Norðmenn virkja meira, nýjasta stíflan 50 m há Kristján Már Unnarsson skrifar 21. apríl 2014 14:30 Sarvsfossen-stíflan er 50 metra há og 150 metra löng. Mynd/Kruse Smith. Tími stórvirkjana er liðinn, sagði Jens Stoltenberg, forsætisráðherra Noregs, í áramótaávarpi árið 2001. Það reyndist ekki alveg rétt. Þessa dagana er að ljúka smíði nýrrar vatnsaflsvirkjunar við suðurjaðar Harðangurshálendisins með stíflu sem er 50 metra há og 150 metra breið. Og Norðmenn áforma enn frekari virkjun vatnsafls. Í síðustu yfirlitsskýrslu olíu- og orkumálaráðherra Noregs kom fram að framkvæmdir stæðu nú yfir við vatnsaflsvirkjanir upp á samtals 1,1 teravattstund og búið væri að gefa út leyfi fyrir 2,6 teravattstundum til viðbótar. Mikið af því er í smávirkjunum. Löggjöf sem hin rauðgræna fyrrverandi ríkisstjórn Noregs beitti sér fyrir árið 2011, samhliða gerð orkusáttmála við Svíþjóð, hefur reynst sterkur hvati til smíði vatnsaflsvirkjana. Þar var mörkuð sú stefna að auka raforkuframleiðslu með endurnýjanlegum orkugjöfum í löndunum tveimur um 26,4 teravattstundir fyrir árið 2020. Samkvæmt athugun, sem háskólinn í Sogn og Fjordene gerði í fyrra, eru uppi áform um að virkja vatnsafl sem nemur 20 teravattstundum til viðbótar í Noregi. Sérfræðingar rannsóknarstofnunar um loftlagsmál segja þó að mat orkugeirans, um að raunhæft sé að 15 teravattstundir bætist við, sé jafnvel bjartsýni. Til samanburðar má geta þess að á Íslandi er búið að virkja 12 teravattstundir í vatnsafli og hefur verið áætlað að virkjanleg vatnsorka hérlendis nemi samtals 30 teravattstundum. Nýjasta virkjun Noregs, Skarg-virkjunin, er sú stærsta sem byggð hefur verið í Suður-Noregi frá árinu 1995. Hún er í sveitarfélaginu Bykle, efstu byggð við suðurmörk þjóðgarðsins Hardangervidda, sem talið er stærsta víðerni meginlands Vestur-Evrópu. Stíflan, kennd við Sarvsfoss, var tekin í notkun nú um páskana þegar byrjað var að fylla 40 metra djúpt miðlunarlón sem myndast í gljúfri ofan stíflunnar.Lónsfylling hófst nú um páskana. Lónið verður 40 metra djúpt.Mynd/Kruse Smith.Sarvsfoss-stíflan er steinsteypt og í boga, og sagði oddviti Bykle í viðtali við ríkisútvarpið NRK að hún væri svo tignarleg að hún yrði aðdráttarafl ferðamanna. Stíflan er í 600 metra hæð yfir sjávarmáli og unnu verktakarnir, Kruse Smith, við erfiðar aðstæður í frosthörkum í vetur svo ljúka mætti stíflugerðinni fyrir vorleysingar. Virkjunin kostaði um 900 milljónir norskra króna, eða sem svarar 17 milljörðum íslenskra króna. Hún mun framleiða um 175 gígavattstundir raforku. Til samanburðar framleiðir nýjasta stórvirkjun Íslendinga, Búðarhálsvirkjun, 585 gígavattstundir á ári, en hún kostaði um 26 milljarða króna. Ráðamenn orkumálastofnunar Noregs fylgdu framkvæmdunum úr hlaði með þeim orðum að breið pólitísk samstaða væri um mikilvægi þess að auka notkun endurnýjanlegra orkugjafa á borð við vatnsafl og vindorku. Stærsta áskorunin væri að þróa verkefni sem væru bæði umhverfisvæn og fjárhagslega hagkvæm. Skarg-virkjun væri gott dæmi um slíkt.Sarvsfoss-stíflan er sú stærsta í Suður-Noregi í 20 ár.Mynd/Kruse Smith.Sarvsfoss-stíflan og virkjunin koma þó ekki án umhverfisáhrifa. Lækir, vötn og tjarnir í nágrenninu spillast, þar á meðal hrygningarstöðvar fiska. Þá þurrkast Sarvsfoss, en stjórnvöld settu þó það skilyrði, að kröfu sveitarfélagsins, að fossinn yrði sýndur af og til í framtíðinni. Niðurstaðan varð sú að vatni verður hleypt á fossinn í nokkrar klukkustundir í senn, í tvo daga í júlímánuði og í tvo daga í ágústmánuði á hverju ári. Formaður nýstofnaðrar miðstöðvar um norskt vatnsafl, Ole Gunnar Dahlhaug, prófessor í Þrándheimi, sagði nýlega í viðtali að mikilvægustu not fyrir nýju orkuna væru að rafvæða olíuiðnaðinn. Það ætti að gera með því að leggja sæstrengi út í borpallana og hætta að knýja þá með gastúrbínum. Þá hvatti hann til þess að meiri áhersla yrði lögð á stórar virkjanir, það væri sitt mat að þeim fylgdu minni inngrip í náttúruna heldur en fjölda smávirkjana. Mest lesið Langaði svakalega mikið í sleik við George Clooney Atvinnulíf Stöðva þurfi rányrkju bílastæðaeigenda Neytendur Atvinnumissir: „Ég kunni nú ekki við að spyrja Jón beint“ Atvinnulíf Stýrivextir lækkaðir í Bandaríkjunum í fyrsta sinn í fjögur ár Viðskipti erlent Nýtt trend: Engir yfirmenn á vinnustaðnum Atvinnulíf Útlit fyrir frekari verðhækkanir á kaffimarkaði Neytendur Segir engar breytingar hafa verið gerðar á uppskrift SS pylsna Neytendur Tupperware lýsir yfir gjaldþroti Viðskipti erlent „Alls konar fólk heyrt í mér um alls konar hluti“ Viðskipti innlent Þrjár verslanir í Múlunum sektaðar eftir rassíu Neytendastofu Neytendur Fleiri fréttir Stýrivextir lækkaðir í Bandaríkjunum í fyrsta sinn í fjögur ár Tupperware lýsir yfir gjaldþroti Snúa við dómnum og dæma Bonnesen í fangelsi Gera Apple að greiða tvær billjónir í skatta Skaut samstundis niður tillögur um efnahagslega björgun Evrópu Bein útsending: Apple kynnir nýjustu græjurnar Hætta steðjar að lífsgæðum Evrópubúa Volvo heykist á algjörri rafvæðingu árið 2030 Þessari rafmagnsflugvél er ætlað að flytja 90 farþega Zuckerberg harmar að hafa látið undan þrýstingi Bidens Breska stjórnin samþykkir að efla London City-flugvöll Sádar sagðir byrjaðir að skrúfa fyrir kranann Susan Wojcicki er látin Ummæli Trump vekja áhyggjur af sjálfstæði seðlabanka Hlutabréfin ruku aftur upp degi eftir hrun Google beið lægri hlut í risavöxnu einokunarmáli Hrun í hlutabréfamörkuðum ytra Sjá meira
Tími stórvirkjana er liðinn, sagði Jens Stoltenberg, forsætisráðherra Noregs, í áramótaávarpi árið 2001. Það reyndist ekki alveg rétt. Þessa dagana er að ljúka smíði nýrrar vatnsaflsvirkjunar við suðurjaðar Harðangurshálendisins með stíflu sem er 50 metra há og 150 metra breið. Og Norðmenn áforma enn frekari virkjun vatnsafls. Í síðustu yfirlitsskýrslu olíu- og orkumálaráðherra Noregs kom fram að framkvæmdir stæðu nú yfir við vatnsaflsvirkjanir upp á samtals 1,1 teravattstund og búið væri að gefa út leyfi fyrir 2,6 teravattstundum til viðbótar. Mikið af því er í smávirkjunum. Löggjöf sem hin rauðgræna fyrrverandi ríkisstjórn Noregs beitti sér fyrir árið 2011, samhliða gerð orkusáttmála við Svíþjóð, hefur reynst sterkur hvati til smíði vatnsaflsvirkjana. Þar var mörkuð sú stefna að auka raforkuframleiðslu með endurnýjanlegum orkugjöfum í löndunum tveimur um 26,4 teravattstundir fyrir árið 2020. Samkvæmt athugun, sem háskólinn í Sogn og Fjordene gerði í fyrra, eru uppi áform um að virkja vatnsafl sem nemur 20 teravattstundum til viðbótar í Noregi. Sérfræðingar rannsóknarstofnunar um loftlagsmál segja þó að mat orkugeirans, um að raunhæft sé að 15 teravattstundir bætist við, sé jafnvel bjartsýni. Til samanburðar má geta þess að á Íslandi er búið að virkja 12 teravattstundir í vatnsafli og hefur verið áætlað að virkjanleg vatnsorka hérlendis nemi samtals 30 teravattstundum. Nýjasta virkjun Noregs, Skarg-virkjunin, er sú stærsta sem byggð hefur verið í Suður-Noregi frá árinu 1995. Hún er í sveitarfélaginu Bykle, efstu byggð við suðurmörk þjóðgarðsins Hardangervidda, sem talið er stærsta víðerni meginlands Vestur-Evrópu. Stíflan, kennd við Sarvsfoss, var tekin í notkun nú um páskana þegar byrjað var að fylla 40 metra djúpt miðlunarlón sem myndast í gljúfri ofan stíflunnar.Lónsfylling hófst nú um páskana. Lónið verður 40 metra djúpt.Mynd/Kruse Smith.Sarvsfoss-stíflan er steinsteypt og í boga, og sagði oddviti Bykle í viðtali við ríkisútvarpið NRK að hún væri svo tignarleg að hún yrði aðdráttarafl ferðamanna. Stíflan er í 600 metra hæð yfir sjávarmáli og unnu verktakarnir, Kruse Smith, við erfiðar aðstæður í frosthörkum í vetur svo ljúka mætti stíflugerðinni fyrir vorleysingar. Virkjunin kostaði um 900 milljónir norskra króna, eða sem svarar 17 milljörðum íslenskra króna. Hún mun framleiða um 175 gígavattstundir raforku. Til samanburðar framleiðir nýjasta stórvirkjun Íslendinga, Búðarhálsvirkjun, 585 gígavattstundir á ári, en hún kostaði um 26 milljarða króna. Ráðamenn orkumálastofnunar Noregs fylgdu framkvæmdunum úr hlaði með þeim orðum að breið pólitísk samstaða væri um mikilvægi þess að auka notkun endurnýjanlegra orkugjafa á borð við vatnsafl og vindorku. Stærsta áskorunin væri að þróa verkefni sem væru bæði umhverfisvæn og fjárhagslega hagkvæm. Skarg-virkjun væri gott dæmi um slíkt.Sarvsfoss-stíflan er sú stærsta í Suður-Noregi í 20 ár.Mynd/Kruse Smith.Sarvsfoss-stíflan og virkjunin koma þó ekki án umhverfisáhrifa. Lækir, vötn og tjarnir í nágrenninu spillast, þar á meðal hrygningarstöðvar fiska. Þá þurrkast Sarvsfoss, en stjórnvöld settu þó það skilyrði, að kröfu sveitarfélagsins, að fossinn yrði sýndur af og til í framtíðinni. Niðurstaðan varð sú að vatni verður hleypt á fossinn í nokkrar klukkustundir í senn, í tvo daga í júlímánuði og í tvo daga í ágústmánuði á hverju ári. Formaður nýstofnaðrar miðstöðvar um norskt vatnsafl, Ole Gunnar Dahlhaug, prófessor í Þrándheimi, sagði nýlega í viðtali að mikilvægustu not fyrir nýju orkuna væru að rafvæða olíuiðnaðinn. Það ætti að gera með því að leggja sæstrengi út í borpallana og hætta að knýja þá með gastúrbínum. Þá hvatti hann til þess að meiri áhersla yrði lögð á stórar virkjanir, það væri sitt mat að þeim fylgdu minni inngrip í náttúruna heldur en fjölda smávirkjana.
Mest lesið Langaði svakalega mikið í sleik við George Clooney Atvinnulíf Stöðva þurfi rányrkju bílastæðaeigenda Neytendur Atvinnumissir: „Ég kunni nú ekki við að spyrja Jón beint“ Atvinnulíf Stýrivextir lækkaðir í Bandaríkjunum í fyrsta sinn í fjögur ár Viðskipti erlent Nýtt trend: Engir yfirmenn á vinnustaðnum Atvinnulíf Útlit fyrir frekari verðhækkanir á kaffimarkaði Neytendur Segir engar breytingar hafa verið gerðar á uppskrift SS pylsna Neytendur Tupperware lýsir yfir gjaldþroti Viðskipti erlent „Alls konar fólk heyrt í mér um alls konar hluti“ Viðskipti innlent Þrjár verslanir í Múlunum sektaðar eftir rassíu Neytendastofu Neytendur Fleiri fréttir Stýrivextir lækkaðir í Bandaríkjunum í fyrsta sinn í fjögur ár Tupperware lýsir yfir gjaldþroti Snúa við dómnum og dæma Bonnesen í fangelsi Gera Apple að greiða tvær billjónir í skatta Skaut samstundis niður tillögur um efnahagslega björgun Evrópu Bein útsending: Apple kynnir nýjustu græjurnar Hætta steðjar að lífsgæðum Evrópubúa Volvo heykist á algjörri rafvæðingu árið 2030 Þessari rafmagnsflugvél er ætlað að flytja 90 farþega Zuckerberg harmar að hafa látið undan þrýstingi Bidens Breska stjórnin samþykkir að efla London City-flugvöll Sádar sagðir byrjaðir að skrúfa fyrir kranann Susan Wojcicki er látin Ummæli Trump vekja áhyggjur af sjálfstæði seðlabanka Hlutabréfin ruku aftur upp degi eftir hrun Google beið lægri hlut í risavöxnu einokunarmáli Hrun í hlutabréfamörkuðum ytra Sjá meira