Áætlun um efnahagslegt öryggi 3. febrúar 2012 14:45 Við forsvarsmenn sex vinstriflokka á Norðurlöndunum krefjumst þess að reglur verði settar um fjármálamarkaði til að koma í veg fyrir að skattborgarar borgi reikninginn þegar bjarga á bönkum. Það þarf að gera greinarmun á þeirri bankastarfsemi sem er nauðsynleg í hverju samfélagi annars vegar og spákaupmennsku hins vegar og að auki að tryggja að geta bankanna til að standa við skuldbindingar sínar aukist til muna. Áætlun okkar miðar að því að tryggja efnahagslegt öryggi og felst m.a. í að sett verði alþjóðlegt gjald á fjármagnsflutninga milli landa. Fjármálakreppan 2007-2009 var stærsta alþjóðlega fjármálakreppa frá kreppunni miklu á fjórða áratugnum. Á örfáum vikum árið 2008 hrikti alvarlega í stoðum kerfis markaðshyggjunnar. Það eina sem bjargaði kerfinu var að ríkisstjórnir og seðlabankar dældu gríðarlega miklu magni af peningum skattgreiðenda inn í banka og aðrar fjármálastofnanir. Kreppan afhjúpaði umtalsverða galla markaðshyggjukerfisins og aðlögun þess að nýfrjálshyggjunni. Kenningin um að markaðurinn virki best án afskipta ríkisins stóðst ekki þegar til kastanna kom. Þó það standi hvergi skrifað er í öllum löndum treyst á að ríkið bjargi stórum fjármálastofnunum frá gjaldþroti. Þessi ábyrgð jafngildir miklum niðurgreiðslum á lántökukostnaði bankanna. Lánardrottnar stóru bankanna þurfa ekki að ganga úr skugga um fjárhagsstöðu þeirra. Sænski Seðlabankinn metur það svo að á árunum 2002-2010 hafi óbeina bankaábyrgðin verið um það bil 30 milljarðar sænskra króna á ári fyrir stóru bankana, sem svarar til um það bil helmings þess hagnaðar sem bankarnir hlutu, fyrir skatt. Athugun sænska Seðlabankans sýnir svipaða niðurstöðu og kom út úr könnun á stöðu mikilvægra banka í Bandaríkjunum, Noregi og Bretlandi. Það hefur þó ekki alltaf reynt á þessa óbeinu ábyrgð. Til dæmis kom bandaríska ríkisstjórnin ekki í veg fyrir gjaldþrot Lehman Brothers. Það orsakaði fjárhagslegt áfall sem barst fljótt til annarra banka, annarra landa og hafði áhrif á hagkerfið. Fall Lehman sýndi það greinilega hvaða vanda það hefur í för með sér að láta banka verða svo stóra að þeir verði „too big to fail". Reglugerðum um stóru bankana er ábótavant. Þeir hafa orðið of stórir og þetta hefur gerst á kostnað samfélagsins. Þegar vel árar er hagnaður þeirra mjög mikill vegna þess að það eru fáir um hituna. Þegar ástandið versnar notar ríkið peninga skattgreiðenda til bjargar bönkunum. Gróðinn er einkavæddur en tapið lendir á almenningi. Hvati fjármálastofnana til að verða of stór til að verða gjaldþrota er með öðrum orðum mjög sterkur og þess vegna taka stóru bankarnir meiri áhættu í þeim tilgangi að auka markaðshlutdeild sína. Við göngum út frá því að sé banki of stór til að réttlætanlegt sé að láta hann falla, þá sé hann einfaldlega of stór. Þess vegna verður setja nýjar reglur sem hindra það og þess vegna kynnum við eftirfarandi tillögur. Betra lagaumhverfiÍ löndum þar sem fjárfestingabankar á einkamarkaði eru stór hluti af fjármálakerfinu ber að innleiða lög þar sem gerður er greinarmunur á hefðbundinni bankastarfsemi og spákaupmennsku í átt við það sem nýleg rannsókn á breska bankakerfinu leggur til. Þegar breska ríkið studdi bankana í fjármálakreppunni kom í ljós að verulega erfitt var að skilja hefðbundna samfélagslega nauðsynlega bankastarfsemi frá fjárfestingastarfssemi. Þetta hafði í för með sér að þeim sem ekki töldust samfélagslega mikilvægir var einnig bjargað sem var mjög kostnaðarsamt. Rannsóknin áætlar að milli fjórir til fimm sjöttu af heildareignum breska bankakerfisins sé uppruninn úr fjárfestingastarfsemi. Það er samsvarandi 40-50 billjónum sænskra króna. [Billjón er milljón milljónir] Óbeinu bankaábyrgðina, eins og hún lítur út í dag, má ekki eingöngu nýta fyrir suma hluta bankakerfisins. Sé bönkunum skipt upp, getur óbeina ábyrgðin nýst einvörðungu í þann hluta starfsemi stórbankanna sem telst samfélagslega nauðsynlegur. Þó er nauðsynlegt að í slíkum tilfellum séu mjög ákveðnar kröfur gerðar til eigenda og bankastjórna. Þannig er hægt að takmarka niðurgreiðslu ríkisins á spákaupmennsku einkafyrirtækja. Það skiptir miklu máli að fundnar verði góðar aðferðir til að greina milli þess sem telst venjuleg fjármögnun og þess sem líta ber á sem spákaupmennsku og búa til endingargóðar reglur sem nýtast þó að viðskiptahættir bankanna breytist. Sérlög fyrir bankageirann í evrópskri samkeppnislöggjöfEndurbætt samkeppnislöggjöf myndi brjóta upp einokunarstöðu bankanna og opna leið inn í kerfið fyrir minni leikmenn án ófyrirleitinna hagnaðarsjónarmiða. Kröfur um eiginfjárhlutfall verði auknar og aðgreindarEiginfjárhlutfallið segir til um hve há upphæð verði að vera til svo möguleikar bankans til að standa við skuldbindingar sínar séu tryggðir. Samkvæmt Basel III reglunni, eiga bankarnir að eiga 7-9,5% grunneigiðfé miðað við áhættumetnar eignir. Þessar kröfur eru alltof lágar, það ætti frekar að nota eftirfarandi spurningar:1) Hver er kerfislæg áhætta bankans?2) Er hagsveiflan á upp- eða niðurleið? Hvað fyrri spurninguna varðar, þá á eiginfjárkrafan að hækka í hlutfalli við það hversu mikil áhrif fall bankans myndi hafa á efnahagslífið í heild sinni. Áhrifin ákvarðast meðal annars af stærð bankans og því hve mikla áhættu hann hefur tekið. Svarið við seinni spurningunni á að vinna gegn þeirri tilhneigingu bankanna að ýkja hagsveiflur með því að lána of mikið í góðæri og of lítið þegar illa árar. Með því að styðjast við þetta tvennt, eiga yfirvöld, þegar til lengri tíma er litið, nýtt efnahagspólitískt verkfæri. Innleiða þrjá nýja skatta fyrir fjármálageirannAlþjóðlegt gjald á fjármagnsflutninga gæti unnið gegn þeim viðskiptamynstrum sem færast í aukana á fjármálamörkuðum, til dæmis rafræn hátíðniviðskipti. Skattur á fjármagnsflutninga gæti hvatt fjármálageirann til langtímafjárfestinga sem nýttust sjálfbærri framleiðslu og styrktu vinnumarkaðinn í stað skaðlegrar spákaupmennsku. Þá ætti að innleiða stöðugleikagjald til að standa undir kostnaði við gjaldþrot banka. Jafnframt ætti að stefna að því að færa fjármálakerfið yfir í virðisaukaskattskerfið. Það væri hægt með skattlagningu arðsemi og hagnaðar. Færa viðskipti með fjármálagerningaStór hluti fjármálaviðskipta fer ekki fram á skipulögðum markaði. Það skapar vandamál þar sem markaðurinn hefur þá ekki upplýsingar um hvaða stofnanir eigi hvaða verðbréf. Þess vegna ættu öll viðskipti með hvers kyns afleiður og samsetta fjármálagerninga að eiga sér stað á löggiltum mörkuðum. Algera skortstöðu, þar sem sá sem sér um viðskiptin á hvorki né hefur aðgang að söluvörunni, sem og önnur form af skaðlegri spákaupmennsku ætti að banna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Steingrímur J. Sigfússon Mest lesið Opið bréf til Rósu Guðbjartsdóttur Margrét Kristín Blöndal Skoðun Pólítískt hugrekki Unnur Hrefna Jóhannsdóttir Skoðun Verið brjáluð. Ég fer ekki neitt Ian McDonald Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson Skoðun Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley Skoðun Vönduð vinnubrögð? Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Mikil réttarbót fyrir fatlað fólk mætir hindrunum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson Skoðun Ráðherrar með reiknivél og leyndarhyggju Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Ráðherrar með reiknivél og leyndarhyggju Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Gróf misbeiting illa fengins valds Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Pólítískt hugrekki Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vísir að lægri orkureikningi Einar Vilmarsson skrifar Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Opið bréf til Rósu Guðbjartsdóttur Margrét Kristín Blöndal skrifar Skoðun Mikil réttarbót fyrir fatlað fólk mætir hindrunum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Verið brjáluð. Ég fer ekki neitt Ian McDonald skrifar Skoðun Hvernig eiga umsækjendur í opinbera sjóði að fylgja forsendum sem eru þversagnakenndar? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Vönduð vinnubrögð? Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Veitingastaðir eru ekki kjarnorkuver Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Nýr vegvísir Evrópusambandsins um jafnrétti kynjanna Clara Ganslandt skrifar Skoðun Frá stjórnun til tengsla – Endurmat á atferlismeðferð í ljósi tilfinningagreindar Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Blaður 35 Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Kaldar kveðjur frá forsætisráðherrra til ferðaþjónustunnar Pétur Óskarsson skrifar Skoðun Nú hefst samræmt próf í stærðfræði Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur Viðskiptaráðs Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sanngirni í Kópavogsmódelinu Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórnarflokkarnir fylgja Landsvirkjun – gegn Þjórsárverum Svandís Svavarsdóttir,Álfheiður Ingadóttir skrifar Skoðun Skapandi framtíð – forvarnir og félagsstarf í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Upplýsingar um mataræði barna og unglinga á landsvísu eru of gamlar – það er óásættanlegt Birna Þórisdóttir,Sigurbjörg Bjarnadóttir,Inga Þórsdóttir skrifar Skoðun Hvaða orka? Birgir Sverrisson skrifar Skoðun Það skiptir máli hvernig gervigreind er notuð í kennslu Hjörvar Ingi Haraldsson skrifar Skoðun Friðum Eyjafjörð Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Sóknaráætlanir landshlutanna – lykillinn að sterkara Íslandi Páll Snævar Brynjarsson,Sigríður Ó. Kristjánsdóttir,Sveinbjörg Rut Pétursdóttir,Albertína Friðbjörg Elíasdóttir,Bryndís Fiona Ford,Ingunn Jónsdóttir,Berglind Kristinsdóttir,Páll Björgvin Guðmundsson skrifar Skoðun Eflum samstöðuna á kvennaári – Stöndum vörð um mannréttindi Kristín Ástgeirsdóttir skrifar Skoðun Langar þig að vera sjóklár? Steinunn Ása Þorvaldsdóttir,Jakob Frímann Þorsteinsson skrifar Sjá meira
Við forsvarsmenn sex vinstriflokka á Norðurlöndunum krefjumst þess að reglur verði settar um fjármálamarkaði til að koma í veg fyrir að skattborgarar borgi reikninginn þegar bjarga á bönkum. Það þarf að gera greinarmun á þeirri bankastarfsemi sem er nauðsynleg í hverju samfélagi annars vegar og spákaupmennsku hins vegar og að auki að tryggja að geta bankanna til að standa við skuldbindingar sínar aukist til muna. Áætlun okkar miðar að því að tryggja efnahagslegt öryggi og felst m.a. í að sett verði alþjóðlegt gjald á fjármagnsflutninga milli landa. Fjármálakreppan 2007-2009 var stærsta alþjóðlega fjármálakreppa frá kreppunni miklu á fjórða áratugnum. Á örfáum vikum árið 2008 hrikti alvarlega í stoðum kerfis markaðshyggjunnar. Það eina sem bjargaði kerfinu var að ríkisstjórnir og seðlabankar dældu gríðarlega miklu magni af peningum skattgreiðenda inn í banka og aðrar fjármálastofnanir. Kreppan afhjúpaði umtalsverða galla markaðshyggjukerfisins og aðlögun þess að nýfrjálshyggjunni. Kenningin um að markaðurinn virki best án afskipta ríkisins stóðst ekki þegar til kastanna kom. Þó það standi hvergi skrifað er í öllum löndum treyst á að ríkið bjargi stórum fjármálastofnunum frá gjaldþroti. Þessi ábyrgð jafngildir miklum niðurgreiðslum á lántökukostnaði bankanna. Lánardrottnar stóru bankanna þurfa ekki að ganga úr skugga um fjárhagsstöðu þeirra. Sænski Seðlabankinn metur það svo að á árunum 2002-2010 hafi óbeina bankaábyrgðin verið um það bil 30 milljarðar sænskra króna á ári fyrir stóru bankana, sem svarar til um það bil helmings þess hagnaðar sem bankarnir hlutu, fyrir skatt. Athugun sænska Seðlabankans sýnir svipaða niðurstöðu og kom út úr könnun á stöðu mikilvægra banka í Bandaríkjunum, Noregi og Bretlandi. Það hefur þó ekki alltaf reynt á þessa óbeinu ábyrgð. Til dæmis kom bandaríska ríkisstjórnin ekki í veg fyrir gjaldþrot Lehman Brothers. Það orsakaði fjárhagslegt áfall sem barst fljótt til annarra banka, annarra landa og hafði áhrif á hagkerfið. Fall Lehman sýndi það greinilega hvaða vanda það hefur í för með sér að láta banka verða svo stóra að þeir verði „too big to fail". Reglugerðum um stóru bankana er ábótavant. Þeir hafa orðið of stórir og þetta hefur gerst á kostnað samfélagsins. Þegar vel árar er hagnaður þeirra mjög mikill vegna þess að það eru fáir um hituna. Þegar ástandið versnar notar ríkið peninga skattgreiðenda til bjargar bönkunum. Gróðinn er einkavæddur en tapið lendir á almenningi. Hvati fjármálastofnana til að verða of stór til að verða gjaldþrota er með öðrum orðum mjög sterkur og þess vegna taka stóru bankarnir meiri áhættu í þeim tilgangi að auka markaðshlutdeild sína. Við göngum út frá því að sé banki of stór til að réttlætanlegt sé að láta hann falla, þá sé hann einfaldlega of stór. Þess vegna verður setja nýjar reglur sem hindra það og þess vegna kynnum við eftirfarandi tillögur. Betra lagaumhverfiÍ löndum þar sem fjárfestingabankar á einkamarkaði eru stór hluti af fjármálakerfinu ber að innleiða lög þar sem gerður er greinarmunur á hefðbundinni bankastarfsemi og spákaupmennsku í átt við það sem nýleg rannsókn á breska bankakerfinu leggur til. Þegar breska ríkið studdi bankana í fjármálakreppunni kom í ljós að verulega erfitt var að skilja hefðbundna samfélagslega nauðsynlega bankastarfsemi frá fjárfestingastarfssemi. Þetta hafði í för með sér að þeim sem ekki töldust samfélagslega mikilvægir var einnig bjargað sem var mjög kostnaðarsamt. Rannsóknin áætlar að milli fjórir til fimm sjöttu af heildareignum breska bankakerfisins sé uppruninn úr fjárfestingastarfsemi. Það er samsvarandi 40-50 billjónum sænskra króna. [Billjón er milljón milljónir] Óbeinu bankaábyrgðina, eins og hún lítur út í dag, má ekki eingöngu nýta fyrir suma hluta bankakerfisins. Sé bönkunum skipt upp, getur óbeina ábyrgðin nýst einvörðungu í þann hluta starfsemi stórbankanna sem telst samfélagslega nauðsynlegur. Þó er nauðsynlegt að í slíkum tilfellum séu mjög ákveðnar kröfur gerðar til eigenda og bankastjórna. Þannig er hægt að takmarka niðurgreiðslu ríkisins á spákaupmennsku einkafyrirtækja. Það skiptir miklu máli að fundnar verði góðar aðferðir til að greina milli þess sem telst venjuleg fjármögnun og þess sem líta ber á sem spákaupmennsku og búa til endingargóðar reglur sem nýtast þó að viðskiptahættir bankanna breytist. Sérlög fyrir bankageirann í evrópskri samkeppnislöggjöfEndurbætt samkeppnislöggjöf myndi brjóta upp einokunarstöðu bankanna og opna leið inn í kerfið fyrir minni leikmenn án ófyrirleitinna hagnaðarsjónarmiða. Kröfur um eiginfjárhlutfall verði auknar og aðgreindarEiginfjárhlutfallið segir til um hve há upphæð verði að vera til svo möguleikar bankans til að standa við skuldbindingar sínar séu tryggðir. Samkvæmt Basel III reglunni, eiga bankarnir að eiga 7-9,5% grunneigiðfé miðað við áhættumetnar eignir. Þessar kröfur eru alltof lágar, það ætti frekar að nota eftirfarandi spurningar:1) Hver er kerfislæg áhætta bankans?2) Er hagsveiflan á upp- eða niðurleið? Hvað fyrri spurninguna varðar, þá á eiginfjárkrafan að hækka í hlutfalli við það hversu mikil áhrif fall bankans myndi hafa á efnahagslífið í heild sinni. Áhrifin ákvarðast meðal annars af stærð bankans og því hve mikla áhættu hann hefur tekið. Svarið við seinni spurningunni á að vinna gegn þeirri tilhneigingu bankanna að ýkja hagsveiflur með því að lána of mikið í góðæri og of lítið þegar illa árar. Með því að styðjast við þetta tvennt, eiga yfirvöld, þegar til lengri tíma er litið, nýtt efnahagspólitískt verkfæri. Innleiða þrjá nýja skatta fyrir fjármálageirannAlþjóðlegt gjald á fjármagnsflutninga gæti unnið gegn þeim viðskiptamynstrum sem færast í aukana á fjármálamörkuðum, til dæmis rafræn hátíðniviðskipti. Skattur á fjármagnsflutninga gæti hvatt fjármálageirann til langtímafjárfestinga sem nýttust sjálfbærri framleiðslu og styrktu vinnumarkaðinn í stað skaðlegrar spákaupmennsku. Þá ætti að innleiða stöðugleikagjald til að standa undir kostnaði við gjaldþrot banka. Jafnframt ætti að stefna að því að færa fjármálakerfið yfir í virðisaukaskattskerfið. Það væri hægt með skattlagningu arðsemi og hagnaðar. Færa viðskipti með fjármálagerningaStór hluti fjármálaviðskipta fer ekki fram á skipulögðum markaði. Það skapar vandamál þar sem markaðurinn hefur þá ekki upplýsingar um hvaða stofnanir eigi hvaða verðbréf. Þess vegna ættu öll viðskipti með hvers kyns afleiður og samsetta fjármálagerninga að eiga sér stað á löggiltum mörkuðum. Algera skortstöðu, þar sem sá sem sér um viðskiptin á hvorki né hefur aðgang að söluvörunni, sem og önnur form af skaðlegri spákaupmennsku ætti að banna.
Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson Skoðun
Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir Skoðun
Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson skrifar
Skoðun Hvernig eiga umsækjendur í opinbera sjóði að fylgja forsendum sem eru þversagnakenndar? Bogi Ragnarsson skrifar
Skoðun Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Frá stjórnun til tengsla – Endurmat á atferlismeðferð í ljósi tilfinningagreindar Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar
Skoðun Ríkisstjórnarflokkarnir fylgja Landsvirkjun – gegn Þjórsárverum Svandís Svavarsdóttir,Álfheiður Ingadóttir skrifar
Skoðun Upplýsingar um mataræði barna og unglinga á landsvísu eru of gamlar – það er óásættanlegt Birna Þórisdóttir,Sigurbjörg Bjarnadóttir,Inga Þórsdóttir skrifar
Skoðun Sóknaráætlanir landshlutanna – lykillinn að sterkara Íslandi Páll Snævar Brynjarsson,Sigríður Ó. Kristjánsdóttir,Sveinbjörg Rut Pétursdóttir,Albertína Friðbjörg Elíasdóttir,Bryndís Fiona Ford,Ingunn Jónsdóttir,Berglind Kristinsdóttir,Páll Björgvin Guðmundsson skrifar
Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson Skoðun
Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir Skoðun
Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley Skoðun