Svar til Heimis Eyvindarsonar Oddný G. Harðardóttir skrifar 11. nóvember 2011 06:00 Heimir Eyvindarson skrifaði grein fyrir skömmu sem bar yfirskriftina Til þingmanna Samfylkingarinnar. Í greininni veltir Heimir fyrir sér réttlæti í leiðréttingu skulda heimila og fyrirtækja. Það er mér bæði ljúft og skylt að svara grein hans með því að fara yfir stöðu mála. Glíman við skuldavandann er eitt mikilvægasta en um leið flóknasta úrlausnarefnið sem hrunið leiddi af sér. Enda snýst það ekki einungis um skuldastöðu fólks heldur einnig um sanngirni og réttlæti. Afleiðingar hrunsins eru mjög óréttlátar en það er ómögulegt að koma í veg fyrir að almenningur finni fyrir þeim í formi minnkandi kaupmáttar, hækkandi skatta, skertri almannaþjónustu og hækkandi lána. Engin ríkisstjórn í Vestur-Evrópu hefur þó gripið til jafn víðtækra aðgerða til hjálpar skuldugum heimilum og ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur. Vandinn sem við glímum við varð að stórum hluta til í stórkostlegri þenslu á lána- og íbúðamarkaði upp úr aldamótum fram að hruni. Árið 2003 voru lán fyrst veitt til húsnæðiskaupa í erlendri mynt, árið 2004 voru veitt 90% lán og síðan 100% lán. Greiður aðgangur var að lánsfé og húsnæðisverð hækkaði hratt. Viðvörunarbjöllur hringdu víða og hætta skapaðist á því að fólk lenti í skuldafjötrum. Bankarnir héldu samt áfram að lána. Verð á húsnæði hækkaði um 60% milli áranna 2000-2007 og heimilin urðu mörg of skuldsett miðað við ráðstöfunartekjur. Lánveitendur og stjórnvöld sköpuðu aðstæður fyrir þessa miklu skuldsetningu en gerðu ekki ráðstafanir um úrræði ef illa færi. Ábyrgð þeirra er mikil þó lántakendur geti ekki talist ábyrgðarlausir með öllu. Þau úrræði sem ríkið hefur gripið til í þeim tilgangi að leysa vandann hér og nú takmarkast af fjárhagslegri getu ríkisins og lánastofnana, s.s. Íbúðalánasjóðs og lífeyrissjóða, en einnig af landslögum og einkaréttarákvæði stjórnarskrárinnar. Aðgerðir ríkisins hafa miðað að því að knýja bankana sjálfa til aðstoðar við heimilin. Bankarnir hafa hag af því að gera heimilin greiðsluhæf, en það hefði hins vegar reynst ríkinu gríðarlega kostnaðarsamt að taka til sín allt verkefnið og „ríkisvæða" skyldur bankanna og velta þeim yfir á almenning í landinu í gegnum aukinn niðurskurð eða skattahækkanir. Við mat á þeim víðtæku aðgerðum sem hefur verið gripið til er rétt að hafa í huga að þegar núverandi stjórnvöld tóku við vorið 2009 voru réttindi skuldara svo til engin. Í kjölfar dóms Hæstaréttar um ólögmæti gengistryggðra lána voru erlend lán færð yfir í íslenskar krónur. Boðið var upp á greiðslujöfnun, yfirveðsett húsnæðislán færð niður í 110% af verðmæti eignar með almennri aðgerð og gjaldþrotalögum breytt skuldurum í hag. Þá voru ýmsar réttarbætur gerðar er lúta að framkvæmd og eftirmálum nauðungarsölu. Vaxtabætur voru hækkaðar verulega auk þess sem komið var á sérstakri vaxtaniðurgreiðslu. Þriðjungur allra greiddra vaxta af húsnæðislánum er nú endurgreiddur af ríkinu. Stofnun embættis umboðsmanns skuldara var afar mikilvæg en embættið sinnir margvíslegum verkefnum sem öll miða að því að aðstoða einstaklinga í skuldavanda. Stærsta verkefni embættisins er greiðsluaðlögun einstaklinga sem miðar að því að aðlaga greiðslubyrði að greiðslugetu. Þessa dagana eru fjármálafyrirtækin að vinna úr þúsundum mála og þeim sem fá úrlausn fjölgar jafnt og þétt. Æskilegast væri að afskrifa meira af skuldum heimila sem hafa, a.m.k. tímabundið, tapað eigin fé í íbúðum sínum með hækkun höfuðstóls og lækkun fasteignaverðs. Gert er þó ráð fyrir að um og eftir áramót hafi um 200 milljarðar króna verið afskrifaðir hjá heimilum frá hruni. Afskriftir eiga sér stað hjá þeim heimilum sem ekki geta staðið undir greiðslubyrðinni og þurfa aðlögun skulda að greiðslugetu en einnig hjá öllum þeim öðrum sem skulda meira en 110% í heimili sínu. Það er ekki nema eðlilegt að fólki finnist óréttlátt að afskrifaðar séu stórar upphæðir af fyrirtækjum í eigu þeirra sem fóru offari en ekkert afskrifað hjá þeim sem fóru varlega og geta enn staðið í skilum. Undir það tek ég heils hugar. Staðreyndin er hinsvegar sú að umrædd fyrirtæki fóru á hausinn eða voru ógreiðslufær og afskriftir flestar á kostnað erlendra kröfuhafa en ekki á kostnað ríkissjóðs. Eigendurnir voru ekki í persónulegri ábyrgð, enda ábyrgð eigenda fyrirtækja almennt takmörkuð með lögum eftir félagaformi. Eftirlitsnefnd fylgist með því að bankarnir geri ekki upp á milli manna eða fyrirtækja við skuldaaðlögun. Fátt var meira freistandi fyrir síðustu kosningar en að lofa almennri niðurfærslu á skuldum. Það hefði verið óábyrgt þar sem ekki hefði verið hægt að standa við það loforð að greiða hundruð milljarða úr ríkissjóði sem þegar var rekinn með miklum halla. Þess í stað var farin sú leið að mæta vandanum á einstaklingsbundnum grunni og huga sérstaklega að þeim sem verst eru staddir. Ríkissjóður hefur því miður ekki burði til að standa undir skuldaafskriftum sem hvert einasta heimili teldi fullnægjandi. Það þýðir samt ekki að alls ekkert sé hægt að gera. Bæta þarf strax augljósa galla þeirra úrræða sem gripið hefur verið til og huga fyrst að einstæðum foreldrum, barnafjölskyldum og þeim heimilum sem ekki get nýtt sér 110% leiðina vegna íbúðalána tryggðum með lánsveði. Ég þakka Heimi hvatninguna og fullyrði að við munum vinna hörðum höndum að því að færa úrlausn skuldavandans í réttlætisátt með því að bæta og efla úrræðin sem nú eru til staðar og bæta við nýjum eftir efnum og reynslu af þeim eldri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Oddný G. Harðardóttir Skoðanir Mest lesið Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir Skoðun Við þurfum jöfn tækifæri fyrir börnin í borginni Sandra Hlíf Ocares Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson Skoðun Skoðun Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Sjá meira
Heimir Eyvindarson skrifaði grein fyrir skömmu sem bar yfirskriftina Til þingmanna Samfylkingarinnar. Í greininni veltir Heimir fyrir sér réttlæti í leiðréttingu skulda heimila og fyrirtækja. Það er mér bæði ljúft og skylt að svara grein hans með því að fara yfir stöðu mála. Glíman við skuldavandann er eitt mikilvægasta en um leið flóknasta úrlausnarefnið sem hrunið leiddi af sér. Enda snýst það ekki einungis um skuldastöðu fólks heldur einnig um sanngirni og réttlæti. Afleiðingar hrunsins eru mjög óréttlátar en það er ómögulegt að koma í veg fyrir að almenningur finni fyrir þeim í formi minnkandi kaupmáttar, hækkandi skatta, skertri almannaþjónustu og hækkandi lána. Engin ríkisstjórn í Vestur-Evrópu hefur þó gripið til jafn víðtækra aðgerða til hjálpar skuldugum heimilum og ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur. Vandinn sem við glímum við varð að stórum hluta til í stórkostlegri þenslu á lána- og íbúðamarkaði upp úr aldamótum fram að hruni. Árið 2003 voru lán fyrst veitt til húsnæðiskaupa í erlendri mynt, árið 2004 voru veitt 90% lán og síðan 100% lán. Greiður aðgangur var að lánsfé og húsnæðisverð hækkaði hratt. Viðvörunarbjöllur hringdu víða og hætta skapaðist á því að fólk lenti í skuldafjötrum. Bankarnir héldu samt áfram að lána. Verð á húsnæði hækkaði um 60% milli áranna 2000-2007 og heimilin urðu mörg of skuldsett miðað við ráðstöfunartekjur. Lánveitendur og stjórnvöld sköpuðu aðstæður fyrir þessa miklu skuldsetningu en gerðu ekki ráðstafanir um úrræði ef illa færi. Ábyrgð þeirra er mikil þó lántakendur geti ekki talist ábyrgðarlausir með öllu. Þau úrræði sem ríkið hefur gripið til í þeim tilgangi að leysa vandann hér og nú takmarkast af fjárhagslegri getu ríkisins og lánastofnana, s.s. Íbúðalánasjóðs og lífeyrissjóða, en einnig af landslögum og einkaréttarákvæði stjórnarskrárinnar. Aðgerðir ríkisins hafa miðað að því að knýja bankana sjálfa til aðstoðar við heimilin. Bankarnir hafa hag af því að gera heimilin greiðsluhæf, en það hefði hins vegar reynst ríkinu gríðarlega kostnaðarsamt að taka til sín allt verkefnið og „ríkisvæða" skyldur bankanna og velta þeim yfir á almenning í landinu í gegnum aukinn niðurskurð eða skattahækkanir. Við mat á þeim víðtæku aðgerðum sem hefur verið gripið til er rétt að hafa í huga að þegar núverandi stjórnvöld tóku við vorið 2009 voru réttindi skuldara svo til engin. Í kjölfar dóms Hæstaréttar um ólögmæti gengistryggðra lána voru erlend lán færð yfir í íslenskar krónur. Boðið var upp á greiðslujöfnun, yfirveðsett húsnæðislán færð niður í 110% af verðmæti eignar með almennri aðgerð og gjaldþrotalögum breytt skuldurum í hag. Þá voru ýmsar réttarbætur gerðar er lúta að framkvæmd og eftirmálum nauðungarsölu. Vaxtabætur voru hækkaðar verulega auk þess sem komið var á sérstakri vaxtaniðurgreiðslu. Þriðjungur allra greiddra vaxta af húsnæðislánum er nú endurgreiddur af ríkinu. Stofnun embættis umboðsmanns skuldara var afar mikilvæg en embættið sinnir margvíslegum verkefnum sem öll miða að því að aðstoða einstaklinga í skuldavanda. Stærsta verkefni embættisins er greiðsluaðlögun einstaklinga sem miðar að því að aðlaga greiðslubyrði að greiðslugetu. Þessa dagana eru fjármálafyrirtækin að vinna úr þúsundum mála og þeim sem fá úrlausn fjölgar jafnt og þétt. Æskilegast væri að afskrifa meira af skuldum heimila sem hafa, a.m.k. tímabundið, tapað eigin fé í íbúðum sínum með hækkun höfuðstóls og lækkun fasteignaverðs. Gert er þó ráð fyrir að um og eftir áramót hafi um 200 milljarðar króna verið afskrifaðir hjá heimilum frá hruni. Afskriftir eiga sér stað hjá þeim heimilum sem ekki geta staðið undir greiðslubyrðinni og þurfa aðlögun skulda að greiðslugetu en einnig hjá öllum þeim öðrum sem skulda meira en 110% í heimili sínu. Það er ekki nema eðlilegt að fólki finnist óréttlátt að afskrifaðar séu stórar upphæðir af fyrirtækjum í eigu þeirra sem fóru offari en ekkert afskrifað hjá þeim sem fóru varlega og geta enn staðið í skilum. Undir það tek ég heils hugar. Staðreyndin er hinsvegar sú að umrædd fyrirtæki fóru á hausinn eða voru ógreiðslufær og afskriftir flestar á kostnað erlendra kröfuhafa en ekki á kostnað ríkissjóðs. Eigendurnir voru ekki í persónulegri ábyrgð, enda ábyrgð eigenda fyrirtækja almennt takmörkuð með lögum eftir félagaformi. Eftirlitsnefnd fylgist með því að bankarnir geri ekki upp á milli manna eða fyrirtækja við skuldaaðlögun. Fátt var meira freistandi fyrir síðustu kosningar en að lofa almennri niðurfærslu á skuldum. Það hefði verið óábyrgt þar sem ekki hefði verið hægt að standa við það loforð að greiða hundruð milljarða úr ríkissjóði sem þegar var rekinn með miklum halla. Þess í stað var farin sú leið að mæta vandanum á einstaklingsbundnum grunni og huga sérstaklega að þeim sem verst eru staddir. Ríkissjóður hefur því miður ekki burði til að standa undir skuldaafskriftum sem hvert einasta heimili teldi fullnægjandi. Það þýðir samt ekki að alls ekkert sé hægt að gera. Bæta þarf strax augljósa galla þeirra úrræða sem gripið hefur verið til og huga fyrst að einstæðum foreldrum, barnafjölskyldum og þeim heimilum sem ekki get nýtt sér 110% leiðina vegna íbúðalána tryggðum með lánsveði. Ég þakka Heimi hvatninguna og fullyrði að við munum vinna hörðum höndum að því að færa úrlausn skuldavandans í réttlætisátt með því að bæta og efla úrræðin sem nú eru til staðar og bæta við nýjum eftir efnum og reynslu af þeim eldri.
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun