Glíman við leyndarhyggjuna Jóhann Hauksson skrifar 12. júlí 2012 06:00 Þeir sem eitthvað fylgjast með þjóðmálum vita sem er að endurreisn efnahagslífsins hefur gengið vonum framar. Hagvöxturinn er meiri hér á landi en víðast hvar í Evrópu. Í nýrri þjóðhagsspá Hagstofunnar er gert ráð fyrir meiri hagvexti á þessu ári en gert var fyrir aðeins nokkrum mánuðum. Hraðar dregur úr atvinnuleysi en spáð hefur verið og sýna gögn Vinnumálastofnunar 5,6% atvinnuleysi í maí síðastliðnum. Það er minna en nokkru sinni frá því eftir bankahrunið haustið 2008. Fjárfestingar hafa aukist umtalsvert og daglega berast fréttir af auknum umsvifum á ýmsum sviðum atvinnulífsins. Þar að auki hafa stjórnvöld sett á fót fjárfestingaráætlun sem að hluta er fjármögnuð með auknu veiðigjaldi.Vantraustið Ekkert af þessu virðist breyta því að viðhorf íslensks almennings til stjórnmála eru afar neikvæð og hefur svo verið frá því eftir hrun. Stuðningur við ríkisstjórnina og stjórnarflokkanna er lítill og stjórnarandstöðuflokkunum gengur illa að auka fylgi sitt ef marka má kannanir. Í mars síðastliðnum báru aðeins 10% þjóðarinnar mikið traust til Alþingis. Tortryggni og vantraust virðist ríkjandi. Þetta endurspeglaðist í athugun á viðhorfum til upplýsingagjafar stjórnvalda sem dr. Jóhanna Gunnlaugsdóttir kynnti á vegum Stofnunar stjórnsýslufræða og stjórnmála í lok síðasta mánaðar. Hún kannaði hvort svarendur teldu að stjórnvöld eða aðrir opinberir aðilar leyndu mikilvægum upplýsingum sem ættu erindi við almenning eða vörðuðu almannahagsmuni. Í ljós kom að helmingur svarenda taldi ríkisstjórnina oft leyna upplýsingum og önnur 40% töldu hana gera það stundum. Svipaðar tölur voru upp á teningnum varðandi ráðuneytin. Jóhanna gat um það er hún kynnti niðurstöður sínar að æðstu embættismenn og stjórnendur yrðu að gera sér grein fyrir því að endanleg ábyrgð á stjórnun, meðhöndlun og aðgengi upplýsinga lægi hjá þeim. Hún vék orðum að því að hér á landi virtist ríkja agaleysi og skortur væri á formlegum vinnureglum sem varða upplýsingagjöf. Taldi hún að hugarfarsbreyting yrði að eiga sér stað.Að opna þjóðfélag Því fer fjarri að ríkisstjórnin sýni þessum málum tómlæti. Öðru nær, enda er það eitt af markmiðum hennar að draga úr leyndarhyggju sem gróf um sig í áratugi í íslenskum stjórnmálum. Leyndarhyggja er sjúkdómseinkenni sérhagsmunavörslunnar og skýrir það vafalítið það mikla vantraust og tortryggni sem nú ríkir meðal almennings í garð stjórnmálanna. Unnið er að endurskoðun upplýsingalaga með það fyrir augum að aðgengi almennings og fjölmiðla að upplýsingum verði aukið. Þá hafa verið settar siðareglur fyrir ríkisstjórn og stjórnsýsluna. Að frumkvæði forsætisráðherra var veittur almennur aðgangur að öllum gögnum er varða einkavæðingu bankanna. Þær breytingar sem gerðar voru í fyrra á lögum um fjármál stjórnmálaflokkanna miðuðu einnig að auknu gagnsæi og upplýsingagjöf af hálfu frambjóðenda og stjórnmálaflokka. Ríkisstjórnin samþykkti í lok síðasta mánaðar að skipa vinnuhóp sem fær það verkefni að semja drög að upplýsinga- og samskiptastefnu Stjórnarráðsins. Þessi ráðstöfun byggist að sínu leyti á skýrslu sem unnin hefur verið undanfarna mánuði á vegum forsætisráðuneytisins um upplýsingastefnu og notkun samfélagsmiðla. Enda hljóta stjórnvöld að huga vel að því hvernig best megi hagnýta rafræna miðlun til að bæta samskipti og efla upplýsingastreymi. Rannsóknir hafa nefnilega sýnt að þeir sem eiga samskipti á netinu við opinbera stjórnsýslu eru mun líklegri til að hafa jákvætt viðhorf gagnvart henni þar sem hún er aðgengilegri og opnari.Gagnsæi er hluti endurreisnarinnar Í umræddri skýrslu, sem einnig er að finna á vef stjórnarráðsins, er hugað að grundvallarreglum sem stjórnvöld víða um lönd styðjast við og má gera ráð fyrir að teknar verði upp hér á landi. Nefna má fimm slíkar reglur. Ÿ Sá sem biður um upplýsingar á að fá þær. Ganga skal svo langt sem lög og reglur leyfa. Ÿ Upplýsingar eiga að vera á einföldu og skýru máli. Ÿ Upplýsingar sem miðlað er eiga að vera réttar. Þær eiga að vera mikilvægar og gagnast fyrirspyrjanda. Ÿ Upplýsingar á að láta í té svo fljótt sem auðið er. Ÿ Réttar upplýsingar eiga að komist til réttra einstaklinga í réttum tilvikum. Aðgengi að upplýsingum á að auðvelda og jafna svo sem kostur er. Greið upplýsingamiðlun er hluti lýðræðisins og bætir það undantekningalaust. Upplýstir einstaklingar meta hlutina sjálfstætt og taka síður gagnrýnislaust við öllu sem þeim er rétt. Þeir eiga auðveldara með að greina sannleikann frá rangfærslum og ósannindum. Nauðsynlegt er að uppræta leyndarhyggjuna sem hreiðraði um sig í íslensku þjóðlífi í áratugi. Leyndarhyggjan átti drjúgan þátt í því að illa fór haustið 2008 þegar bankarnir hrundu. Að uppræta hana er hluti endurreisnarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jóhann Hauksson Mest lesið Halldór 06.09.2025 Halldór Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson Skoðun Útgerðin skuldar okkur skýringar Guðmundur Helgi Þórarinsson Skoðun Skoðun Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Þeir sem eitthvað fylgjast með þjóðmálum vita sem er að endurreisn efnahagslífsins hefur gengið vonum framar. Hagvöxturinn er meiri hér á landi en víðast hvar í Evrópu. Í nýrri þjóðhagsspá Hagstofunnar er gert ráð fyrir meiri hagvexti á þessu ári en gert var fyrir aðeins nokkrum mánuðum. Hraðar dregur úr atvinnuleysi en spáð hefur verið og sýna gögn Vinnumálastofnunar 5,6% atvinnuleysi í maí síðastliðnum. Það er minna en nokkru sinni frá því eftir bankahrunið haustið 2008. Fjárfestingar hafa aukist umtalsvert og daglega berast fréttir af auknum umsvifum á ýmsum sviðum atvinnulífsins. Þar að auki hafa stjórnvöld sett á fót fjárfestingaráætlun sem að hluta er fjármögnuð með auknu veiðigjaldi.Vantraustið Ekkert af þessu virðist breyta því að viðhorf íslensks almennings til stjórnmála eru afar neikvæð og hefur svo verið frá því eftir hrun. Stuðningur við ríkisstjórnina og stjórnarflokkanna er lítill og stjórnarandstöðuflokkunum gengur illa að auka fylgi sitt ef marka má kannanir. Í mars síðastliðnum báru aðeins 10% þjóðarinnar mikið traust til Alþingis. Tortryggni og vantraust virðist ríkjandi. Þetta endurspeglaðist í athugun á viðhorfum til upplýsingagjafar stjórnvalda sem dr. Jóhanna Gunnlaugsdóttir kynnti á vegum Stofnunar stjórnsýslufræða og stjórnmála í lok síðasta mánaðar. Hún kannaði hvort svarendur teldu að stjórnvöld eða aðrir opinberir aðilar leyndu mikilvægum upplýsingum sem ættu erindi við almenning eða vörðuðu almannahagsmuni. Í ljós kom að helmingur svarenda taldi ríkisstjórnina oft leyna upplýsingum og önnur 40% töldu hana gera það stundum. Svipaðar tölur voru upp á teningnum varðandi ráðuneytin. Jóhanna gat um það er hún kynnti niðurstöður sínar að æðstu embættismenn og stjórnendur yrðu að gera sér grein fyrir því að endanleg ábyrgð á stjórnun, meðhöndlun og aðgengi upplýsinga lægi hjá þeim. Hún vék orðum að því að hér á landi virtist ríkja agaleysi og skortur væri á formlegum vinnureglum sem varða upplýsingagjöf. Taldi hún að hugarfarsbreyting yrði að eiga sér stað.Að opna þjóðfélag Því fer fjarri að ríkisstjórnin sýni þessum málum tómlæti. Öðru nær, enda er það eitt af markmiðum hennar að draga úr leyndarhyggju sem gróf um sig í áratugi í íslenskum stjórnmálum. Leyndarhyggja er sjúkdómseinkenni sérhagsmunavörslunnar og skýrir það vafalítið það mikla vantraust og tortryggni sem nú ríkir meðal almennings í garð stjórnmálanna. Unnið er að endurskoðun upplýsingalaga með það fyrir augum að aðgengi almennings og fjölmiðla að upplýsingum verði aukið. Þá hafa verið settar siðareglur fyrir ríkisstjórn og stjórnsýsluna. Að frumkvæði forsætisráðherra var veittur almennur aðgangur að öllum gögnum er varða einkavæðingu bankanna. Þær breytingar sem gerðar voru í fyrra á lögum um fjármál stjórnmálaflokkanna miðuðu einnig að auknu gagnsæi og upplýsingagjöf af hálfu frambjóðenda og stjórnmálaflokka. Ríkisstjórnin samþykkti í lok síðasta mánaðar að skipa vinnuhóp sem fær það verkefni að semja drög að upplýsinga- og samskiptastefnu Stjórnarráðsins. Þessi ráðstöfun byggist að sínu leyti á skýrslu sem unnin hefur verið undanfarna mánuði á vegum forsætisráðuneytisins um upplýsingastefnu og notkun samfélagsmiðla. Enda hljóta stjórnvöld að huga vel að því hvernig best megi hagnýta rafræna miðlun til að bæta samskipti og efla upplýsingastreymi. Rannsóknir hafa nefnilega sýnt að þeir sem eiga samskipti á netinu við opinbera stjórnsýslu eru mun líklegri til að hafa jákvætt viðhorf gagnvart henni þar sem hún er aðgengilegri og opnari.Gagnsæi er hluti endurreisnarinnar Í umræddri skýrslu, sem einnig er að finna á vef stjórnarráðsins, er hugað að grundvallarreglum sem stjórnvöld víða um lönd styðjast við og má gera ráð fyrir að teknar verði upp hér á landi. Nefna má fimm slíkar reglur. Ÿ Sá sem biður um upplýsingar á að fá þær. Ganga skal svo langt sem lög og reglur leyfa. Ÿ Upplýsingar eiga að vera á einföldu og skýru máli. Ÿ Upplýsingar sem miðlað er eiga að vera réttar. Þær eiga að vera mikilvægar og gagnast fyrirspyrjanda. Ÿ Upplýsingar á að láta í té svo fljótt sem auðið er. Ÿ Réttar upplýsingar eiga að komist til réttra einstaklinga í réttum tilvikum. Aðgengi að upplýsingum á að auðvelda og jafna svo sem kostur er. Greið upplýsingamiðlun er hluti lýðræðisins og bætir það undantekningalaust. Upplýstir einstaklingar meta hlutina sjálfstætt og taka síður gagnrýnislaust við öllu sem þeim er rétt. Þeir eiga auðveldara með að greina sannleikann frá rangfærslum og ósannindum. Nauðsynlegt er að uppræta leyndarhyggjuna sem hreiðraði um sig í íslensku þjóðlífi í áratugi. Leyndarhyggjan átti drjúgan þátt í því að illa fór haustið 2008 þegar bankarnir hrundu. Að uppræta hana er hluti endurreisnarinnar.
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun
Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun