Dugar lögfræðin? Guðmundur Andri Thorsson skrifar 23. júní 2014 07:00 Ímyndum okkur að ég hafi verið bankastjóri og fengið mann frá Fjarskanistan til þess að kaupa stóran hlut í bankanum á uppsprengdu verði; bankinn hafi sjálfur fjármagnað kaupin og viðkomandi maður aldrei borgað krónu sjálfur, en kaupin hafi verið ætluð til þess að auka tiltrú á bankanum, og halda uppi verði á hlutabréfum í honum; áður hafi ótal starfsmenn bankans verið látnir skrá sig fyrir ómældum kaupum á hlutabréfum í bankanum í sama skyni. Ímyndum okkur að um þessa markaðsmisnotkun mína séu til gögn. Ímyndum okkur að ég hafi harðsnúna lögmenn á mínum snærum og að þeir hafi ráðlagt mér að neita alltaf öllu, ævinlega. Svo myndi vörn þeirra snúast um að koma í veg fyrir að gögn saksóknara yrðu lögð fram í réttinum. Ég gæti sloppið. Ég gæti verið sýknaður vegna þess að lögmenn hefðu gengið svo vasklega fram í því að ónýta sóknina, ryðja burt sönnunargögnum, varpa rýrð á trúverðugleika saksóknara, jafnvel móta umræðuna í samfélaginu. Þannig virkar réttarkerfið. Og á að gera: hver og einn borgari á rétt á bestu hugsanlegri vörn snjöllustu lögfræðinga sem gera allt sem í þeirra valdi stendur til að ónýta málflutning ákæruvaldsins. Hæstiréttur kveður upp sinn dóm að lokum og þar við situr. Eða hvað? Er leið laganna í raun og veru fullnægjandi þegar kemur að því að gera upp Hrunið hér á landi og helstu persónur og leikendur þess?Aflendingarnir Síðasta ríkisstjórn lét lögfræðinga teyma sig út í fen Landsdómsins, sem varla er hægt að lýsa öðruvísi en sem pólitískum réttarhöldum; þar sem meint mistök eða vanræksla við stjórn landsins var gerð að sakamáli í stað þess að kjósendum væri eftirlátið að kveða upp réttan dóm. Þessi málatilbúnaður skilaði engu öðru en því að sjá hinn dagfarsprúða Geir Haarde bálvondan á tröppum gamla Safnahússins, eftir að hafa verið fundinn sekur um að hafa trassað að boða ríkisstjórnarfundi á réttan hátt. Sem uppgjör við stjórnarhætti Geirs – og hvað þá Davíðs og Halldórs – dugði ferlið engan veginn en skaðaði uppgjörið stórkostlega. Og útrásarvíkingarnir, bankastrákarnir og fjármáladólgarnir: Hversu skelfilega sem þeir höguðu sér – allur dónaskapurinn, hrokinn, ruglið, flottræfilshátturinn, hópheimskan – þá skulum við ekki gleyma því að þessir menn hafa nú í sjö ár mátt þola útskúfun og ærumissi í samfélagi þar sem þeir hreyktu sér hátt forðum. Þjóðin hefur haft opinn syndareikning á kostnað þessara manna þar sem hægt hefur verið að skrá allt sem aflaga fór í íslensku samfélagi á Davíðsáratugnum; meðan réttara myndi kannski vera að skrifa eitthvað af því á reikning rangrar hugmyndafræði sem gerði arð að mælikvarða alls og ruglaði auðsæld saman við farsæld; í þeim skilningi voru þessir krakkar fórnarlömb skefjalausrar auðtrúar. Og eru hæddir og fyrirlitnir hvar sem því verður við komið, og erfitt að sjá að þeir eigi afturkvæmt í samfélag við aðra Íslendinga, án þess beinlínis að verða fullgildir meðlimir annarra samfélaga; fastir á sínum aflandseyjum; aflendingar. Gæti hugsast að lífið yrði þessum mönnum örlítið bærilegra ef þeir reyndu að nálgast okkur þjóðina á ný með iðrun og einlægni og löngun til að gera hreint fyrir sínum dyrum? Uppgjörið við Hrunið hefur ekki almennilega farið fram hér vegna þess að það hefur of mikið verið á forsendum lögfræðinganna. Gæti hugsast að við ættum heldur að fara leið heimspeki og siðfræði í þessu uppgjöri: hætta að tala eins og allt megi sem ekki takist að sýna fram á með óyggjandi sönnunargögnum að hafi verið rangt; heldur eigi fólk að hegða sér eftir tilteknum siðferðilegum mælikvörðum, sem við getum reynt að rifja upp sameiginlega? Og þá ekki bara með því að fara í lopapeysu og safna skeggi. Við þurfum að finna samræðugrundvöll í þessu splundraða samfélagi og hafi aflendingarnir farið í gegnum sína hundahreinsun og afeitrun væri best ef uppgjörið við þá færi fram í samræðum við þá, þó að auðvitað þurfi réttarkerfið að fá að hafa sinn gang. Nema þeir vilji bara húka á sínum aflandseyjum og hringla með skartgripina sína.Já en … Ímyndum okkur að ég hafi rænt banka en sönnunargögnin kæmu ekki fyrir dóminn vegna hugkvæmni verjenda minna og ég yrði sýknaður. Væri ég saklaus? Væri sýkna mín í skilningi laganna nægileg? Einhlít? Gallinn er þessi: Snúist vörnin ekki um að sýna fram á að ég hafi ekki rænt bankann heldur um hitt: að ekki megi leggja fram sönnunargögnin um ránskapinn – þá er nafn mitt ekki hreinsað af grun um ránskapinn. Það leiðir af sjálfu sér. Andrúmsloftið hefur ekki verið hreinsað. Í loftinu liggur þetta óþægilega: „Já en…“. Og andrúmsloftið verður ekki hreinsað nema með tvennu móti: Annaðhvort með því að sýna fram á að ég hafi ekki framið ránið eða með hinu: að ég komi hreint fram, leggi spilin á borðið, tali af iðrun og einlægni og biðji um nýtt tækifæri til þess að leita gæfunnar og farsældar fremur en auðsældar. Reynslan kennir okkur að þeim sem þannig kemur fram er fyrirgefningin auðsótt. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Andri Thorsson Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Sjá meira
Ímyndum okkur að ég hafi verið bankastjóri og fengið mann frá Fjarskanistan til þess að kaupa stóran hlut í bankanum á uppsprengdu verði; bankinn hafi sjálfur fjármagnað kaupin og viðkomandi maður aldrei borgað krónu sjálfur, en kaupin hafi verið ætluð til þess að auka tiltrú á bankanum, og halda uppi verði á hlutabréfum í honum; áður hafi ótal starfsmenn bankans verið látnir skrá sig fyrir ómældum kaupum á hlutabréfum í bankanum í sama skyni. Ímyndum okkur að um þessa markaðsmisnotkun mína séu til gögn. Ímyndum okkur að ég hafi harðsnúna lögmenn á mínum snærum og að þeir hafi ráðlagt mér að neita alltaf öllu, ævinlega. Svo myndi vörn þeirra snúast um að koma í veg fyrir að gögn saksóknara yrðu lögð fram í réttinum. Ég gæti sloppið. Ég gæti verið sýknaður vegna þess að lögmenn hefðu gengið svo vasklega fram í því að ónýta sóknina, ryðja burt sönnunargögnum, varpa rýrð á trúverðugleika saksóknara, jafnvel móta umræðuna í samfélaginu. Þannig virkar réttarkerfið. Og á að gera: hver og einn borgari á rétt á bestu hugsanlegri vörn snjöllustu lögfræðinga sem gera allt sem í þeirra valdi stendur til að ónýta málflutning ákæruvaldsins. Hæstiréttur kveður upp sinn dóm að lokum og þar við situr. Eða hvað? Er leið laganna í raun og veru fullnægjandi þegar kemur að því að gera upp Hrunið hér á landi og helstu persónur og leikendur þess?Aflendingarnir Síðasta ríkisstjórn lét lögfræðinga teyma sig út í fen Landsdómsins, sem varla er hægt að lýsa öðruvísi en sem pólitískum réttarhöldum; þar sem meint mistök eða vanræksla við stjórn landsins var gerð að sakamáli í stað þess að kjósendum væri eftirlátið að kveða upp réttan dóm. Þessi málatilbúnaður skilaði engu öðru en því að sjá hinn dagfarsprúða Geir Haarde bálvondan á tröppum gamla Safnahússins, eftir að hafa verið fundinn sekur um að hafa trassað að boða ríkisstjórnarfundi á réttan hátt. Sem uppgjör við stjórnarhætti Geirs – og hvað þá Davíðs og Halldórs – dugði ferlið engan veginn en skaðaði uppgjörið stórkostlega. Og útrásarvíkingarnir, bankastrákarnir og fjármáladólgarnir: Hversu skelfilega sem þeir höguðu sér – allur dónaskapurinn, hrokinn, ruglið, flottræfilshátturinn, hópheimskan – þá skulum við ekki gleyma því að þessir menn hafa nú í sjö ár mátt þola útskúfun og ærumissi í samfélagi þar sem þeir hreyktu sér hátt forðum. Þjóðin hefur haft opinn syndareikning á kostnað þessara manna þar sem hægt hefur verið að skrá allt sem aflaga fór í íslensku samfélagi á Davíðsáratugnum; meðan réttara myndi kannski vera að skrifa eitthvað af því á reikning rangrar hugmyndafræði sem gerði arð að mælikvarða alls og ruglaði auðsæld saman við farsæld; í þeim skilningi voru þessir krakkar fórnarlömb skefjalausrar auðtrúar. Og eru hæddir og fyrirlitnir hvar sem því verður við komið, og erfitt að sjá að þeir eigi afturkvæmt í samfélag við aðra Íslendinga, án þess beinlínis að verða fullgildir meðlimir annarra samfélaga; fastir á sínum aflandseyjum; aflendingar. Gæti hugsast að lífið yrði þessum mönnum örlítið bærilegra ef þeir reyndu að nálgast okkur þjóðina á ný með iðrun og einlægni og löngun til að gera hreint fyrir sínum dyrum? Uppgjörið við Hrunið hefur ekki almennilega farið fram hér vegna þess að það hefur of mikið verið á forsendum lögfræðinganna. Gæti hugsast að við ættum heldur að fara leið heimspeki og siðfræði í þessu uppgjöri: hætta að tala eins og allt megi sem ekki takist að sýna fram á með óyggjandi sönnunargögnum að hafi verið rangt; heldur eigi fólk að hegða sér eftir tilteknum siðferðilegum mælikvörðum, sem við getum reynt að rifja upp sameiginlega? Og þá ekki bara með því að fara í lopapeysu og safna skeggi. Við þurfum að finna samræðugrundvöll í þessu splundraða samfélagi og hafi aflendingarnir farið í gegnum sína hundahreinsun og afeitrun væri best ef uppgjörið við þá færi fram í samræðum við þá, þó að auðvitað þurfi réttarkerfið að fá að hafa sinn gang. Nema þeir vilji bara húka á sínum aflandseyjum og hringla með skartgripina sína.Já en … Ímyndum okkur að ég hafi rænt banka en sönnunargögnin kæmu ekki fyrir dóminn vegna hugkvæmni verjenda minna og ég yrði sýknaður. Væri ég saklaus? Væri sýkna mín í skilningi laganna nægileg? Einhlít? Gallinn er þessi: Snúist vörnin ekki um að sýna fram á að ég hafi ekki rænt bankann heldur um hitt: að ekki megi leggja fram sönnunargögnin um ránskapinn – þá er nafn mitt ekki hreinsað af grun um ránskapinn. Það leiðir af sjálfu sér. Andrúmsloftið hefur ekki verið hreinsað. Í loftinu liggur þetta óþægilega: „Já en…“. Og andrúmsloftið verður ekki hreinsað nema með tvennu móti: Annaðhvort með því að sýna fram á að ég hafi ekki framið ránið eða með hinu: að ég komi hreint fram, leggi spilin á borðið, tali af iðrun og einlægni og biðji um nýtt tækifæri til þess að leita gæfunnar og farsældar fremur en auðsældar. Reynslan kennir okkur að þeim sem þannig kemur fram er fyrirgefningin auðsótt.
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun