Til varnar stjórnmálum Hjálmar Sveinsson skrifar 2. nóvember 2011 06:00 Það er afar vinsælt nú um stundir að úthúða stjórnmálamönnum og stjórnmálaflokkum. Fyrir því er reyndar löng hefð, en síðustu misserin hefur andúðin náð áður óþekktum hæðum. Það er eins og búið sé að gefa skotleyfi á stjórnmálamenn og þeir virðast frekar varnarlausir. Sá siður hefur til að mynda fest sig í sessi að hrópa ókvæðisorð að íslenskum alþingismönnum á leið sinni úr Dómkirkjunni í Alþingishúsið og grýta í þá eggjum. SjálfsfyrirlitninginEkki er nóg með að eggjum rigni yfir alþingismenn. Í kommentakerfum vefmiðlanna er á hverjum degi heimtað að hreinsað verði út úr Alþingi. Í ritstjórnargreinum Morgunblaðsins er meirihluti íslenskra stjórnmálamanna í borginni og á Alþingi kallaður fífl, fábjánar, trúðar, heimskingjar, svikarar, lygarar, dag eftir dag, viku eftir viku, mánuð eftir mánuð. Eflaust eru eigendur og útgefandi blaðsins ánægðir með stefnu og stíl ritstjórnarinnar. Ég held samt að enginn taki mark á þessu ofstæki og blinda hatri í bland við útúrsnúninga, uppnefni og einhverju sem virðist eiga að vera húmor. Þessi skrif gjaldfella sig sjálf. Við lifum í samfélagi sem gjaldfellir sjálft sig á hverjum einasta degi. Fyrirlitningin á stjórnmálastéttinni reynist stundum vera, þegar nánar er að gáð, tilbrigði við sjálfsfyrirlitningu. Auðvitað er gagnrýnið aðhald nauðsynlegt og það eru bara lélegir stjórnmálamenn sem kveinka sér undan harðri málefnalegri gagnrýni. Það verður líka að segjast fullum fetum að stjórnmálastéttin stóð sig ekki sérlega vel á vaktinni árin fyrir hrun íslenska fjármálakerfisins. Hrunið tók eitt og annað með sér í fallinu. Þar á meðal traustið til stjórnmálanna. Traustsskorturinn sýnir sig meðal annars í því að í skoðanakönnun eftir skoðanakönnun segjast aðeins 11 til 13 prósent bera mikið traust til Alþingis. Það er áhyggjuefni í landi þar sem þingræði er meginstoð stjórnskipunarinnar. ForsetagjáinVið þessar aðstæður hefur forseti Íslands tekið sér stöðu á áður óþekktum stað sem hann sjálfur hefur fundið og skilgreint sem „gjá milli þings og þjóðar". Í þessari gjá hefur honum tekist að skapa sér ótrúlega mikið svigrúm. Þar hefur hann, sem var áður hugmyndafræðingur og guðfaðir íslensku bankaútrásarinnar, tekið sér það hlutverk að vernda þjóðina fyrir þinginu og erlendu kúgunarvaldi. Hann hefur skipt þjóðfélaginu í tvö lið, þjóðina og þingið. Hann er í liðinu með þjóðinni gegn þinginu. Við þingsetningu um daginn notaði hann tækifærið til að skamma þingið duglega á meðan forsetafrúin klifraði yfir grindverkið við Alþingishúsið og kyssti fólkið. Sem betur fer fylgdu sjónvarpsvélar henni, þannig að við sem sátum heima í stofu fengum að fylgjast með. Í sjónvarpinu var talað við einn mótmælandann sem virtist afar ánægður með forsetahjónin, eins og von er, en svo benti hann á Alþingishúsið og sagði: „Ég vil þetta dót í burtu". Þessi uppákoma, þessi þróun er umhugsunarverð. Andúðin gangvart þinginu, stjórnmálaflokkum og stjórnmálamönnum kann að vera skiljanleg í ljósi þess sem gerst hefur. Og það verður að segjast eins og er að þingmenn hafa átt það til með málflutningi sínum og málþófi að gera okkur erfitt fyrir að bera virðingu fyrir þeim og þinginu. En það er ekki mjög góð hugmynd að hreinsa út úr þinghúsinu eða að koma öllu því dóti sem þar er í burtu, nema með lýðræðislegum kosningum. Undanfarin fjögur ár hafa átt sér stað tvennar kosningar til þings og veruleg endurnýjun í liði þingmanna. En það virðist engu breyta um álit þingsins og stjórnmálanna. Það eru ekki nema 19 mánuðir í næstu þingkosningar. Kosningakerfið er einmitt hugsað til að koma í veg fyrir að það myndist gjá milli þings og þjóðar. FulltrúalýðræðiðÞað gleymist í öllu umrótinu að fulltrúalýðræðið sem við búum við er merkilegt fyrirbæri og í raun snilldarleg lausn á útfærslu lýðræðisins og meðferð valdsins. Lýðræðið þýðir bókstaflega að fólkið ráði en það geta ekki allir ráðið alltaf og alls staðar. Lausnin er sú að við kjósum fulltrúa á þing og í sveitarstjórnir til að framfylgja þeirri pólitísku stefnu sem við fylgjum. Þetta kerfi byggir á málamiðlunum milli ólíkra skoðana, milli meirihluta og minnihluta, milli þeirra sem hafa mikil völd og þeirra sem hafa engin völd. Það hefur búið til stjórnmálaflokka, stjórnmálastefnur og þann hóp af fólki sem kallast stjórnmálamenn. Það er síkvikt og býsna skilvirkt og hefur reynst mjög farsælt. En það felur í sér vissa veikleika og getur verið varnarlaust gangvart ákveðnum ógnum. Vandinn hefur meðal annars verið sá síðastliðin 20 ár að samfélögin urðu sífellt hnattvæddari, þar með talið líf einstaklinganna, félagasamtök, alls kyns stofnanir og auðvitað viðskiptalífið sem leiðir hnattvæðinguna. En stjórnmálin voru að miklu leyti bundin við afmörkuð svæði sveitarfélaga og þjóðríkja. Af þessu skapaðist ójafnvægi svæðisbundinna stjórnmála og hnattvæddra afla. Þetta ójafnvægi hefur leitt til þess að hefðbundið fulltrúalýðræði mátti sín æ minna gagnvart krafti og kröfum fjármála- og viðskiptalífsins. Það varð meðal annars til þess að stjórnmálamenn, og framar öllu forseti Íslands, töldu sér trú um að ekki væru til aðrir valkostir en að láta hagsmuni fjármagnseigenda og fyrirtækja ráða ferðinni. Samkvæmt Rannsóknarskýrslu Alþingis um aðdraganda og orsakir bankahrunsins á Íslandi, ríkti hér á landi „pólitísk lömunarveiki" gagnvart fjármálavaldinu í aðdraganda hrunsins. Lækning á þessari lömunarveiki stendur nú yfir. Þar þarf að gæta jafnvægis. Við þurfum virkt fjármálakerfi og skilvirka bankastarfsemi. Og við þurfum lifandi stjórnmál; framsýna, málefnalega, sanngjarna og hugrakka stjórnmálamenn og áhugaverða, andríka, öfluga, opna stjórnmálaflokka. Við höfum ekki góða reynslu af pólitískri lömunarveiki, þröngum flokkshagsmunum, hreppapólitík, málþófi, útúrsnúningum og lýðskrumi. Við þurfum ekki minni stjórnmál. Við þurfum meiri og betri stjórnmál. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hjálmar Sveinsson Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Sjá meira
Það er afar vinsælt nú um stundir að úthúða stjórnmálamönnum og stjórnmálaflokkum. Fyrir því er reyndar löng hefð, en síðustu misserin hefur andúðin náð áður óþekktum hæðum. Það er eins og búið sé að gefa skotleyfi á stjórnmálamenn og þeir virðast frekar varnarlausir. Sá siður hefur til að mynda fest sig í sessi að hrópa ókvæðisorð að íslenskum alþingismönnum á leið sinni úr Dómkirkjunni í Alþingishúsið og grýta í þá eggjum. SjálfsfyrirlitninginEkki er nóg með að eggjum rigni yfir alþingismenn. Í kommentakerfum vefmiðlanna er á hverjum degi heimtað að hreinsað verði út úr Alþingi. Í ritstjórnargreinum Morgunblaðsins er meirihluti íslenskra stjórnmálamanna í borginni og á Alþingi kallaður fífl, fábjánar, trúðar, heimskingjar, svikarar, lygarar, dag eftir dag, viku eftir viku, mánuð eftir mánuð. Eflaust eru eigendur og útgefandi blaðsins ánægðir með stefnu og stíl ritstjórnarinnar. Ég held samt að enginn taki mark á þessu ofstæki og blinda hatri í bland við útúrsnúninga, uppnefni og einhverju sem virðist eiga að vera húmor. Þessi skrif gjaldfella sig sjálf. Við lifum í samfélagi sem gjaldfellir sjálft sig á hverjum einasta degi. Fyrirlitningin á stjórnmálastéttinni reynist stundum vera, þegar nánar er að gáð, tilbrigði við sjálfsfyrirlitningu. Auðvitað er gagnrýnið aðhald nauðsynlegt og það eru bara lélegir stjórnmálamenn sem kveinka sér undan harðri málefnalegri gagnrýni. Það verður líka að segjast fullum fetum að stjórnmálastéttin stóð sig ekki sérlega vel á vaktinni árin fyrir hrun íslenska fjármálakerfisins. Hrunið tók eitt og annað með sér í fallinu. Þar á meðal traustið til stjórnmálanna. Traustsskorturinn sýnir sig meðal annars í því að í skoðanakönnun eftir skoðanakönnun segjast aðeins 11 til 13 prósent bera mikið traust til Alþingis. Það er áhyggjuefni í landi þar sem þingræði er meginstoð stjórnskipunarinnar. ForsetagjáinVið þessar aðstæður hefur forseti Íslands tekið sér stöðu á áður óþekktum stað sem hann sjálfur hefur fundið og skilgreint sem „gjá milli þings og þjóðar". Í þessari gjá hefur honum tekist að skapa sér ótrúlega mikið svigrúm. Þar hefur hann, sem var áður hugmyndafræðingur og guðfaðir íslensku bankaútrásarinnar, tekið sér það hlutverk að vernda þjóðina fyrir þinginu og erlendu kúgunarvaldi. Hann hefur skipt þjóðfélaginu í tvö lið, þjóðina og þingið. Hann er í liðinu með þjóðinni gegn þinginu. Við þingsetningu um daginn notaði hann tækifærið til að skamma þingið duglega á meðan forsetafrúin klifraði yfir grindverkið við Alþingishúsið og kyssti fólkið. Sem betur fer fylgdu sjónvarpsvélar henni, þannig að við sem sátum heima í stofu fengum að fylgjast með. Í sjónvarpinu var talað við einn mótmælandann sem virtist afar ánægður með forsetahjónin, eins og von er, en svo benti hann á Alþingishúsið og sagði: „Ég vil þetta dót í burtu". Þessi uppákoma, þessi þróun er umhugsunarverð. Andúðin gangvart þinginu, stjórnmálaflokkum og stjórnmálamönnum kann að vera skiljanleg í ljósi þess sem gerst hefur. Og það verður að segjast eins og er að þingmenn hafa átt það til með málflutningi sínum og málþófi að gera okkur erfitt fyrir að bera virðingu fyrir þeim og þinginu. En það er ekki mjög góð hugmynd að hreinsa út úr þinghúsinu eða að koma öllu því dóti sem þar er í burtu, nema með lýðræðislegum kosningum. Undanfarin fjögur ár hafa átt sér stað tvennar kosningar til þings og veruleg endurnýjun í liði þingmanna. En það virðist engu breyta um álit þingsins og stjórnmálanna. Það eru ekki nema 19 mánuðir í næstu þingkosningar. Kosningakerfið er einmitt hugsað til að koma í veg fyrir að það myndist gjá milli þings og þjóðar. FulltrúalýðræðiðÞað gleymist í öllu umrótinu að fulltrúalýðræðið sem við búum við er merkilegt fyrirbæri og í raun snilldarleg lausn á útfærslu lýðræðisins og meðferð valdsins. Lýðræðið þýðir bókstaflega að fólkið ráði en það geta ekki allir ráðið alltaf og alls staðar. Lausnin er sú að við kjósum fulltrúa á þing og í sveitarstjórnir til að framfylgja þeirri pólitísku stefnu sem við fylgjum. Þetta kerfi byggir á málamiðlunum milli ólíkra skoðana, milli meirihluta og minnihluta, milli þeirra sem hafa mikil völd og þeirra sem hafa engin völd. Það hefur búið til stjórnmálaflokka, stjórnmálastefnur og þann hóp af fólki sem kallast stjórnmálamenn. Það er síkvikt og býsna skilvirkt og hefur reynst mjög farsælt. En það felur í sér vissa veikleika og getur verið varnarlaust gangvart ákveðnum ógnum. Vandinn hefur meðal annars verið sá síðastliðin 20 ár að samfélögin urðu sífellt hnattvæddari, þar með talið líf einstaklinganna, félagasamtök, alls kyns stofnanir og auðvitað viðskiptalífið sem leiðir hnattvæðinguna. En stjórnmálin voru að miklu leyti bundin við afmörkuð svæði sveitarfélaga og þjóðríkja. Af þessu skapaðist ójafnvægi svæðisbundinna stjórnmála og hnattvæddra afla. Þetta ójafnvægi hefur leitt til þess að hefðbundið fulltrúalýðræði mátti sín æ minna gagnvart krafti og kröfum fjármála- og viðskiptalífsins. Það varð meðal annars til þess að stjórnmálamenn, og framar öllu forseti Íslands, töldu sér trú um að ekki væru til aðrir valkostir en að láta hagsmuni fjármagnseigenda og fyrirtækja ráða ferðinni. Samkvæmt Rannsóknarskýrslu Alþingis um aðdraganda og orsakir bankahrunsins á Íslandi, ríkti hér á landi „pólitísk lömunarveiki" gagnvart fjármálavaldinu í aðdraganda hrunsins. Lækning á þessari lömunarveiki stendur nú yfir. Þar þarf að gæta jafnvægis. Við þurfum virkt fjármálakerfi og skilvirka bankastarfsemi. Og við þurfum lifandi stjórnmál; framsýna, málefnalega, sanngjarna og hugrakka stjórnmálamenn og áhugaverða, andríka, öfluga, opna stjórnmálaflokka. Við höfum ekki góða reynslu af pólitískri lömunarveiki, þröngum flokkshagsmunum, hreppapólitík, málþófi, útúrsnúningum og lýðskrumi. Við þurfum ekki minni stjórnmál. Við þurfum meiri og betri stjórnmál.
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun