Öngstræti stjórnlyndisins Ingibjörg Sólrún Gísladóttir skrifar 3. ágúst 2004 00:01 Umræðustjórnmál - Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, varaformaður Samfylkingarinnar. Í leiðara Fréttablaðsins föstudaginn 30. júlí sl. er fjallað um nauðsyn rökræðu og málamiðlana þegar teknar eru veigamiklar ákvarðanir. Er fjallað um þann átakanlega skort sem hefur verið á hvoru tveggja að undanförnu og bent á að stjórnsemi forystumanna ríkisstjórnarinnar hafi farið út fyrir öll eðlileg mörk. Borgarnesræða mín (sú fyrri) er nefnd til sögunnar og sú tilraun sem þar var gerð til að skilgreina nýjar hugmyndir um stjórnmál og lýðræði. Leiðarahöfundur telur að sú tilraun hafi mistekist og segir að þá sjaldan að menn tali nú um "umræðustjórnmál" sé það til "að gera gys að hugtakinu og hæðast að höfundinum". Það er satt að segja nokkuð sérkennilegt að þessar hugmyndir um lýðræðið skuli koma skoðanamótandi mönnum á Íslandi svo spánskt fyrir sjónir að þeim finnist þær beinlínis hlægilegar. Það segir sína sögu. Ekki veit ég hvort það hefur áhrif á skopskyn þeirra, en ég verð að viðurkenna að þó að ég hafi sett þessar nýju hugmyndir á dagskrá íslenskrar stjórnmálaumræðu og aðlagað þær íslenskum veruleika, þá get ég því miður ekki talist höfundur þeirra. Þessar hugmyndir hafa verið að ryðja sér til rúms í stjórnmálaumræðu á Vesturlöndum sl. áratug svo ég get í besta falli talist sendiboði nýrra tíðinda. Það kann hins vegar vel að vera að einhverjir "menn" séu þeirrar skoðunar að þessi tíðindi séu svo váleg að réttast sé að reyna að taka sendiboðann af lífi. Ég er heldur ekki viss um að ég sé höfundur hugtaksins "umræðustjórnmál" (en það kann þó vel að vera) því í ræðu sem ég flutti í Borgarnesi í febrúar 2003 notaði ég hugtakið "samráðsstjórnmál" sem mótvægi við s.k. "átakastjórnmál". Það er sú stjórnmálahefð sem hefur verið ríkjandi hér á landi og birtist okkur í sinni nöktustu mynd í fjölmiðlamálinu. Þar réðu forystumenn Sjálfstæðisflokksins ferðinni en því fer hins vegar víðs fjarri að þeir einir ástundi og aðhyllist átakastjórnmál. Margir hafa hlotið pólitískt uppeldi í anda þeirrar hefðar og það er hægara um að tala en í að komast að breyta því sem viðtekið er. Með hugtakinu samráðsstjórnmál eða umræðustjórnmál er fyrst og fremst verið að leggja áherslu á mikilvægi þess að stjórnmálamenn kalli eftir og hlusti á skoðanir þeirra sem hafa þekkingu á málunum og verða fyrir þeim ákvörðunum sem teknar eru hverju sinni. Mikilvægt er að þetta sé ekki gert tilviljanakennt og samkvæmt geðþótta tiltekinna stjórnmálamanna heldur með skipulögðum hætti og samkvæmt fyrirfram ákveðnum vinnureglum. Lögð er áhersla á að það sé eftirsóknarvert að neita ekki aflsmunar ef þess er nokkur kostur. Í samráðsstjórnmálunum er hinum almenna borgara ætluð aukin hlutdeild og ábyrgð í hinu pólitíska stjórnkerfi og honum fengið svigrúm til að móta samtíð sína og framtíð. Nýjar hugmyndir um lýðræðið hafa áður verið á dagskrá íslenskrar stjórnmálaumræðu og nægir þar að nefna að þær voru kjarninn í hugmyndafræði Bandalags jafnaðarmanna og Kvennalistans. Í Reykjavíkurlistanum hafa að auki verið gerðar margar áhugaverðar tilraunir til að þróa vinnubrögð í anda samráðsstjórnmála þó að þær hafi ekki alltaf gengið áfallalaust fyrir sig og Evrópukosning Samfylkingarinnar var tilraun í þessa veru. Síðast en ekki síst hafa nýjar hugmyndir um lýðræðið búið um sig hjá almenningi og fundið sér leið að fólki í gegnum ýmis deilumál undangenginna missera, s.s. fiskveiðistefnuna, Kárahnjúkavirkjun, aðild Íslands að Íraksstríðinu, öryrkjadóminn, eftirlaunamálið og nú síðast fjölmiðlafrumvarpið. Þessar hugmyndir eru kannski ekki mjög vel mótaðar en þær byggja í grundvallaratriðum á því viðhorfi að stjórnmálamenn eigi ekki öðru fremur að stjórna fólki heldur stjórna með fólki. Þó að kjósendur feli fulltrúum sínum tiltekið vald þá hafa þeir ekki skuldbundið sig til aðgerðaleysis á milli kosninga. Í lýðræðissamfélagi á allt vald uppruna sinn hjá fólkinu og þess vegna þarf í stjórnskipan þess, lögum og vinnulagi að finna jafnvægi milli kjörinna fulltrúa og svo þess almennings sem eðlilega hefur skoðanir á sínu nánasta umhverfi. Í lýðræðissamfélagi á að vera stöðug viðleitni til að þróa lýðræðið og þar á sú tilfinning að vera áleitin að það sé alltaf hægt að gera betur. Hugmyndir okkar um lýðræðið verða að taka mið af fjölþættu og menntuðu samfélagi 21. aldarinnar þar sem bæði einstaklingar og samtök hafa forsendur og áhuga á að koma að tilteknum málum án þess þó að hafa stjórnmál að atvinnu. Þingmenn og stjórnmálaforingjar geta ekki lengur litið svo á að þeim hafi verið falið lögmætt vald til að ráða og þurfi ekki að deila því með öðrum nema þegar þeim sjálfum býður svo við að horfa. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ingibjörg Sólrún Gísladóttir Mest lesið Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir Skoðun Það sem Njáll sagði ykkur ekki Inga Lind Karlsdóttir Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson Skoðun Ég á þetta ég má þetta Arnar Atlason Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun Halldór 4.10.2025 Halldór Skoðun Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Sjá meira
Umræðustjórnmál - Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, varaformaður Samfylkingarinnar. Í leiðara Fréttablaðsins föstudaginn 30. júlí sl. er fjallað um nauðsyn rökræðu og málamiðlana þegar teknar eru veigamiklar ákvarðanir. Er fjallað um þann átakanlega skort sem hefur verið á hvoru tveggja að undanförnu og bent á að stjórnsemi forystumanna ríkisstjórnarinnar hafi farið út fyrir öll eðlileg mörk. Borgarnesræða mín (sú fyrri) er nefnd til sögunnar og sú tilraun sem þar var gerð til að skilgreina nýjar hugmyndir um stjórnmál og lýðræði. Leiðarahöfundur telur að sú tilraun hafi mistekist og segir að þá sjaldan að menn tali nú um "umræðustjórnmál" sé það til "að gera gys að hugtakinu og hæðast að höfundinum". Það er satt að segja nokkuð sérkennilegt að þessar hugmyndir um lýðræðið skuli koma skoðanamótandi mönnum á Íslandi svo spánskt fyrir sjónir að þeim finnist þær beinlínis hlægilegar. Það segir sína sögu. Ekki veit ég hvort það hefur áhrif á skopskyn þeirra, en ég verð að viðurkenna að þó að ég hafi sett þessar nýju hugmyndir á dagskrá íslenskrar stjórnmálaumræðu og aðlagað þær íslenskum veruleika, þá get ég því miður ekki talist höfundur þeirra. Þessar hugmyndir hafa verið að ryðja sér til rúms í stjórnmálaumræðu á Vesturlöndum sl. áratug svo ég get í besta falli talist sendiboði nýrra tíðinda. Það kann hins vegar vel að vera að einhverjir "menn" séu þeirrar skoðunar að þessi tíðindi séu svo váleg að réttast sé að reyna að taka sendiboðann af lífi. Ég er heldur ekki viss um að ég sé höfundur hugtaksins "umræðustjórnmál" (en það kann þó vel að vera) því í ræðu sem ég flutti í Borgarnesi í febrúar 2003 notaði ég hugtakið "samráðsstjórnmál" sem mótvægi við s.k. "átakastjórnmál". Það er sú stjórnmálahefð sem hefur verið ríkjandi hér á landi og birtist okkur í sinni nöktustu mynd í fjölmiðlamálinu. Þar réðu forystumenn Sjálfstæðisflokksins ferðinni en því fer hins vegar víðs fjarri að þeir einir ástundi og aðhyllist átakastjórnmál. Margir hafa hlotið pólitískt uppeldi í anda þeirrar hefðar og það er hægara um að tala en í að komast að breyta því sem viðtekið er. Með hugtakinu samráðsstjórnmál eða umræðustjórnmál er fyrst og fremst verið að leggja áherslu á mikilvægi þess að stjórnmálamenn kalli eftir og hlusti á skoðanir þeirra sem hafa þekkingu á málunum og verða fyrir þeim ákvörðunum sem teknar eru hverju sinni. Mikilvægt er að þetta sé ekki gert tilviljanakennt og samkvæmt geðþótta tiltekinna stjórnmálamanna heldur með skipulögðum hætti og samkvæmt fyrirfram ákveðnum vinnureglum. Lögð er áhersla á að það sé eftirsóknarvert að neita ekki aflsmunar ef þess er nokkur kostur. Í samráðsstjórnmálunum er hinum almenna borgara ætluð aukin hlutdeild og ábyrgð í hinu pólitíska stjórnkerfi og honum fengið svigrúm til að móta samtíð sína og framtíð. Nýjar hugmyndir um lýðræðið hafa áður verið á dagskrá íslenskrar stjórnmálaumræðu og nægir þar að nefna að þær voru kjarninn í hugmyndafræði Bandalags jafnaðarmanna og Kvennalistans. Í Reykjavíkurlistanum hafa að auki verið gerðar margar áhugaverðar tilraunir til að þróa vinnubrögð í anda samráðsstjórnmála þó að þær hafi ekki alltaf gengið áfallalaust fyrir sig og Evrópukosning Samfylkingarinnar var tilraun í þessa veru. Síðast en ekki síst hafa nýjar hugmyndir um lýðræðið búið um sig hjá almenningi og fundið sér leið að fólki í gegnum ýmis deilumál undangenginna missera, s.s. fiskveiðistefnuna, Kárahnjúkavirkjun, aðild Íslands að Íraksstríðinu, öryrkjadóminn, eftirlaunamálið og nú síðast fjölmiðlafrumvarpið. Þessar hugmyndir eru kannski ekki mjög vel mótaðar en þær byggja í grundvallaratriðum á því viðhorfi að stjórnmálamenn eigi ekki öðru fremur að stjórna fólki heldur stjórna með fólki. Þó að kjósendur feli fulltrúum sínum tiltekið vald þá hafa þeir ekki skuldbundið sig til aðgerðaleysis á milli kosninga. Í lýðræðissamfélagi á allt vald uppruna sinn hjá fólkinu og þess vegna þarf í stjórnskipan þess, lögum og vinnulagi að finna jafnvægi milli kjörinna fulltrúa og svo þess almennings sem eðlilega hefur skoðanir á sínu nánasta umhverfi. Í lýðræðissamfélagi á að vera stöðug viðleitni til að þróa lýðræðið og þar á sú tilfinning að vera áleitin að það sé alltaf hægt að gera betur. Hugmyndir okkar um lýðræðið verða að taka mið af fjölþættu og menntuðu samfélagi 21. aldarinnar þar sem bæði einstaklingar og samtök hafa forsendur og áhuga á að koma að tilteknum málum án þess þó að hafa stjórnmál að atvinnu. Þingmenn og stjórnmálaforingjar geta ekki lengur litið svo á að þeim hafi verið falið lögmætt vald til að ráða og þurfi ekki að deila því með öðrum nema þegar þeim sjálfum býður svo við að horfa.
Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir Skoðun
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir Skoðun
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun