Tímafrekur forstjóri Þórlindur Kjartansson skrifar 15. febrúar 2019 07:00 Einu sinni sem oftar hagaði því þannig til á bernskuheimili mínu í Vestmannaeyjum að mér voru settar þrengri skorður um útivistartíma og almennt frjálsræði heldur en tíðkaðist meðal félaga minna og vina. Oftast nær var þetta ekkert til þess að fjargviðrast yfir og með tímanum hef ég öðlast örlítið betri skilning á þeim sjónarmiðum sem lágu að baki þessu umhyggjuharðræði. Það breytir auðvitað ekki því að þegar ég var ungur strákur þá fannst mér óréttlætið yfirþyrmandi að þurfa að fara heim þegar sumir aðrir fengu að vera áfram úti að leika sér á kvöldin. Auðvitað skipti þetta ekki miklu máli í hinu stóra samhengi hlutanna; að minnsta kosti oftast ekki. Þó komu upp tilvik þegar þessar hömlur á athafnafrelsi mínu voru raunverulega til trafala.Takmarkaður veiðitími Þetta var einkum átakanlegt á haustin þegar Eyjapeyjar og pæjur fóru um bæinn í litlum gengjum með pappakassa og vasaljós í leit að lundapysjum til björgunar. Eins og í annarri veiði þá er þolinmæði og úthald gjarnan það sem skilur milli þeirra fengsælu og hinna vonsviknu. Og eftir því sem líður á kvöld og haustnóttina í Vestmannaeyjum þeim mun líklegri voru pysjurnar til þess að villast inn í skúmaskot á hafnarsvæðinu—og það sem meira er, bílalestunum með fjölskyldufólkinu fækkaði líka, þannig að færri voru um meiri veiði. Eitt kvöldið þegar ég var líklega um tíu ára gamall fékk ég náðarsamlega leyfi til þess að fara út með nokkrum vinum til þess að veiða lundapysjur eftir kvöldmat. Þetta þótti foreldrum mínum vera mikil eftirgjöf þótt ég ætti sjálfur erfitt með að sjá þetta sem annað en algjörlega sjálfsagðan hlut. Sem betur fer þekktist þá ekki hugtakið nágrannavakt foreldra og engum datt í hug að hafa samráð um útivistartíma við aðra foreldra; því annars er hætt við að sjónarmið varkárustu foreldranna fengju að eyðileggja ævintýrin fyrir ekki bara þeirra eigin börnum heldur öllum hinum líka. Ég man ekki nákvæmlega hvenær mér var gert að skila mér heim, hugsanlega var það klukkan ellefu að kvöldi. Ég get bara fullyrt tvennt. Annars vegar að það var alltof snemmt og hins vegar að enginn af vinum mínum þurfti að sæta öðru eins. En ég lét auðvitað eins og ég hefði ekkert nema þakklæti í hjarta yfir útivistarleyfinu og sagðist mundu að sjálfsögðu skila mér á tilsettum tíma, enda var ég farinn að ganga um með úr á úlnliðnum eins og fullorðinn maður—og hlaut þar með að vera treystandi fyrir því að standa við öll þau tímamörk sem mér voru sett.Tímaferðalag En eftir því sem leið á veiðiferðina um kvöldið og ekkert veiddist þá varð ég stöðugt sannfærðari um nauðsyn þess að grípa til einhverra aðgerða til þess að bregðast við. Það var vitaskuld algjörlega óhugsandi að ég þyrfti að yfirgefa veiðihópinn með skottið á milli lappanna án þess að ná einni einustu pysju. Þannig að ég greip á það ráð að seinka klukkunni um dágóða stund, halda áfram veiðum og fara bara heim þegar eitthvað væri komið í kassann. Þegar ég kom heim hróðugur yfir því að hafa náð pysju mættu mér heldur skilningssljó augu foreldra minna. Þeim var lítt skemmt yfir því að ég hefði brugðist trausti þeirra og skilað mér heim eftir að það, sem þau kölluðu umsaminn (en var í raun valdboðinn), útivistartími, var liðinn. Ég var auðvitað búinn undir þetta og rétti fram höndina með úrinu og sýndi þeim að klukkan mín væri bara rétt að verða ellefu, og ég hafi því ekki getað vitað betur heldur en að ég væri að stunda mínar veiðar innan löglegra tímamarka. Móðir mín móðgaði þá vitsmuni mína með því að benda mér á að þótt ég fiktaði í úrinu á mínum úlnliði þá breytti það að sjálfsögðu engu um klukkuna sem hékk á veggnum í eldhúsinu. Döh! Auðvitað vissi ég þetta, og með því að bregðast móðgaður við þessari athugasemd móður minnar kom ég um leið upp um mitt eigið ráðabrugg. Og þótt allt skynsamt fólk sjái í dag að það var ég sem hafði rétt fyrir mér í þessu máli og að foreldrar mínir höfðu rangt fyrir sér—þá hafði þessi tilraun mín til þess að sveigja tímann sjálfum mér til hagsbóta einungis þau áhrif að herða takið sem kærleiksklær foreldra minna höfðu á mér.Flugsins óvissi tími Mér var hugsað til þessa þegar ég sá í vikunni fréttir um að forstjóri Icelandair ætli að mótmæla sérstaklega því að klukkan á Íslandi verði löguð að gangi sólarinnar. Hann vill meina að það henti betur hagsmunum Icelandair að hafa klukkuna eins og hún er núna þrátt fyrir sterkar vísbendingar um bág áhrif á heilsufar þjóðarinnar. Forstjórinn lætur liggja að því að þetta geti haft áhrif á alls konar hefðarvarða lendingartíma á flugvöllum víða um heim. Þó hlýtur hann að gera sér grein fyrir því að með því að færa klukkuna aftur um eina klukkustund á Íslandi, mun nákvæmlega ekkert annað breytast í heiminum. Klukkan verður áfram það sama þegar flugvélarnar leggja af stað og lenda í New York og London, Chicago og Stokkhólmi. Klukkan á eldhúsvegg í París breytist ekki sama hvað við hrærum í úrum á íslenskum úlnliðum. Það eina sem þarf að breytast er að á flugmiðum frá Íslandi flyst brottfarartíminn fram um eina klukkustund. Þetta hefur áhrif á þá farþega sem leggja af stað frá Íslandi; og vissulega verður óþægilegra að fara á fætur klukkan fjögur heldur en klukkan fimm í þau örfáu skipti á ári sem venjulegt fólk fer til útlanda. En á móti má benda á að flugin myndu fara af stað nákvæmlega jafnmörgum klukkustundum fyrir eða eftir sólarupprás eins og nú; og áhrifin á líkamsklukkuna yrðu því svipuð.Þreyta í þotuliði Það er áhugavert að í umræðum um hvort íslenska klukkan eigi að taka mið af gangi sólarinnar þá virðast flestir þeir sem kynnt hafa sér lífeðlisfræðileg áhrif svefns og líkamsklukkunnar vera á því að það hefði jákvæð áhrif að gera breytingu. Þeir sem helst stilla sér upp á móti eru business-menn sem langar ekki að vakna fyrr á morgnana til að tala í símann við Evrópu eða fara út á flugvöll—og vilja hafa meiri birtu síðdegis til þess að spila golf. Fyrir flestum öðrum hljóta þeir eðlilegu hagsmunir þorra Íslendinga, þar á meðal barna og ungmenna, að stuðla að góðri heilsu, bæði andlegri og líkamlegri, að vega þyngra heldur en sérgæska við þotuliðið. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þórlindur Kjartansson Mest lesið Dauði vefsíðunnar eins og við þekkjum hana Kristján Már Hauksson Skoðun Húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta Gísli Rafn Ólafsson Skoðun Loftslag eða lífskjör: bæði betra Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Það á ekki að vera dekur að geta sótt sér sálfræðiþjónustu Ólafía Sigurjónsdóttir Skoðun Er lýðræðislegt að senda vopn til Úkraínu? Hildur Þórðardóttir Skoðun Um bókun 35, EES samninginn, Evrópusambandið og Bretland Jón Frímann Jónsson Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson Skoðun Íslenski skorturinn Björg Eva Erlendsdóttir Skoðun Hvar er grunnskólinn? Kristján Hrafn Guðmundsson Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Skoðun Skoðun Hvar eru sálfræðingarnir? Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Íslenska er ekki eina málið Lilja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Hvar er grunnskólinn? Kristján Hrafn Guðmundsson skrifar Skoðun Er lýðræðislegt að senda vopn til Úkraínu? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Það á ekki að vera dekur að geta sótt sér sálfræðiþjónustu Ólafía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Um bókun 35, EES samninginn, Evrópusambandið og Bretland Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Dauði vefsíðunnar eins og við þekkjum hana Kristján Már Hauksson skrifar Skoðun Loftslag eða lífskjör: bæði betra Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Virkjum lýðræðið Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Ráðstefna um þjóðarátak í húsnæðismálum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Íslenski skorturinn Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Ofhugsanir: orsök & afleiðing Sara Pálsdóttir skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Öldrunarþjónustan – tækifæri og áskoranir Sandra B. Franks skrifar Skoðun ChatGPT um íslenska húsnæðismarkaðinn Yngvi Ómar Sighvatsson skrifar Skoðun Milljónir úr launaumslögum til vopnakaupa Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Í orði en ekki á borði - stuðningur Íslands við Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Fatlað fólk á Íslandi Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Gervigreindin og atvinnulífið Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hinn stóri pakki ósýnilegrar reynslu Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun GOGG, GOGG, GOGG og aftur GOGG Guðrún Njálsdóttir skrifar Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar Sjá meira
Einu sinni sem oftar hagaði því þannig til á bernskuheimili mínu í Vestmannaeyjum að mér voru settar þrengri skorður um útivistartíma og almennt frjálsræði heldur en tíðkaðist meðal félaga minna og vina. Oftast nær var þetta ekkert til þess að fjargviðrast yfir og með tímanum hef ég öðlast örlítið betri skilning á þeim sjónarmiðum sem lágu að baki þessu umhyggjuharðræði. Það breytir auðvitað ekki því að þegar ég var ungur strákur þá fannst mér óréttlætið yfirþyrmandi að þurfa að fara heim þegar sumir aðrir fengu að vera áfram úti að leika sér á kvöldin. Auðvitað skipti þetta ekki miklu máli í hinu stóra samhengi hlutanna; að minnsta kosti oftast ekki. Þó komu upp tilvik þegar þessar hömlur á athafnafrelsi mínu voru raunverulega til trafala.Takmarkaður veiðitími Þetta var einkum átakanlegt á haustin þegar Eyjapeyjar og pæjur fóru um bæinn í litlum gengjum með pappakassa og vasaljós í leit að lundapysjum til björgunar. Eins og í annarri veiði þá er þolinmæði og úthald gjarnan það sem skilur milli þeirra fengsælu og hinna vonsviknu. Og eftir því sem líður á kvöld og haustnóttina í Vestmannaeyjum þeim mun líklegri voru pysjurnar til þess að villast inn í skúmaskot á hafnarsvæðinu—og það sem meira er, bílalestunum með fjölskyldufólkinu fækkaði líka, þannig að færri voru um meiri veiði. Eitt kvöldið þegar ég var líklega um tíu ára gamall fékk ég náðarsamlega leyfi til þess að fara út með nokkrum vinum til þess að veiða lundapysjur eftir kvöldmat. Þetta þótti foreldrum mínum vera mikil eftirgjöf þótt ég ætti sjálfur erfitt með að sjá þetta sem annað en algjörlega sjálfsagðan hlut. Sem betur fer þekktist þá ekki hugtakið nágrannavakt foreldra og engum datt í hug að hafa samráð um útivistartíma við aðra foreldra; því annars er hætt við að sjónarmið varkárustu foreldranna fengju að eyðileggja ævintýrin fyrir ekki bara þeirra eigin börnum heldur öllum hinum líka. Ég man ekki nákvæmlega hvenær mér var gert að skila mér heim, hugsanlega var það klukkan ellefu að kvöldi. Ég get bara fullyrt tvennt. Annars vegar að það var alltof snemmt og hins vegar að enginn af vinum mínum þurfti að sæta öðru eins. En ég lét auðvitað eins og ég hefði ekkert nema þakklæti í hjarta yfir útivistarleyfinu og sagðist mundu að sjálfsögðu skila mér á tilsettum tíma, enda var ég farinn að ganga um með úr á úlnliðnum eins og fullorðinn maður—og hlaut þar með að vera treystandi fyrir því að standa við öll þau tímamörk sem mér voru sett.Tímaferðalag En eftir því sem leið á veiðiferðina um kvöldið og ekkert veiddist þá varð ég stöðugt sannfærðari um nauðsyn þess að grípa til einhverra aðgerða til þess að bregðast við. Það var vitaskuld algjörlega óhugsandi að ég þyrfti að yfirgefa veiðihópinn með skottið á milli lappanna án þess að ná einni einustu pysju. Þannig að ég greip á það ráð að seinka klukkunni um dágóða stund, halda áfram veiðum og fara bara heim þegar eitthvað væri komið í kassann. Þegar ég kom heim hróðugur yfir því að hafa náð pysju mættu mér heldur skilningssljó augu foreldra minna. Þeim var lítt skemmt yfir því að ég hefði brugðist trausti þeirra og skilað mér heim eftir að það, sem þau kölluðu umsaminn (en var í raun valdboðinn), útivistartími, var liðinn. Ég var auðvitað búinn undir þetta og rétti fram höndina með úrinu og sýndi þeim að klukkan mín væri bara rétt að verða ellefu, og ég hafi því ekki getað vitað betur heldur en að ég væri að stunda mínar veiðar innan löglegra tímamarka. Móðir mín móðgaði þá vitsmuni mína með því að benda mér á að þótt ég fiktaði í úrinu á mínum úlnliði þá breytti það að sjálfsögðu engu um klukkuna sem hékk á veggnum í eldhúsinu. Döh! Auðvitað vissi ég þetta, og með því að bregðast móðgaður við þessari athugasemd móður minnar kom ég um leið upp um mitt eigið ráðabrugg. Og þótt allt skynsamt fólk sjái í dag að það var ég sem hafði rétt fyrir mér í þessu máli og að foreldrar mínir höfðu rangt fyrir sér—þá hafði þessi tilraun mín til þess að sveigja tímann sjálfum mér til hagsbóta einungis þau áhrif að herða takið sem kærleiksklær foreldra minna höfðu á mér.Flugsins óvissi tími Mér var hugsað til þessa þegar ég sá í vikunni fréttir um að forstjóri Icelandair ætli að mótmæla sérstaklega því að klukkan á Íslandi verði löguð að gangi sólarinnar. Hann vill meina að það henti betur hagsmunum Icelandair að hafa klukkuna eins og hún er núna þrátt fyrir sterkar vísbendingar um bág áhrif á heilsufar þjóðarinnar. Forstjórinn lætur liggja að því að þetta geti haft áhrif á alls konar hefðarvarða lendingartíma á flugvöllum víða um heim. Þó hlýtur hann að gera sér grein fyrir því að með því að færa klukkuna aftur um eina klukkustund á Íslandi, mun nákvæmlega ekkert annað breytast í heiminum. Klukkan verður áfram það sama þegar flugvélarnar leggja af stað og lenda í New York og London, Chicago og Stokkhólmi. Klukkan á eldhúsvegg í París breytist ekki sama hvað við hrærum í úrum á íslenskum úlnliðum. Það eina sem þarf að breytast er að á flugmiðum frá Íslandi flyst brottfarartíminn fram um eina klukkustund. Þetta hefur áhrif á þá farþega sem leggja af stað frá Íslandi; og vissulega verður óþægilegra að fara á fætur klukkan fjögur heldur en klukkan fimm í þau örfáu skipti á ári sem venjulegt fólk fer til útlanda. En á móti má benda á að flugin myndu fara af stað nákvæmlega jafnmörgum klukkustundum fyrir eða eftir sólarupprás eins og nú; og áhrifin á líkamsklukkuna yrðu því svipuð.Þreyta í þotuliði Það er áhugavert að í umræðum um hvort íslenska klukkan eigi að taka mið af gangi sólarinnar þá virðast flestir þeir sem kynnt hafa sér lífeðlisfræðileg áhrif svefns og líkamsklukkunnar vera á því að það hefði jákvæð áhrif að gera breytingu. Þeir sem helst stilla sér upp á móti eru business-menn sem langar ekki að vakna fyrr á morgnana til að tala í símann við Evrópu eða fara út á flugvöll—og vilja hafa meiri birtu síðdegis til þess að spila golf. Fyrir flestum öðrum hljóta þeir eðlilegu hagsmunir þorra Íslendinga, þar á meðal barna og ungmenna, að stuðla að góðri heilsu, bæði andlegri og líkamlegri, að vega þyngra heldur en sérgæska við þotuliðið.
Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar
Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar
Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar
Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar
Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar