þá afstöðu mína að Ísland eigi að halda áfram aðildarviðræðum við Evrópusambandið. Þessi fjögur atriði eru: áhrif, evran, innviðir og öryggi. Í þessari grein mun ég fara stuttlega í gegnum þessi atriði og af hverju þau skipta máli þegar horft er til framtíðar landsins. 1. Áhrif Við eigum að sitja við borðin þar sem ákvarðanir eru teknar. Ef við gengum inn fengjum við eitt af (28?) sætum við borðið í ráðherraráðinu. Vissulega værum við ekki með mesta atkvæðavægið þar inni, en atkvæðagreiðslur í ráðinu eru í miklum minnihluta þeirra mála sem þar eru tekin fyrir og það þarf í raun aukinn meirihluta (s.k. Qualified Majority) fyrir öllum ákvörðunum, 55% af aðildarríkjum með 65 af íbúafjölda. Fjögur aðildarríki geta stoppað allt í ráðherraráðinu, sem þýddi að okkur nægði að hafa Norðurlöndin eða Eystrasaltsríkin með okkur í að stoppa mál. Sem er mjög sjaldgæft að þurfi, því Evrópusambandið gengur ekki gegn grundvallarhagsmunum aðildarríkja sinna. Við fengjum 6 þingmenn á Evrópuþinginu sem færu inn í þingflokka viðeigandi stjórnmálaflokka. Hversu valda- og áhrifamiklir þeir væru færi ekki eftir því að þeir koma frá litlu ríki, heldur hversu góðir þeir væru að afla stuðnings við sín mál. Við fengjum einn framkvæmdastjóra (e. commissioner) og dómara við Evrópudómstólinn. Sem slíkir eiga þeir ekki að vera að vinna fyrir sitt heimaríki, en þeir væru engu að síður þarna inni með sinn bakgrunn sem Íslendingar og sína rödd. Við fengjum starfsfólk á öllum valdastigum og í öllum stofnunum Evrópusambandsins. Hundruð Íslendinga myndu fá vinnu við stofnanir sambandsins (á milli 400 og 500 Maltverjar vinna fyrir Evrópusambandið). Það er starfsfólkið sem undirbýr öll mál sambandsins og það er því gríðarlega gagnlegt að vita af okkar fólki þar inni, sem myndi fylgjast með öllu sem sambandið gerir, vinnur og stefnir að og búa að þekkingu á okkar hagsmunum að sama skapi og geta komið þeim til skila á öllu stigi vinnunnar. 2. Evran Margar greinar hafa verið skrifaðar um kosti þess fyrir Ísland að taka upp evru sem gjaldmiðil. Vextir húsnæðislána, sem eru með þeim hæstu á byggðu bóli hér á Íslandi, eða þrisvar sinnum hærri en hjá ESB (7,5% hér en 2,15% í evrulöndum), myndu að öllum líkindum vera á pari við t.d. það sem gerist í Færeyjum eða Danmörku. Verðtryggingin myndi verða óþörf, enda þekkist hún hvergi nema á Íslandi og er bein afleiðing af íslensku krónunni. Kollsteypuefnahagurinn sem fylgir krónunni væri úr sögunni. Erlendar fjárfestingar á Íslandi myndu aukast og samkeppni um neytendur, t.d. á banka- og tryggingamarkaði, myndi opnast. 3. Innviðir Við erum fámenn þjóð í mjög stóru og erfiðu landi. Innviðaskuldin hefur hrannast upp og við náum ekki að halda í við viðhald á vegakerfinu okkar, hvað þá byggja það upp. Þetta myndi breytast með aðild að Evrópusambandinu, en öruggt er að Evrópusambandið myndi koma að því með okkur að byggja upp vegakerfið, aðstoða við lagningu jarðganga og byggingu brúa, sem og taka þátt í að stórefla almenningssamgöngur í þéttbýli. Þetta er reynslan frá þeim ríkjum sambandsins sem hafa búið við áskoranir á sviði uppbyggingu innviða, eins og við gerum. Að auki fengjum við aðgang að sjóðum og úrræðum til að styrkja stöðu landsbyggðanna á Íslandi verulega, ekki síst brothættra byggða. 4. Öryggi Þessi þáttur hefur aldrei áður verið í forgrunni þegar rætt er um aðild Íslands að Evrópusambandinu, en skyndilega búum við í breyttu alþjóðlegu umhverfi þegar kemur að öryggismálum. Við búum vissulega að því að vera aðilar að NATO og við höfum varnarsamning við Bandaríkin frá árinu 1951 (rétt eins og Grænland). En atburðir undanfarinna mánaða, eftir valdaskiptin í Bandaríkjunum í janúar, hafa orðið til þess að ástæða er til að huga að því hvort að þessir þættir duga að fullu til að tryggja öryggi okkar sem fullvalda þjóðar, sem vill búa við lýðræði og mannréttindi. Rök hafa verið færð að því að sú öryggistrygging sem felst í aðild að Evrópusambandinu sé virkjuð fyrr en aðildin að NATO í þeim (vonandi ólíklegu) tilfellum sem öryggi okkar væri ógnað. Að auki er réttmætt að setja spurningamerki við það hvort ríki, sem hefur hótað að innlima, jafnvel með vopnavaldi, bandalagsríki sín í NATO (Kanada og Grænland), myndi hafa okkar hagsmuni sem fullvalda þjóðar að leiðarljósi ef til vopnaðra átaka kæmi. Vissulega má nefna fleiri rök sem mæla með því að Ísland taki upp þráðinn að nýju og haldi áfram aðildarviðræðum við Evrópusambandið. En á þessari stundu eru það þessi fjögur atriði sem ég tel brýnust og mest um vert að huga að. Þau varða framtíð okkar í samfélagi þjóða, efnahagslegt öryggi, lýðræðislega aðkomu og samkeppnishæfni íslensks samfélags. Aðildarviðræður eru ekki einfalt ferli, en þær eru nauðsynlegt skref ef við ætlum að taka upplýsta ákvörðun um okkar framtíðarstöðu okkar sem fullvalda ríkis í samfélagi annarra fullvalda ríkja í Evrópu. Höfundur er formaður Evrópuhreyfingarinnar.
Ábyrg umfjöllun um sjálfsvíg – erum við öll ritstjórar? Guðrún Jóna Guðlaugsdóttir,Tómas Kristjánsson Skoðun
Skoðun Ábyrg umfjöllun um sjálfsvíg – erum við öll ritstjórar? Guðrún Jóna Guðlaugsdóttir,Tómas Kristjánsson skrifar
Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir skrifar
Skoðun Líknarmeðferð og dánaraðstoð eru ekki andstæður heldur nauðsynleg umræðuefni Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Að vera séður og heyrður getur bjargað lífi – Gulur september minnir okkur á að hlúa að hjartanu Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar
Ábyrg umfjöllun um sjálfsvíg – erum við öll ritstjórar? Guðrún Jóna Guðlaugsdóttir,Tómas Kristjánsson Skoðun