Ráðhús úti í bæ? Haukur Arnþórsson skrifar 18. nóvember 2011 06:00 Fyrir nokkru var vefurinn Betri Reykjavík opnaður. Honum er ætlað að vera vettvangur fyrir umræðu um borgarmálefni. Hann er rekinn af félaginu Íbúar í ákveðnu samstarfi við Reykjavíkurborg. Vefurinn gæti mætt brýnni þörf og fyrir fram mætti ætla að hann gæti orðið vinsæll ef vel tekst til. Ekki samræða stjórnvalda og almenningsEn því miður bendir margt til þess að fremur illa hafi tekist til með þetta verkefni, meðal annars sú staðreynd að það er of lítið tengt stjórnvaldsstofnunum, stjórnmálamönnum og embættismönnum. Engir aðrir en þeir geta aukið traust á stjórnmálunum og raungert gagnvirkt samráð við almenning á netinu. Hætt er við því að samtal almennings á vef úti í bæ hafi ekki eins jákvæð áhrif á stjórnmálin og þurft hefði. Málefni frá honum eru þó tekin á dagskrá sviðsstjórna hjá Reykjavíkurborg, en það virðist eina tenging vefjarins við Reykjavíkurborg. Forsendur samræðuvefja á netinu eru margar. Í þeim tilraunaverkefnum sem ESB hefur stutt og þekktust eru hefur jafnan verið miðað við að samráðsvefir styðji við fulltrúalýðræðið og auki traust og samvinnu milli íbúa og stjórnvalda og íbúa innbyrðis. Það er jafnan gert með aðferðum umræðulýðræðis (e. deliberative democracy). Í því skyni eru opinber gagnasöfn opnuð, stjórnvöld auðvelda almenningi að bera fram erindi, spurningar og svör til stjórnmála- og embættismanna eru vinsæl og síðast en ekki síst eru myndaðir samræðuvefir. Þar sem stjórnvöld sinna þessu verkefni illa hér á landi, þó með ákveðnum undantekningum á sveitarstjórnarstiginu, kemur það ekki alveg á óvart að fram komi vettvangur í grasrótinni. En spyrja má hvort rekstur vefjarins verði fremur til höfuðs hefðbundnum stjórnmálum eða hvort hann styðji þau? Skráning á stjórnmálaskoðunumSérstaklega hefur efnisleg hönnun Betri Reykjavíkur tekist illa og er þá átt við að kerfið framkvæmir netkosningu um málefni og innslög frá þátttakendum. Það er gert með tökkunum Styðja og Á móti fyrir málefni og Gagnlegt og Ekki gagnlegt fyrir innslög. Skráning sem þessi á stjórnmálaskoðunum almennings er sennilega bæði siðlaus og gæti varðað við lög. Hún opnar möguleika á því að mynda útlínumynd (e. personal profile) af pólitískum sjónarmiðum notenda og hana má nota og misnota í margháttuðu skyni. Þetta geta Íbúar notfært sér og raunar allir sem hafa til þess kunnáttu og væri eftir atvikum ekki óeðlilegt að stjórnmálaflokkarnir mynduðu forrit sem læsi kosningu einstaklinga á vefnum og sem skráði gögnin í gagnagrunna þeirra. Hér er mun lengra gengið en hægt er með Like í Facebook, en nýlega féll dómur í Þýskalandi um að ólöglegt væri að nota það vegna persónuverndarsjónarmiða. Fjöldi mannréttindasamtaka hefur fagnað dóminum. Skráningu á stjórnmálaskoðunum almennings má bera saman við skráningu á Facebook ef notendur eru þar líka, það eykur við hættuna því þessar persónuupplýsingar má samkeyra. Það virðist í alla staði eðlilegt að draga netkosningu vefjarins til baka. Ekki er þörf á því að efna til netkosninga á vefnum vegna þeirrar umræðu sem þar fer fram, markmið hennar nást án þess. Flestir og sennilega allir samráðsvefir í nágrannaríkjunum eru jafnan án þeirra. Umræðulýðræði og upplýstur skilningurEn fleira er eins og það á ekki að vera. Með notkun takkanna tekur almenningur afstöðu til mála sem eru nýkomin fram og jafnvel órædd á vefnum og brýtur það í bága við yfirlýstan tilgang samræðuvefja, sem er að styrkja umræðulýðræði. Það form lýðræðis er reynt að efla í nágrannaríkjum okkar með gagnvirkum vefjum stjórnvalda og almennings. Og hvaða önnur markmið en styrking umræðulýðræðis liggja til grundvallar samræðuvefjum yfirleitt? Halda má því fram að kosning sé ólýðræðisleg ef upplýstur skilningur er ekki fyrir hendi. Hann má ekki sniðganga með þessu móti. Þá hafa kosningar á netinu jafnan litla eða enga merkingu af mörgum ástæðum, til dæmis þeim að sjálfvalinn hópur kýs við óstýranlegar aðstæður. Ekki er hægt að fullyrða að vefurinn birti mynd af vilja borgarbúa. Kosningarnar eru því ekki málefnalegur grundvöllur til að gera upp á milli mála og opinbert vald getur ekki hagnýtt sér slíkt úrræði í því skyni. Hins vegar framkvæma þær ákveðið form meirihlutaræðis sem er einkennandi fyrir netið og getur lítill hópur komið fram sem meirihluti, sem er einkenni beins lýðræðis. Enda þótt nokkrir leiðandi aðilar í lýðræðisumræðu hér á landi gefi í skyn að netkosningar séu innan seilingar fer því fjarri að svo sé. Hins vegar opna kosningar á netinu fyrir möguleika á svikum af mörgu tagi. Hlutur ReykjavíkurborgarStjórnvöld hafa ríkar og margháttaðar skyldur í samskiptum við almenning. Þau þurfa óhjákvæmilega að sjá til þess að opinberar reglur séu framkvæmdar á vefjum sínum eða vefjum sem þau nota beint eða óbeint í starfsemi sinni. Mjög sérkennilegt er því að Reykjavíkurborg hafi látið leiða sig til samstarfs við Betri Reykjavík án nánari skoðunar á virkni vefjarins. Borgin hefði átt að leita eftir samþykki Persónuverndar fyrir gagnavinnslunni og hafna því að taka mál frá Betri Reykjavík á dagskrá í stjórnkerfi sínu eftir kosningu á netinu af því tagi sem þarna fer fram. NiðurlagHugsanlegt er að skipulegir hópar eigi eftir að misnota atkvæðagreiðslumöguleika vefsins og að minnihlutahópar komi málum sínum ekki fram. Ef slík dæmi verða staðfest mun það grafa undan trúverðugleika hans og gera aðkomu Reykjavíkurborgar að málinu klaufalega. Þá má jafnvel hugsa sér að almenningur vilji ekki láta skrá stjórnmálaskoðanir sínar nákvæmlega og að Íbúar gætu fengið á sig úrskurði eða dóma um það efni – og Reykjavíkurborg vegna ólögmætra forsendna um hvernig hún tekur mál frá almenningi á dagskrá. Því er ekki víst að vefurinn auki stjórnmálavirkni almennings eða verði langlífur í núverandi mynd. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Haukur Arnþórsson Mest lesið Halldór 06.09.2025 Halldór Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Útgerðin skuldar okkur skýringar Guðmundur Helgi Þórarinsson Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson Skoðun Skoðun Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Fyrir nokkru var vefurinn Betri Reykjavík opnaður. Honum er ætlað að vera vettvangur fyrir umræðu um borgarmálefni. Hann er rekinn af félaginu Íbúar í ákveðnu samstarfi við Reykjavíkurborg. Vefurinn gæti mætt brýnni þörf og fyrir fram mætti ætla að hann gæti orðið vinsæll ef vel tekst til. Ekki samræða stjórnvalda og almenningsEn því miður bendir margt til þess að fremur illa hafi tekist til með þetta verkefni, meðal annars sú staðreynd að það er of lítið tengt stjórnvaldsstofnunum, stjórnmálamönnum og embættismönnum. Engir aðrir en þeir geta aukið traust á stjórnmálunum og raungert gagnvirkt samráð við almenning á netinu. Hætt er við því að samtal almennings á vef úti í bæ hafi ekki eins jákvæð áhrif á stjórnmálin og þurft hefði. Málefni frá honum eru þó tekin á dagskrá sviðsstjórna hjá Reykjavíkurborg, en það virðist eina tenging vefjarins við Reykjavíkurborg. Forsendur samræðuvefja á netinu eru margar. Í þeim tilraunaverkefnum sem ESB hefur stutt og þekktust eru hefur jafnan verið miðað við að samráðsvefir styðji við fulltrúalýðræðið og auki traust og samvinnu milli íbúa og stjórnvalda og íbúa innbyrðis. Það er jafnan gert með aðferðum umræðulýðræðis (e. deliberative democracy). Í því skyni eru opinber gagnasöfn opnuð, stjórnvöld auðvelda almenningi að bera fram erindi, spurningar og svör til stjórnmála- og embættismanna eru vinsæl og síðast en ekki síst eru myndaðir samræðuvefir. Þar sem stjórnvöld sinna þessu verkefni illa hér á landi, þó með ákveðnum undantekningum á sveitarstjórnarstiginu, kemur það ekki alveg á óvart að fram komi vettvangur í grasrótinni. En spyrja má hvort rekstur vefjarins verði fremur til höfuðs hefðbundnum stjórnmálum eða hvort hann styðji þau? Skráning á stjórnmálaskoðunumSérstaklega hefur efnisleg hönnun Betri Reykjavíkur tekist illa og er þá átt við að kerfið framkvæmir netkosningu um málefni og innslög frá þátttakendum. Það er gert með tökkunum Styðja og Á móti fyrir málefni og Gagnlegt og Ekki gagnlegt fyrir innslög. Skráning sem þessi á stjórnmálaskoðunum almennings er sennilega bæði siðlaus og gæti varðað við lög. Hún opnar möguleika á því að mynda útlínumynd (e. personal profile) af pólitískum sjónarmiðum notenda og hana má nota og misnota í margháttuðu skyni. Þetta geta Íbúar notfært sér og raunar allir sem hafa til þess kunnáttu og væri eftir atvikum ekki óeðlilegt að stjórnmálaflokkarnir mynduðu forrit sem læsi kosningu einstaklinga á vefnum og sem skráði gögnin í gagnagrunna þeirra. Hér er mun lengra gengið en hægt er með Like í Facebook, en nýlega féll dómur í Þýskalandi um að ólöglegt væri að nota það vegna persónuverndarsjónarmiða. Fjöldi mannréttindasamtaka hefur fagnað dóminum. Skráningu á stjórnmálaskoðunum almennings má bera saman við skráningu á Facebook ef notendur eru þar líka, það eykur við hættuna því þessar persónuupplýsingar má samkeyra. Það virðist í alla staði eðlilegt að draga netkosningu vefjarins til baka. Ekki er þörf á því að efna til netkosninga á vefnum vegna þeirrar umræðu sem þar fer fram, markmið hennar nást án þess. Flestir og sennilega allir samráðsvefir í nágrannaríkjunum eru jafnan án þeirra. Umræðulýðræði og upplýstur skilningurEn fleira er eins og það á ekki að vera. Með notkun takkanna tekur almenningur afstöðu til mála sem eru nýkomin fram og jafnvel órædd á vefnum og brýtur það í bága við yfirlýstan tilgang samræðuvefja, sem er að styrkja umræðulýðræði. Það form lýðræðis er reynt að efla í nágrannaríkjum okkar með gagnvirkum vefjum stjórnvalda og almennings. Og hvaða önnur markmið en styrking umræðulýðræðis liggja til grundvallar samræðuvefjum yfirleitt? Halda má því fram að kosning sé ólýðræðisleg ef upplýstur skilningur er ekki fyrir hendi. Hann má ekki sniðganga með þessu móti. Þá hafa kosningar á netinu jafnan litla eða enga merkingu af mörgum ástæðum, til dæmis þeim að sjálfvalinn hópur kýs við óstýranlegar aðstæður. Ekki er hægt að fullyrða að vefurinn birti mynd af vilja borgarbúa. Kosningarnar eru því ekki málefnalegur grundvöllur til að gera upp á milli mála og opinbert vald getur ekki hagnýtt sér slíkt úrræði í því skyni. Hins vegar framkvæma þær ákveðið form meirihlutaræðis sem er einkennandi fyrir netið og getur lítill hópur komið fram sem meirihluti, sem er einkenni beins lýðræðis. Enda þótt nokkrir leiðandi aðilar í lýðræðisumræðu hér á landi gefi í skyn að netkosningar séu innan seilingar fer því fjarri að svo sé. Hins vegar opna kosningar á netinu fyrir möguleika á svikum af mörgu tagi. Hlutur ReykjavíkurborgarStjórnvöld hafa ríkar og margháttaðar skyldur í samskiptum við almenning. Þau þurfa óhjákvæmilega að sjá til þess að opinberar reglur séu framkvæmdar á vefjum sínum eða vefjum sem þau nota beint eða óbeint í starfsemi sinni. Mjög sérkennilegt er því að Reykjavíkurborg hafi látið leiða sig til samstarfs við Betri Reykjavík án nánari skoðunar á virkni vefjarins. Borgin hefði átt að leita eftir samþykki Persónuverndar fyrir gagnavinnslunni og hafna því að taka mál frá Betri Reykjavík á dagskrá í stjórnkerfi sínu eftir kosningu á netinu af því tagi sem þarna fer fram. NiðurlagHugsanlegt er að skipulegir hópar eigi eftir að misnota atkvæðagreiðslumöguleika vefsins og að minnihlutahópar komi málum sínum ekki fram. Ef slík dæmi verða staðfest mun það grafa undan trúverðugleika hans og gera aðkomu Reykjavíkurborgar að málinu klaufalega. Þá má jafnvel hugsa sér að almenningur vilji ekki láta skrá stjórnmálaskoðanir sínar nákvæmlega og að Íbúar gætu fengið á sig úrskurði eða dóma um það efni – og Reykjavíkurborg vegna ólögmætra forsendna um hvernig hún tekur mál frá almenningi á dagskrá. Því er ekki víst að vefurinn auki stjórnmálavirkni almennings eða verði langlífur í núverandi mynd.
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun
Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun