Sauðir og sauðfjárrækt í sjálfheldu styrkja Þórólfur Matthíasson skrifar 13. ágúst 2011 06:00 Búreikningar eru skýrslur og úrvinnsla sem Hagþjónusta landbúnaðarins hefur unnið upp úr bókhaldi bænda. Ekki er um tilviljanakennt úrtak að ræða, en yfirleitt er gengið út frá að það séu frekar betur búandi bændur sem senda inn bókhaldsupplýsingar en þeir sem lakar eru búandi. Raunafkoma meðalbús ætti því að vera heldur lakari en fram kemur í úrvinnslu Hagþjónustunnar. Búreikningar ársins 2009 liggja fyrir. Athyglivert er í ljósi umræðu liðinna vikna að skoða útkomu sauðfjárbúanna sérstaklega. Ég skoða hér meðaltal skv. búreikningaskýrslum fyrir hrein sauðfjárbú. Afkoma batnar eftir því sem bú stækka og einnig kann að vera hagstæðara að reka blandað bú en hreinræktað sauðfjárbú. Afkoma einstakra búa getur vikið verulega frá afkomu meðalbúsins. Meðfylgjandi tafla gefur yfirlit yfir afkomu og afkomuþætti meðalsauðfjárbús á árinu 2009: Taflan ber með sér að þegar búið er að borga fyrir aðföng (þ.e.a.s. nauðsynlegar rekstrarvörur á borð við áburð, olíu, kjarnfóður o.s.frv.) þá eru eftir 73 þúsund krónur á ársgrundvelli upp í laun, afskriftir og vexti. Búreikningar tilgreina að bóndi, annað heimilisfólk og aðkeypt vinnuafl vinni samtals 13,6 mánaðarverk á meðalbúi á ári. Verðmætasköpunin í hreinræktuðum sauðfjárbúum er þess vegna heilar 5.300 þúsund krónur á hvert mánaðarverk vinnuframlags! Þetta er framlag meðalsauðfjárbús til verðmætasköpunarinnar í hagkerfinu! Til samanburðar var verðmætasköpun á starfandi Íslending um 750 þúsund krónur á mánuði árið 2009. Framlag starfsmanns á meðalsauðfjárbúi er því aðeins um 1/150 hluti þess sem meðalstarfsmaður á Íslandi leggur fram í verðmætasköpun. Styrkjagreiðslur skattgreiðenda breyta afkomumynd sauðfjárbænda nokkuð: Beingreiðslur og framleiðslustyrkir losa 3 milljónir króna. Af þessum 3 milljónum fara 1.882 þúsund krónur í vaxtagreiðslur af lánum. Þá er eftir tæp milljón króna sem bókhaldarar bænda gera ráð fyrir að sé öll lögð á afskriftarsjóð. En ólíklegt er að meðalsauðfjárbóndinn geri það. Líklegra er að hann láti frekar sitja á hakanum að endurnýja tæki og hús og noti þessa milljón sér til framfærslu. Tilkostnaður vegna búrekstrarins lendir ekki allur inn í bókhaldsforriti bænda. Íslenskar lambær og dilkar þeirra eyða drjúgum hluta sumarsins í úthaga. Gróflega ætlað er ríflega helmingur fóðurþarfar sauðfjárbúsins upprunninn af landi utan búsins. Varlega áætlað er óbókfærður ávinningur af þessari beit um 1.650 þúsund krónur á ársgrundvelli. Sé tekið tillit til þessa kostnaðar er beint þjóðhagslegt tap af rekstri meðalsauðfjárbúsins. Þ.e.a.s. það væri hægt að auka hag þegnanna með því að hætta rekstri hreinna sauðfjárbúa! Þetta er nöturleg staðreynd. Þetta þýðir að allt bjástur sauðfjárbænda sem búa á hreinum sauðfjárbúum er til einskis! Þeir eyða meiru en þeir afla! Búreikningarnir sýna að stærri bú eru arðvænlegri en smærri bú. Vera kann að stærri búin nýti úthaga í ríkari mæli en smærri búin. Þá er væntanlega talsvert hagræði af blönduðum búrekstri þar sem álagstoppar falla ekki að öllu leyti saman. Það eru talsverðir ónýttir hagræðingarmöguleikar í greininni. Í iðnaði, verslun og viðskiptum er lítið um vannýtta augljósa hagræðingarmöguleika. Ástæðan er sú að fyrirtæki sem ekki hagræða í rekstri sínum eru rekin með tapi sem þau geta að lokum ekki fjármagnað. Fyrirtæki sem ekki geta fjármagnað hallarekstur sinn hætta starfsemi. Þetta gerist ekki í sauðfjárbúskapnum vegna þess að skattgreiðendur eru þvingaðir til að fjármagna hallarekstur meðalsauðfjárbúsins. Afleiðingin er að sauðfjárbúskapur er í sjálfheldu beingreiðslnanna: Óhagkvæm bú hanga á horriminni árum og áratugum saman og koma í veg fyrir að hagkvæmari rekstraraðilar fái notið sín. Það er tími til kominn að sauðfjárbúskapurinn losni úr sjálfheldu styrkja og beingreiðslna. Tölurnar sýna að meðalsauðfjárbóndinn verður að nota fjármuni sem ættu að fara í endurnýjun búnaðar, tækja og húsnæðis til framfærslu. Sagt með öðrum orðum þá eru sauðfjárbændur að borða útsæðið! Það hefur aldrei þótt uppskrift að góðri afkomu! Sá sem þetta skrifar efast ekki um að rekstrargrundvöllur sé fyrir sauðfjárbú sé rétt á málum haldið. Sá rekstur verður þó að vera í allt öðru formi en núverandi rekstur: Búin verða að stækka og þeim verður að fækka ef þau eiga að eiga sér lífsins von. Heildarumfang framleiðslunnar hlýtur einnig að minnka mikið frá því sem nú er. Umbreyting á sauðfjárbúskapnum í átt til arðbærari eininga og minni heildarframleiðslu mun draga úr rányrkju og ofbeit á heiðarlöndum, bæta afkomu bænda og mun stuðla að mikilli minnkun fjárausturs úr opinberum sjóðum í þetta tilgangslausa verkefni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þórólfur Matthíasson Mest lesið Lygin um flóttamenn á Íslandi Jón Frímann Jónsson Skoðun Viljum við stjórnarandstöðu sem þvælist ekki fyrir? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Héraðsvötnin eru hjartsláttur fjarðarins Rakel Hinriksdóttir Skoðun Mismunun skýrir aukningu erlendra fanga Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Ef eitthvað væri að marka Bjarna Gunnar Smári Egilsson Skoðun Varst þú að kaupa gallaða fasteign? Sara Bryndís Þórsdóttir Skoðun Á að hita upp allan Faxaflóann? Eiríkur Hjálmarsson Skoðun Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir Skoðun „Glæpir“ Íslendinga Árni Davíðsson Skoðun Hlúum að persónumiðaðri nálgun í öldrunarþjónustu Margrét Guðnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tilgáta um brjálsemi þjóðarleiðtoga Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Blóðbað í Súdan: Framtíðarannáll? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Sparnaðartillögur á kostnað atvinnulausra Finnbjörn A Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Atvinnustefna þarf líka að fjalla um rótgrónar atvinnugreinar Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Á að hita upp allan Faxaflóann? Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Á tímamótum: Sameinuðu þjóðirnar í 80 ár Vala Karen Viðarsdóttir,Védís Ólafsdóttir skrifar Skoðun Borgar sig að vanmeta menntun? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Samfylkingin hækkar gjöld á háskólanema Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Aðgerðaáætlun í menntamálum ekki markviss Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Hermína Gunnþórsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötnin eru hjartsláttur fjarðarins Rakel Hinriksdóttir skrifar Skoðun Lygin um flóttamenn á Íslandi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Mismunun skýrir aukningu erlendra fanga Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Farsæld barna í fyrirrúmi Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Hlúum að persónumiðaðri nálgun í öldrunarþjónustu Margrét Guðnadóttir skrifar Skoðun Viljum við stjórnarandstöðu sem þvælist ekki fyrir? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Skólar hafa stigið skrefið með góðum árangri Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Varst þú að kaupa gallaða fasteign? Sara Bryndís Þórsdóttir skrifar Skoðun Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun „Glæpir“ Íslendinga Árni Davíðsson skrifar Skoðun Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson skrifar Skoðun Fleiri átök = verri útkoma í lestri? Birgir Hrafn Birgisson skrifar Skoðun Biðin sem (enn) veikir og tekur Guðlaugur Eyjólfsson skrifar Skoðun Stafrænt netöryggisbelti Hrannar Ásgrímsson skrifar Skoðun Hvert stefnir ráðherra? Aðalsteinn Árni Baldursson skrifar Skoðun Free tuition Colin Fisher skrifar Skoðun Þegar fólkið okkar langar að deyja Sigurborg Sveinsdóttir,Svava Arnardóttir skrifar Skoðun Why protest works Adam Daniel Fishwick skrifar Skoðun Í senn minning og ákvörðun um framtíð Elliði Vignisson skrifar Skoðun Reynslunni ríkari eftir fjárhagsleg áföll síðustu ára Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Ríkisstjórn lobbýistanna Jón Ferdínand Estherarson skrifar Sjá meira
Búreikningar eru skýrslur og úrvinnsla sem Hagþjónusta landbúnaðarins hefur unnið upp úr bókhaldi bænda. Ekki er um tilviljanakennt úrtak að ræða, en yfirleitt er gengið út frá að það séu frekar betur búandi bændur sem senda inn bókhaldsupplýsingar en þeir sem lakar eru búandi. Raunafkoma meðalbús ætti því að vera heldur lakari en fram kemur í úrvinnslu Hagþjónustunnar. Búreikningar ársins 2009 liggja fyrir. Athyglivert er í ljósi umræðu liðinna vikna að skoða útkomu sauðfjárbúanna sérstaklega. Ég skoða hér meðaltal skv. búreikningaskýrslum fyrir hrein sauðfjárbú. Afkoma batnar eftir því sem bú stækka og einnig kann að vera hagstæðara að reka blandað bú en hreinræktað sauðfjárbú. Afkoma einstakra búa getur vikið verulega frá afkomu meðalbúsins. Meðfylgjandi tafla gefur yfirlit yfir afkomu og afkomuþætti meðalsauðfjárbús á árinu 2009: Taflan ber með sér að þegar búið er að borga fyrir aðföng (þ.e.a.s. nauðsynlegar rekstrarvörur á borð við áburð, olíu, kjarnfóður o.s.frv.) þá eru eftir 73 þúsund krónur á ársgrundvelli upp í laun, afskriftir og vexti. Búreikningar tilgreina að bóndi, annað heimilisfólk og aðkeypt vinnuafl vinni samtals 13,6 mánaðarverk á meðalbúi á ári. Verðmætasköpunin í hreinræktuðum sauðfjárbúum er þess vegna heilar 5.300 þúsund krónur á hvert mánaðarverk vinnuframlags! Þetta er framlag meðalsauðfjárbús til verðmætasköpunarinnar í hagkerfinu! Til samanburðar var verðmætasköpun á starfandi Íslending um 750 þúsund krónur á mánuði árið 2009. Framlag starfsmanns á meðalsauðfjárbúi er því aðeins um 1/150 hluti þess sem meðalstarfsmaður á Íslandi leggur fram í verðmætasköpun. Styrkjagreiðslur skattgreiðenda breyta afkomumynd sauðfjárbænda nokkuð: Beingreiðslur og framleiðslustyrkir losa 3 milljónir króna. Af þessum 3 milljónum fara 1.882 þúsund krónur í vaxtagreiðslur af lánum. Þá er eftir tæp milljón króna sem bókhaldarar bænda gera ráð fyrir að sé öll lögð á afskriftarsjóð. En ólíklegt er að meðalsauðfjárbóndinn geri það. Líklegra er að hann láti frekar sitja á hakanum að endurnýja tæki og hús og noti þessa milljón sér til framfærslu. Tilkostnaður vegna búrekstrarins lendir ekki allur inn í bókhaldsforriti bænda. Íslenskar lambær og dilkar þeirra eyða drjúgum hluta sumarsins í úthaga. Gróflega ætlað er ríflega helmingur fóðurþarfar sauðfjárbúsins upprunninn af landi utan búsins. Varlega áætlað er óbókfærður ávinningur af þessari beit um 1.650 þúsund krónur á ársgrundvelli. Sé tekið tillit til þessa kostnaðar er beint þjóðhagslegt tap af rekstri meðalsauðfjárbúsins. Þ.e.a.s. það væri hægt að auka hag þegnanna með því að hætta rekstri hreinna sauðfjárbúa! Þetta er nöturleg staðreynd. Þetta þýðir að allt bjástur sauðfjárbænda sem búa á hreinum sauðfjárbúum er til einskis! Þeir eyða meiru en þeir afla! Búreikningarnir sýna að stærri bú eru arðvænlegri en smærri bú. Vera kann að stærri búin nýti úthaga í ríkari mæli en smærri búin. Þá er væntanlega talsvert hagræði af blönduðum búrekstri þar sem álagstoppar falla ekki að öllu leyti saman. Það eru talsverðir ónýttir hagræðingarmöguleikar í greininni. Í iðnaði, verslun og viðskiptum er lítið um vannýtta augljósa hagræðingarmöguleika. Ástæðan er sú að fyrirtæki sem ekki hagræða í rekstri sínum eru rekin með tapi sem þau geta að lokum ekki fjármagnað. Fyrirtæki sem ekki geta fjármagnað hallarekstur sinn hætta starfsemi. Þetta gerist ekki í sauðfjárbúskapnum vegna þess að skattgreiðendur eru þvingaðir til að fjármagna hallarekstur meðalsauðfjárbúsins. Afleiðingin er að sauðfjárbúskapur er í sjálfheldu beingreiðslnanna: Óhagkvæm bú hanga á horriminni árum og áratugum saman og koma í veg fyrir að hagkvæmari rekstraraðilar fái notið sín. Það er tími til kominn að sauðfjárbúskapurinn losni úr sjálfheldu styrkja og beingreiðslna. Tölurnar sýna að meðalsauðfjárbóndinn verður að nota fjármuni sem ættu að fara í endurnýjun búnaðar, tækja og húsnæðis til framfærslu. Sagt með öðrum orðum þá eru sauðfjárbændur að borða útsæðið! Það hefur aldrei þótt uppskrift að góðri afkomu! Sá sem þetta skrifar efast ekki um að rekstrargrundvöllur sé fyrir sauðfjárbú sé rétt á málum haldið. Sá rekstur verður þó að vera í allt öðru formi en núverandi rekstur: Búin verða að stækka og þeim verður að fækka ef þau eiga að eiga sér lífsins von. Heildarumfang framleiðslunnar hlýtur einnig að minnka mikið frá því sem nú er. Umbreyting á sauðfjárbúskapnum í átt til arðbærari eininga og minni heildarframleiðslu mun draga úr rányrkju og ofbeit á heiðarlöndum, bæta afkomu bænda og mun stuðla að mikilli minnkun fjárausturs úr opinberum sjóðum í þetta tilgangslausa verkefni.
Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir Skoðun
Skoðun Sparnaðartillögur á kostnað atvinnulausra Finnbjörn A Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Atvinnustefna þarf líka að fjalla um rótgrónar atvinnugreinar Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Aðgerðaáætlun í menntamálum ekki markviss Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Hermína Gunnþórsdóttir skrifar
Skoðun Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson skrifar
Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir Skoðun