Sátt fær ekki að standa Þorsteinn Pálsson skrifar 27. ágúst 2011 06:00 Fram undan eru miklar umræður um rammaáætlun um verndun og nýtingu orkulindanna sem unnið hefur verið að í meir en áratug. Þetta er merk tilraun. Tilgangurinn er að tryggja jafnvægi milli ólíkra sjónarmiða á þessu sviði. Mun það takast? Réttmæt athugasemd Jóns Gunnarssonar alþingismanns um Norðlingaölduveitu nú í vikunni beinir athyglinni að tvíþættu pólitísku álitaefni sem menn standa andspænis. Annað er spurningin um virðingu fyrir pólitískum sáttaniðurstöðum. Hitt er hvort líklegt megi telja að jafnvægi náist þegar undirtökin í landsstjórninni eru í höndum þeirra sem hafa þrengsta sýn á nýtingu. Fyrir nokkrum árum kvað Jón Kristjánsson, þá settur umhverfisráðherra, upp úrskurð um Norðlingaölduveitu sem hélt Þjórsárverum með öllu utan við veituna. Skiljanlegt var að menn áttu þá erfitt með að una þessari ákvörðun út frá nýtingarhagsmunum því að meiri málamiðlunarkostir voru vissulega færir. En róttæk verndun var niðurstaðan. Hún lýsir í reynd afar merkri pólitískri ákvörðun. Nú er þessum mjög svo takmarkaða en um leið hagkvæma nýtingarkosti á Norðlingaöldu ýtt út af borðinu. Sátt fær ekki að standa. Í áætluninni eru nýtingarhagsmunir virkjana í neðri hluta Þjórsá taldir ríkari en verndunarsjónarmiðin. Eigi að síður bendir flest til að VG muni eftir öðrum leiðum bregða fæti fyrir virkjanir á því svæði. Hættan er sú að þeir sem þrengsta sýn hafa á orkunýtingu líti á rammaáætlunina sem áfanga en ekki niðurstöðu. Það getur leitt til sömu afstöðu frá hinni hliðinni. En sé það svo að öfgasjónarmiðin uni aldrei niðurstöðum sem fela í sér málamiðlanir er til lítils unnið. Hvers vegna ráða öfgarnar? Hin hliðin á þessum pólitíska vanda er svarið við spurningunni: Hvers vegna ráða öfgarnar svo miklu sem raun ber vitni að undanförnu? Endurspeglar Alþingi ekki þær meðalhófshugmyndir sem virðast ráðandi úti í samfélaginu? Með hæfilegri einföldun má segja að vandinn felist í þeirri lykilstöðu sem VG er komið í með því að ríkisstjórn verður ekki mynduð án þess. Í byrjun kjörtímabilsins ákvað Samfylkingin að fórna þeim frjálslyndu sjónarmiðum sem hún var stofnuð um til þess að geta hafið samstarf við VG. Það byggðist á málamiðlun um ESB-aðildarumsókn sem ekki var líklegt að þeir tveir flokkar gætu lokið. Nú hafa báðir stjórnarandstöðuflokkarnir sett fram þá úrslitakosti fyrir stjórnarsamvinnu, hvort heldur er fyrir eða eftir kosningar, að aðildarviðræðunum verði tafarlaust slitið. Þetta þýðir að þeir geta bara unnið með VG. Allir flokkarnir þrír sem með einhverjum hætti eiga lönd að miðju stjórnmálanna hafa þannig talið rétt að fórna möguleikum á breiðu samstarfi á þeim málefnavettvangi. Þar liggja þó tækifærin til þess að ná sátt um hófsamleg sjónarmið varðandi nýtingu orkulindanna og hraðari hagvöxt en ella er kostur á. Þetta er í hnotskurn sú málefnakreppa sem stjórnmálin eru föst í. Þegar málamiðlun hefur verið útilokuð á einu sviði leiðir það oft til þess að hún er ekki fær á öðrum sviðum. Veruleg hætta er því á að meirihlutasjónarmið um hófsama nýtingarstefnu verði fyrir borð borin. Á miðju stjórnmálanna og til hægri sýnist vera ríkur stuðningur við hófsama orkunýtingu. Þau sjónarmið gætu þó sem hægast frosið úti vegna pólitísku málefnakreppunnar. Hagvöxtur og velferð Andstaða VG gegn orkunýtingu gengur mun lengra en unnt er að rökstyðja með tilvísun í náttúruvernd. Meginrök flokksins byggjast á staðhæfingum um að engin þörf sé á þeim hagvexti sem aðrir sækjast eftir með hóflegri nýtingu. Í raun snúast deilurnar um þá staðhæfingu. Íhaldssemi varðandi röskun á náttúru landsins er góð og gild. Íhaldssemi er einnig réttmæt þegar kemur að hagvexti. Kjarni málsins er hins vegar sá að hvergi er gengið nærri þessum sjónarmiðum varðandi þau úrlausnarefni sem við blasa til að reisa þjóðarbúskapinn við eftir hrun. Það skýrist best með því að jafnvel forystumenn VG nefna ekki lengur að útflutningstekjur vegna þeirrar verðmætasköpunar sem leitt hefur af Kárahnjúkavirkjun séu til óþurftar. Hefði VG tekist að stöðva þá framkvæmd væru alvarlegir þverbrestir þegar komnir í velferðarkerfið. Vandinn er hins vegar sá að brestirnir eru að byrja að myndast vegna þess að hófsöm nýtingarstefna er þrátt fyrir þessa reynslu nú forboðin. Fyrir þá sök er hagvöxtur ekki nægur til að standa undir velferðarkerfinu til frambúðar. Nú liggur valdið hjá VG; líka ábyrgðin á velferðinni. Án hagvaxtar brestur hún. Þetta er pólitískt baksvið þeirrar umræðu sem nú hefst um rammaáætlunina. Hún verður ekki slitin frá þeim veruleika. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Pálsson Mest lesið Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Halldór 4.10.2025 Halldór Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu. Stefán Jón Hafstein Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Að búa til aðalsmenn Kolbrún Baldursdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu. Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Sjá meira
Fram undan eru miklar umræður um rammaáætlun um verndun og nýtingu orkulindanna sem unnið hefur verið að í meir en áratug. Þetta er merk tilraun. Tilgangurinn er að tryggja jafnvægi milli ólíkra sjónarmiða á þessu sviði. Mun það takast? Réttmæt athugasemd Jóns Gunnarssonar alþingismanns um Norðlingaölduveitu nú í vikunni beinir athyglinni að tvíþættu pólitísku álitaefni sem menn standa andspænis. Annað er spurningin um virðingu fyrir pólitískum sáttaniðurstöðum. Hitt er hvort líklegt megi telja að jafnvægi náist þegar undirtökin í landsstjórninni eru í höndum þeirra sem hafa þrengsta sýn á nýtingu. Fyrir nokkrum árum kvað Jón Kristjánsson, þá settur umhverfisráðherra, upp úrskurð um Norðlingaölduveitu sem hélt Þjórsárverum með öllu utan við veituna. Skiljanlegt var að menn áttu þá erfitt með að una þessari ákvörðun út frá nýtingarhagsmunum því að meiri málamiðlunarkostir voru vissulega færir. En róttæk verndun var niðurstaðan. Hún lýsir í reynd afar merkri pólitískri ákvörðun. Nú er þessum mjög svo takmarkaða en um leið hagkvæma nýtingarkosti á Norðlingaöldu ýtt út af borðinu. Sátt fær ekki að standa. Í áætluninni eru nýtingarhagsmunir virkjana í neðri hluta Þjórsá taldir ríkari en verndunarsjónarmiðin. Eigi að síður bendir flest til að VG muni eftir öðrum leiðum bregða fæti fyrir virkjanir á því svæði. Hættan er sú að þeir sem þrengsta sýn hafa á orkunýtingu líti á rammaáætlunina sem áfanga en ekki niðurstöðu. Það getur leitt til sömu afstöðu frá hinni hliðinni. En sé það svo að öfgasjónarmiðin uni aldrei niðurstöðum sem fela í sér málamiðlanir er til lítils unnið. Hvers vegna ráða öfgarnar? Hin hliðin á þessum pólitíska vanda er svarið við spurningunni: Hvers vegna ráða öfgarnar svo miklu sem raun ber vitni að undanförnu? Endurspeglar Alþingi ekki þær meðalhófshugmyndir sem virðast ráðandi úti í samfélaginu? Með hæfilegri einföldun má segja að vandinn felist í þeirri lykilstöðu sem VG er komið í með því að ríkisstjórn verður ekki mynduð án þess. Í byrjun kjörtímabilsins ákvað Samfylkingin að fórna þeim frjálslyndu sjónarmiðum sem hún var stofnuð um til þess að geta hafið samstarf við VG. Það byggðist á málamiðlun um ESB-aðildarumsókn sem ekki var líklegt að þeir tveir flokkar gætu lokið. Nú hafa báðir stjórnarandstöðuflokkarnir sett fram þá úrslitakosti fyrir stjórnarsamvinnu, hvort heldur er fyrir eða eftir kosningar, að aðildarviðræðunum verði tafarlaust slitið. Þetta þýðir að þeir geta bara unnið með VG. Allir flokkarnir þrír sem með einhverjum hætti eiga lönd að miðju stjórnmálanna hafa þannig talið rétt að fórna möguleikum á breiðu samstarfi á þeim málefnavettvangi. Þar liggja þó tækifærin til þess að ná sátt um hófsamleg sjónarmið varðandi nýtingu orkulindanna og hraðari hagvöxt en ella er kostur á. Þetta er í hnotskurn sú málefnakreppa sem stjórnmálin eru föst í. Þegar málamiðlun hefur verið útilokuð á einu sviði leiðir það oft til þess að hún er ekki fær á öðrum sviðum. Veruleg hætta er því á að meirihlutasjónarmið um hófsama nýtingarstefnu verði fyrir borð borin. Á miðju stjórnmálanna og til hægri sýnist vera ríkur stuðningur við hófsama orkunýtingu. Þau sjónarmið gætu þó sem hægast frosið úti vegna pólitísku málefnakreppunnar. Hagvöxtur og velferð Andstaða VG gegn orkunýtingu gengur mun lengra en unnt er að rökstyðja með tilvísun í náttúruvernd. Meginrök flokksins byggjast á staðhæfingum um að engin þörf sé á þeim hagvexti sem aðrir sækjast eftir með hóflegri nýtingu. Í raun snúast deilurnar um þá staðhæfingu. Íhaldssemi varðandi röskun á náttúru landsins er góð og gild. Íhaldssemi er einnig réttmæt þegar kemur að hagvexti. Kjarni málsins er hins vegar sá að hvergi er gengið nærri þessum sjónarmiðum varðandi þau úrlausnarefni sem við blasa til að reisa þjóðarbúskapinn við eftir hrun. Það skýrist best með því að jafnvel forystumenn VG nefna ekki lengur að útflutningstekjur vegna þeirrar verðmætasköpunar sem leitt hefur af Kárahnjúkavirkjun séu til óþurftar. Hefði VG tekist að stöðva þá framkvæmd væru alvarlegir þverbrestir þegar komnir í velferðarkerfið. Vandinn er hins vegar sá að brestirnir eru að byrja að myndast vegna þess að hófsöm nýtingarstefna er þrátt fyrir þessa reynslu nú forboðin. Fyrir þá sök er hagvöxtur ekki nægur til að standa undir velferðarkerfinu til frambúðar. Nú liggur valdið hjá VG; líka ábyrgðin á velferðinni. Án hagvaxtar brestur hún. Þetta er pólitískt baksvið þeirrar umræðu sem nú hefst um rammaáætlunina. Hún verður ekki slitin frá þeim veruleika.
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu. Stefán Jón Hafstein Skoðun
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu. Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu. Stefán Jón Hafstein Skoðun