Vonar að fleiri feður nýti fæðingarorlof Sighvatur Arnmundsson skrifar 21. desember 2018 08:00 Hámarksgreiðslur til foreldra hækka um áramótin. FRÉTTABLAÐIÐ/ÞÓRSTEINN „Við sjáum það á tölfræðinni okkar að hámarksfjárhæð greiðslna virðist hafa áhrif á fæðingarorlofstöku feðra. Auðvitað eru samt fjölmargir aðrir þættir sem hafa áhrif. Skuldir hækkuðu til að mynda mikið í kjölfar hrunsins og þá hafði fólk kannski ekki efni á því að báðir foreldrar færu í fæðingarorlof,“ segir Leó Örn Þorleifsson, forstöðumaður Fæðingarorlofssjóðs. Í vikunni var tilkynnt að hámarksgreiðslur úr sjóðnum myndu um áramót hækka úr 520 þúsund krónum á mánuði upp í 600 þúsund og gildir hækkunin fyrir foreldra barna sem fæðast eftir áramót. Fyrir foreldra á vinnumarkaði eru mánaðarlegar greiðslur 80 prósent af meðalheildarlaunum á tólf mánaða tímabili sem lýkur sex mánuðum fyrir fæðingarmánuð barns. Leó Örn segist vonast til að með þessari hækkun takist að auka hlutfall feðra sem taka fæðingarorlof þannig það nálgist stöðuna eins og hún var fyrir hrun. Árið 2008 nýttu 90 prósent feðra eitthvað af rétti sínum til fæðingarorlofs. Er þá eins og annars staðar í tölfræði um fæðingarorlof miðað við fæðingarár barns. „Hlutfallið fyrir 2008 var sögulega hátt í alþjóðlegum samanburði. Fæðingarorlofstaka feðra á Íslandi er mjög há, líka í samanburði við hin Norðurlöndin.“ Í kjölfar hrunsins voru hámarksgreiðslur lækkaðar umtalsvert en hafa á undanförnum árum farið hækkandi aftur. Lægst fór hlutfall feðra sem nýttu fæðingarorlof í 80 prósent árið 2013. Ef litið er á hlutfall feðra sem lenda í þakinu varðandi hámarksgreiðslur má sjá að feðrum sem nýta fæðingarorlof er aftur tekið að fjölga. Árið 2008 lentu aðeins átta prósent feðra á vinnumarkaði sem tóku fæðingarorlof í þakinu. Það hlutfall hækkaði upp í tæpan helming þegar mest var árið 2012 en hefur miðað við bráðabirgðatölur síðustu tveggja ára lækkað í um þriðjung. „Þetta virðist breytast þegar greiðslurnar hækkuðu í október 2016 en það hreyfði augljóslega við kerfinu. Sú hækkun og hækkunin núna um áramótin þýðir 62 prósenta hækkun á hámarksgreiðslum á ekki lengri tíma. Það er veruleg hækkun á skömmum tíma í svona kerfi.“ Þar sem foreldrar geta nýtt fæðingarorlof í allt að tvö ár frá fæðingardegi barns liggja ekki fyrir endanlegar tölur fyrir árin 2016, 2017 og yfirstandandi ár. Þó er hægt að sjá aukningu meðal feðra í bráðabirgðatölum þessara ára. Þannig hafa tæp 83 prósent feðra barna fæddra 2016 nýtt fæðingarorlof og rúm 84 prósent fyrir 2017. Sé litið til þess dagafjölda sem feður nýta af fæðingarorlofi sínu er enn töluvert í land með að ná dagafjöldanum eins og hann var á árunum í kringum hrun. Árin 2007 og 2008 nýttu feður að meðaltali 101 dag og var meðaltalið raunar yfir 90 daga allt frá 2003 til 2010. Samkvæmt lögunum eiga báðir foreldrar rétt á 90 daga orlofi sem ekki er hægt að framselja auk 90 daga sameiginlegs réttar. „Þetta þýðir að feður voru farnir að taka hluta af sameiginlega réttinum. Það er í rauninni ótrúlega magnað að pörin voru farin að skipta fæðingarorlofinu þannig. Þetta er eitthvað sem við myndum vilja sjá aftur. Kerfið er sannarlega að virka sem tæki í jafnréttisbaráttunni þegar þú sérð feðurna komna yfir 90 dagana. Með þessum hækkunum um áramótin munum við vonandi ná því aftur.“ Leó tekur fram að það muni taka um eitt og hálft ár að sjá hvernig breytingarnar um áramót muni skila sér því kerfið sé svo fljótandi. Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Maðurinn fannst látinn Innlent Blöskrar framkoma sérsveitar og afskiptasemi nágranna Innlent Grunaðir um að skiptast á að nauðga konu Innlent Icelandair þurfi að kannast við reglur réttarríkisins Innlent Krefja blaðamann Samstöðvarinnar um fimmtán milljónir Innlent Demókratar uggandi yfir niðurstöðum skoðanakannana Erlent Inga skellihló að Sigurði Inga Innlent Faðirinn ekki lengur í einangrun Innlent Fjögur í varðhaldi vegna innbrota í Elko Innlent Vandasöm andlitslömun sem greinist vikulega á Íslandi Innlent Fleiri fréttir Erlend glæpagengi fá Íslendinga til að ræna reiðhjólaverslanir Miðflokkurinn marktækt stærri en Sjálfstæðisflokkurinn Tíðindi í glænýrri könnun, innbrotafaraldur og biðin sem sligar fjölskyldur Fjögur í varðhaldi vegna innbrota í Elko Tveir í bílnum sem ók út af Nokkur vitni að banaslysi við Brúará Stefnt að hertara eftirliti á landamærunum í nóvember Inga skellihló að Sigurði Inga Útsvarsaukningin aðeins hugsuð til tveggja ára Skerða orku til stórnotenda Alvarlegt umferðarslys við Fossá á Skaga Segir fjármálaráðherra ekki kunna að reikna Blöskrar framkoma sérsveitar og afskiptasemi nágranna Tveir hafa játað sök í stóra fíkniefnamálinu sem fer ekki fet Verður formaður stjórnar Matvælasjóðs Faðirinn ekki lengur í einangrun Þurfi að komast út úr kjarasamningum „með góðu eða illu“ Landris og kvikusöfnun heldur áfram Sigurður Ingi segir skort á sálfræðingum vandamál Baldur greiddi fjórðung kostnaðar við framboð sitt sjálfur Maðurinn fannst látinn Garðabæ óheimilt að skerða þjónustu við ellefu ára stúlku Bein útsending: Málþing um fóstur- og nýburaskimanir Svandís vill formannsstólinn og það hægir á íbúðauppbyggingu Fjarðarheiði lokuð og bílar fastir Bjarkey ekki undir feldi Segir gagnrýni kvenna á leikskólastefnu Kópavogs tvískinnung Einn á slysadeild eftir árekstur tveggja hlaupahjóla Icelandair þurfi að kannast við reglur réttarríkisins Pallborðið: „Taumlaus græðgi“ eða verðið á hveiti? Sjá meira
„Við sjáum það á tölfræðinni okkar að hámarksfjárhæð greiðslna virðist hafa áhrif á fæðingarorlofstöku feðra. Auðvitað eru samt fjölmargir aðrir þættir sem hafa áhrif. Skuldir hækkuðu til að mynda mikið í kjölfar hrunsins og þá hafði fólk kannski ekki efni á því að báðir foreldrar færu í fæðingarorlof,“ segir Leó Örn Þorleifsson, forstöðumaður Fæðingarorlofssjóðs. Í vikunni var tilkynnt að hámarksgreiðslur úr sjóðnum myndu um áramót hækka úr 520 þúsund krónum á mánuði upp í 600 þúsund og gildir hækkunin fyrir foreldra barna sem fæðast eftir áramót. Fyrir foreldra á vinnumarkaði eru mánaðarlegar greiðslur 80 prósent af meðalheildarlaunum á tólf mánaða tímabili sem lýkur sex mánuðum fyrir fæðingarmánuð barns. Leó Örn segist vonast til að með þessari hækkun takist að auka hlutfall feðra sem taka fæðingarorlof þannig það nálgist stöðuna eins og hún var fyrir hrun. Árið 2008 nýttu 90 prósent feðra eitthvað af rétti sínum til fæðingarorlofs. Er þá eins og annars staðar í tölfræði um fæðingarorlof miðað við fæðingarár barns. „Hlutfallið fyrir 2008 var sögulega hátt í alþjóðlegum samanburði. Fæðingarorlofstaka feðra á Íslandi er mjög há, líka í samanburði við hin Norðurlöndin.“ Í kjölfar hrunsins voru hámarksgreiðslur lækkaðar umtalsvert en hafa á undanförnum árum farið hækkandi aftur. Lægst fór hlutfall feðra sem nýttu fæðingarorlof í 80 prósent árið 2013. Ef litið er á hlutfall feðra sem lenda í þakinu varðandi hámarksgreiðslur má sjá að feðrum sem nýta fæðingarorlof er aftur tekið að fjölga. Árið 2008 lentu aðeins átta prósent feðra á vinnumarkaði sem tóku fæðingarorlof í þakinu. Það hlutfall hækkaði upp í tæpan helming þegar mest var árið 2012 en hefur miðað við bráðabirgðatölur síðustu tveggja ára lækkað í um þriðjung. „Þetta virðist breytast þegar greiðslurnar hækkuðu í október 2016 en það hreyfði augljóslega við kerfinu. Sú hækkun og hækkunin núna um áramótin þýðir 62 prósenta hækkun á hámarksgreiðslum á ekki lengri tíma. Það er veruleg hækkun á skömmum tíma í svona kerfi.“ Þar sem foreldrar geta nýtt fæðingarorlof í allt að tvö ár frá fæðingardegi barns liggja ekki fyrir endanlegar tölur fyrir árin 2016, 2017 og yfirstandandi ár. Þó er hægt að sjá aukningu meðal feðra í bráðabirgðatölum þessara ára. Þannig hafa tæp 83 prósent feðra barna fæddra 2016 nýtt fæðingarorlof og rúm 84 prósent fyrir 2017. Sé litið til þess dagafjölda sem feður nýta af fæðingarorlofi sínu er enn töluvert í land með að ná dagafjöldanum eins og hann var á árunum í kringum hrun. Árin 2007 og 2008 nýttu feður að meðaltali 101 dag og var meðaltalið raunar yfir 90 daga allt frá 2003 til 2010. Samkvæmt lögunum eiga báðir foreldrar rétt á 90 daga orlofi sem ekki er hægt að framselja auk 90 daga sameiginlegs réttar. „Þetta þýðir að feður voru farnir að taka hluta af sameiginlega réttinum. Það er í rauninni ótrúlega magnað að pörin voru farin að skipta fæðingarorlofinu þannig. Þetta er eitthvað sem við myndum vilja sjá aftur. Kerfið er sannarlega að virka sem tæki í jafnréttisbaráttunni þegar þú sérð feðurna komna yfir 90 dagana. Með þessum hækkunum um áramótin munum við vonandi ná því aftur.“ Leó tekur fram að það muni taka um eitt og hálft ár að sjá hvernig breytingarnar um áramót muni skila sér því kerfið sé svo fljótandi.
Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Maðurinn fannst látinn Innlent Blöskrar framkoma sérsveitar og afskiptasemi nágranna Innlent Grunaðir um að skiptast á að nauðga konu Innlent Icelandair þurfi að kannast við reglur réttarríkisins Innlent Krefja blaðamann Samstöðvarinnar um fimmtán milljónir Innlent Demókratar uggandi yfir niðurstöðum skoðanakannana Erlent Inga skellihló að Sigurði Inga Innlent Faðirinn ekki lengur í einangrun Innlent Fjögur í varðhaldi vegna innbrota í Elko Innlent Vandasöm andlitslömun sem greinist vikulega á Íslandi Innlent Fleiri fréttir Erlend glæpagengi fá Íslendinga til að ræna reiðhjólaverslanir Miðflokkurinn marktækt stærri en Sjálfstæðisflokkurinn Tíðindi í glænýrri könnun, innbrotafaraldur og biðin sem sligar fjölskyldur Fjögur í varðhaldi vegna innbrota í Elko Tveir í bílnum sem ók út af Nokkur vitni að banaslysi við Brúará Stefnt að hertara eftirliti á landamærunum í nóvember Inga skellihló að Sigurði Inga Útsvarsaukningin aðeins hugsuð til tveggja ára Skerða orku til stórnotenda Alvarlegt umferðarslys við Fossá á Skaga Segir fjármálaráðherra ekki kunna að reikna Blöskrar framkoma sérsveitar og afskiptasemi nágranna Tveir hafa játað sök í stóra fíkniefnamálinu sem fer ekki fet Verður formaður stjórnar Matvælasjóðs Faðirinn ekki lengur í einangrun Þurfi að komast út úr kjarasamningum „með góðu eða illu“ Landris og kvikusöfnun heldur áfram Sigurður Ingi segir skort á sálfræðingum vandamál Baldur greiddi fjórðung kostnaðar við framboð sitt sjálfur Maðurinn fannst látinn Garðabæ óheimilt að skerða þjónustu við ellefu ára stúlku Bein útsending: Málþing um fóstur- og nýburaskimanir Svandís vill formannsstólinn og það hægir á íbúðauppbyggingu Fjarðarheiði lokuð og bílar fastir Bjarkey ekki undir feldi Segir gagnrýni kvenna á leikskólastefnu Kópavogs tvískinnung Einn á slysadeild eftir árekstur tveggja hlaupahjóla Icelandair þurfi að kannast við reglur réttarríkisins Pallborðið: „Taumlaus græðgi“ eða verðið á hveiti? Sjá meira