Mikilvægt að fela ekki vanlíðanina Sandra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar 24. júní 2019 10:00 Eymundur segir félagsfælni falinn sjúkdóm og fólk hrætt við að leita sér hjálpar FRÉTTABLAÐIÐ/AUÐUNN Eymundur Lúter Eymundsson hefur glímt við félagfælni frá barnæsku. Það var ekki fyrr en hann þurfti að fara í Verkjaskólann á Kristnesi eftir mjaðmaskiptaaðgerð 38 ára gamall að hann fékk sína fyrstu fræðslu um kvíða. Eymundur segir að innlögnin á Kristnes árið 2005 hafi bjargað lífi hans. Loks áttaði hann sig á því sem hafði verið að hrjá hann alla æfi. Hann útvegaði sér viðtal við sálfræðing og fór að vinna í sínum málum. „Félagsfælni hefur verið svolítið falinn sjúkdómur. Það eru ekkert allir sem leita sér hjálpar. Margir eru hræddir við það,“ segir Eymundur. Hann er í dag verkefnastjóri geðfræðslunnar í Grófinni á Akureyri, þar sem fagfólk og fólk sem þekkir geðröskun af eigin raun vinnur saman. „Ég var í þrjú ár í Hugarafli í Reykjavík. Þar er allt unnið á jafningjagrundvelli. Við komum með þá hugmyndafræði norður. Starfið byggir á valdeflingu og batamótun og það hefur sýnt sig hjá okkur í Grófinni hvað þetta er árangursríkt.“ Eymundur fer á vegum Grófarinnar í alla grunnskóla og framhaldsskóla á Norðurlandi og segir sína sögu. „Það er alltaf verið að tala um að fjárfesta í börnum. Þá er líka mikilvægt að fjárfesta í börnum sem glíma við andleg vandamál. Það skiptir máli að þau fái hjálp strax. Þessi börn eru ekkert síðri en önnur börn. Þau þurfa bara aðstoð við að byggja sig upp. Því fyrr því betra,“ segir Eymundur ákveðinn. „Ég hef glímt við félagsfælni síðan ég var krakki og það hafði skelfilegar afleiðingar. Það var mikið myrkur í mínu lífi. Ég þorði ekki að tala um þetta, ég vissi náttúrulega ekkert hvað félagsfælni var. Það var ekkert rætt um þessi mál.“ Eymundur segist hafa fundið fyrir félagsfælninni strax þegar hann byrjaði í grunnskóla og hún jókst þegar unglingsárin nálguðust. „Hjá mér lýsti þetta sér þannig að ég átti erfitt með taugakerfið. Ég roðnaði og klökknaði innan um fólk, hjartað var á fullu og mann langaði bara að hverfa. Fólk með félagsfælni er oft hrætt við að segja einhverja vitleysu, það skammast sín oft fyrir sjálft sig og finnst það asnalegt og heimskt. Hjá mér var sjálfstraustið og sjálfsvirðingin engin. Ég reyndi að forðast samskipti, átti erfitt með að hafa stjórn á taugakerfinu og notaði oft reiði sem vörn.“ Þetta varð til þess að Eymundi leið illa í grunnskóla og gafst upp á framhaldsskóla eftir aðeins tvo mánuði. Eftir að Eymundur fékk loks hjálp og verkfæri til að takast á við félagsfælnina langaði hann að hjálpa börnum með sömu reynslu og koma í veg fyrir að þau þyrftu að glíma við vandann án aðstoðar fram á fullorðinsár.Gott að heyra báðar hliðar „Þegar við byrjuðum með Grófina hérna á Akureyri þá fannst mér tilvalið að byrja á að fara í alla skólana og tala við kennara og starfsfólk. Vegna þess að fullorðnir vita ekkert endilega hvernig félagsfælni lýsir sér,“ segir Eymundur. „Þegar við fórum í skólana hafði sálfræðingur verið þar daginn áður og ég heyrði það eftir á að fólki hefði fundist frábært að heyra báðar hliðar. Það er að segja frá fagmanni og manni með reynslu af sjúkdómnum. Það er svo mikilvægt að hafa samvinnu þarna á milli. Við sem þekkjum sjúkdómana á eigin skinni erum svo mikil verðmæti í svona forvarnar- og fræðslustarfi.“Eymundur sinnir fræðslu í skólum á norðurlandiEymundur segir að það besta sem fólk með félagsfælni geti gert sé að segja frá vandanum. Það getur verið foreldri, kennari, skólahjúkrunarfræðingur, heimilislæknir eða einhver annar sem fólk treystir. „Aðalmálið er að fela ekki vanlíðanina, hún er ekkert til að skammast sín fyrir. Það þarf ekkert að segja öllum frá, bara láta einhvern vita svo hægt sé að fá hjálp frá góðu fólki,“ segir Eymundur. Hann tekur fram að hjálparsíminn 1717 bjóði einnig upp á netspjall sem mörgu ungu fólki finnst þægilegra en að taka upp símann. „Allir geta líka mætt í Grófina, hvort sem þeir eru að glíma við geðræn vandamál eða bara langar að koma og sjá hvað við erum að gera þá eru allir velkomnir. Hingað koma að meðaltali 19 manns á dag. Það er ótrúlegt að sjá fólk sem kemur hingað og fer svo út í lífið aftur, á vinnumarkað og annað. Þetta er líka svo ódýrt úrræði,“ segir Eymundur. „Aðstandendur geta líka komið til okkar og fengið fræðslu. Það er margt í boði. Kvíðameðferðarstöðin, Geðhjálp, Hugarafl og við í Grófinni.“ Eymundur segir mikilvægt að vera opinn fyrir hjálpinni. „Það skiptir öllu máli. Ef þú greinist til dæmis með krabbamein þá þarftu að vera opinn fyrir að þiggja hjálp. Það er ekki neitt öðruvísi fyrir fólk sem glímir við andlega vanlíðan. Ef fólk er opið fyrir hjálpinni er líklegra að það nái árangri.“ Eymundur hefur unnið gríðarlega mikið í sínu lífi frá árinu 2005. Það hefur að hans sögn verið erfið en gefandi vinna sem skilar sér í frelsi. „Fyrir þann tíma var ég bara í feluleik, og það var gríðarleg vinna að vera í feluleik. Það var bara af því ég vissi ekkert hvað var að. Ég var svo hræddur um að einhver myndi dæma mig.“ Eymundur glímir enn við afleiðingar þess að hafa burðast einn með sjúkdóminn í langan tíma. Hann segir að besta leiðin fyrir hann til að glíma við vandann sé að vinna í forvörnum. „Við erum að vinna fyrir fólk sem þarf hjálp. Ég myndi alveg vilja sleppa því að vera að tala um mína reynslu. En af því ég veit hvað það er vont að líða svona illa og af því ég hef fengið svo góða hjálp sjálfur, bæði frá fagfólki og fólki með reynslu, þá finnst mér það skylda mín að hjálpa öðrum.“ Birtist í Fréttablaðinu Heilbrigðismál Mest lesið Leiðtogi Hezbollah allur Erlent Brotthvarf Katrínar hafði mikil áhrif Innlent Draumurinn að fríbúðir skjóti upp kollinum um alla borg Innlent Orbán ber til baka ummæli ráðgjafa um uppgjöf fyrir Rússum Erlent Loftárásir á meint vopnabúr Hezbollah í Beirút Erlent Nýliðar hlakka til að láta að sér kveða: „Finnst vanta fólk eins og mig“ Innlent Líf segir söguna um stóladans Mörtu og Hildar dagsanna Innlent Drakk beint úr könnunni og svelgdist á Erlent Mennirnir tveir fundnir Innlent Lægð stjórnar veðrinu um helgina Veður Fleiri fréttir Brotthvarf Katrínar hafði mikil áhrif Hafði „útdraganlega kylfu“ meðferðis Nýliðar hlakka til að láta að sér kveða: „Finnst vanta fólk eins og mig“ Draumurinn að fríbúðir skjóti upp kollinum um alla borg Ekki hægt að aldursskipta börnum á Stuðlum í miðjum stormi „Skítastaða“ á Stuðlum, vongóðir nýliðar og búð þar sem allt er ókeypis „Það verður að láta reyna á þessar kærur“ Listamaðurinn Jón Gnarr hættir og pólitíkusinn tekur við Líf segir söguna um stóladans Mörtu og Hildar dagsanna Hlaut varanlegan skaða vegna myglu en fær ekki krónu Marta hafnar því alfarið að hafa ítrekað sest í stól Hildar Unglingar á ofsahraða reyndu að stinga lögregluna af Mennirnir tveir fundnir Hólmfríður ætlar í ritara VG Til skoðunar að beita refsisköttum á nikótínpúða Malbika bílastæðin í Reynisfjöru Fluttur með þyrlu eftir bílveltu á Snæfellsnesi Ríkisstjórnin sameini það versta frá bæði vinstri og hægri „Íslenska vegakerfið er líklega hættulegasti ferðamannastaður landsins“ Starfshópur skipaður vegna slysa hjá ferðamönnum Veitingastaður ber ekki ábyrgð á hnefahöggi starfsmanns Má ekki eyða myndböndum sem mátti ekki taka Laxalúsin sækir í sig veðrið fyrir vestan Grunur um að fiskar úr landeldi hafi komist í sjó Færri ánægðir með Höllu en Guðna og Ólaf Ragnar Mættur í Samfylkinguna Sagður hafa nauðgað konu fyrir níu árum Ekkert gert til að gera nikótínpúða jafn óaðlaðandi og sígarettur Matvælastofnun kærði tvo búfjáreigendur til lögreglu Einn af 103 ökumönnum reyndist yfir mörkum Sjá meira
Eymundur Lúter Eymundsson hefur glímt við félagfælni frá barnæsku. Það var ekki fyrr en hann þurfti að fara í Verkjaskólann á Kristnesi eftir mjaðmaskiptaaðgerð 38 ára gamall að hann fékk sína fyrstu fræðslu um kvíða. Eymundur segir að innlögnin á Kristnes árið 2005 hafi bjargað lífi hans. Loks áttaði hann sig á því sem hafði verið að hrjá hann alla æfi. Hann útvegaði sér viðtal við sálfræðing og fór að vinna í sínum málum. „Félagsfælni hefur verið svolítið falinn sjúkdómur. Það eru ekkert allir sem leita sér hjálpar. Margir eru hræddir við það,“ segir Eymundur. Hann er í dag verkefnastjóri geðfræðslunnar í Grófinni á Akureyri, þar sem fagfólk og fólk sem þekkir geðröskun af eigin raun vinnur saman. „Ég var í þrjú ár í Hugarafli í Reykjavík. Þar er allt unnið á jafningjagrundvelli. Við komum með þá hugmyndafræði norður. Starfið byggir á valdeflingu og batamótun og það hefur sýnt sig hjá okkur í Grófinni hvað þetta er árangursríkt.“ Eymundur fer á vegum Grófarinnar í alla grunnskóla og framhaldsskóla á Norðurlandi og segir sína sögu. „Það er alltaf verið að tala um að fjárfesta í börnum. Þá er líka mikilvægt að fjárfesta í börnum sem glíma við andleg vandamál. Það skiptir máli að þau fái hjálp strax. Þessi börn eru ekkert síðri en önnur börn. Þau þurfa bara aðstoð við að byggja sig upp. Því fyrr því betra,“ segir Eymundur ákveðinn. „Ég hef glímt við félagsfælni síðan ég var krakki og það hafði skelfilegar afleiðingar. Það var mikið myrkur í mínu lífi. Ég þorði ekki að tala um þetta, ég vissi náttúrulega ekkert hvað félagsfælni var. Það var ekkert rætt um þessi mál.“ Eymundur segist hafa fundið fyrir félagsfælninni strax þegar hann byrjaði í grunnskóla og hún jókst þegar unglingsárin nálguðust. „Hjá mér lýsti þetta sér þannig að ég átti erfitt með taugakerfið. Ég roðnaði og klökknaði innan um fólk, hjartað var á fullu og mann langaði bara að hverfa. Fólk með félagsfælni er oft hrætt við að segja einhverja vitleysu, það skammast sín oft fyrir sjálft sig og finnst það asnalegt og heimskt. Hjá mér var sjálfstraustið og sjálfsvirðingin engin. Ég reyndi að forðast samskipti, átti erfitt með að hafa stjórn á taugakerfinu og notaði oft reiði sem vörn.“ Þetta varð til þess að Eymundi leið illa í grunnskóla og gafst upp á framhaldsskóla eftir aðeins tvo mánuði. Eftir að Eymundur fékk loks hjálp og verkfæri til að takast á við félagsfælnina langaði hann að hjálpa börnum með sömu reynslu og koma í veg fyrir að þau þyrftu að glíma við vandann án aðstoðar fram á fullorðinsár.Gott að heyra báðar hliðar „Þegar við byrjuðum með Grófina hérna á Akureyri þá fannst mér tilvalið að byrja á að fara í alla skólana og tala við kennara og starfsfólk. Vegna þess að fullorðnir vita ekkert endilega hvernig félagsfælni lýsir sér,“ segir Eymundur. „Þegar við fórum í skólana hafði sálfræðingur verið þar daginn áður og ég heyrði það eftir á að fólki hefði fundist frábært að heyra báðar hliðar. Það er að segja frá fagmanni og manni með reynslu af sjúkdómnum. Það er svo mikilvægt að hafa samvinnu þarna á milli. Við sem þekkjum sjúkdómana á eigin skinni erum svo mikil verðmæti í svona forvarnar- og fræðslustarfi.“Eymundur sinnir fræðslu í skólum á norðurlandiEymundur segir að það besta sem fólk með félagsfælni geti gert sé að segja frá vandanum. Það getur verið foreldri, kennari, skólahjúkrunarfræðingur, heimilislæknir eða einhver annar sem fólk treystir. „Aðalmálið er að fela ekki vanlíðanina, hún er ekkert til að skammast sín fyrir. Það þarf ekkert að segja öllum frá, bara láta einhvern vita svo hægt sé að fá hjálp frá góðu fólki,“ segir Eymundur. Hann tekur fram að hjálparsíminn 1717 bjóði einnig upp á netspjall sem mörgu ungu fólki finnst þægilegra en að taka upp símann. „Allir geta líka mætt í Grófina, hvort sem þeir eru að glíma við geðræn vandamál eða bara langar að koma og sjá hvað við erum að gera þá eru allir velkomnir. Hingað koma að meðaltali 19 manns á dag. Það er ótrúlegt að sjá fólk sem kemur hingað og fer svo út í lífið aftur, á vinnumarkað og annað. Þetta er líka svo ódýrt úrræði,“ segir Eymundur. „Aðstandendur geta líka komið til okkar og fengið fræðslu. Það er margt í boði. Kvíðameðferðarstöðin, Geðhjálp, Hugarafl og við í Grófinni.“ Eymundur segir mikilvægt að vera opinn fyrir hjálpinni. „Það skiptir öllu máli. Ef þú greinist til dæmis með krabbamein þá þarftu að vera opinn fyrir að þiggja hjálp. Það er ekki neitt öðruvísi fyrir fólk sem glímir við andlega vanlíðan. Ef fólk er opið fyrir hjálpinni er líklegra að það nái árangri.“ Eymundur hefur unnið gríðarlega mikið í sínu lífi frá árinu 2005. Það hefur að hans sögn verið erfið en gefandi vinna sem skilar sér í frelsi. „Fyrir þann tíma var ég bara í feluleik, og það var gríðarleg vinna að vera í feluleik. Það var bara af því ég vissi ekkert hvað var að. Ég var svo hræddur um að einhver myndi dæma mig.“ Eymundur glímir enn við afleiðingar þess að hafa burðast einn með sjúkdóminn í langan tíma. Hann segir að besta leiðin fyrir hann til að glíma við vandann sé að vinna í forvörnum. „Við erum að vinna fyrir fólk sem þarf hjálp. Ég myndi alveg vilja sleppa því að vera að tala um mína reynslu. En af því ég veit hvað það er vont að líða svona illa og af því ég hef fengið svo góða hjálp sjálfur, bæði frá fagfólki og fólki með reynslu, þá finnst mér það skylda mín að hjálpa öðrum.“
Birtist í Fréttablaðinu Heilbrigðismál Mest lesið Leiðtogi Hezbollah allur Erlent Brotthvarf Katrínar hafði mikil áhrif Innlent Draumurinn að fríbúðir skjóti upp kollinum um alla borg Innlent Orbán ber til baka ummæli ráðgjafa um uppgjöf fyrir Rússum Erlent Loftárásir á meint vopnabúr Hezbollah í Beirút Erlent Nýliðar hlakka til að láta að sér kveða: „Finnst vanta fólk eins og mig“ Innlent Líf segir söguna um stóladans Mörtu og Hildar dagsanna Innlent Drakk beint úr könnunni og svelgdist á Erlent Mennirnir tveir fundnir Innlent Lægð stjórnar veðrinu um helgina Veður Fleiri fréttir Brotthvarf Katrínar hafði mikil áhrif Hafði „útdraganlega kylfu“ meðferðis Nýliðar hlakka til að láta að sér kveða: „Finnst vanta fólk eins og mig“ Draumurinn að fríbúðir skjóti upp kollinum um alla borg Ekki hægt að aldursskipta börnum á Stuðlum í miðjum stormi „Skítastaða“ á Stuðlum, vongóðir nýliðar og búð þar sem allt er ókeypis „Það verður að láta reyna á þessar kærur“ Listamaðurinn Jón Gnarr hættir og pólitíkusinn tekur við Líf segir söguna um stóladans Mörtu og Hildar dagsanna Hlaut varanlegan skaða vegna myglu en fær ekki krónu Marta hafnar því alfarið að hafa ítrekað sest í stól Hildar Unglingar á ofsahraða reyndu að stinga lögregluna af Mennirnir tveir fundnir Hólmfríður ætlar í ritara VG Til skoðunar að beita refsisköttum á nikótínpúða Malbika bílastæðin í Reynisfjöru Fluttur með þyrlu eftir bílveltu á Snæfellsnesi Ríkisstjórnin sameini það versta frá bæði vinstri og hægri „Íslenska vegakerfið er líklega hættulegasti ferðamannastaður landsins“ Starfshópur skipaður vegna slysa hjá ferðamönnum Veitingastaður ber ekki ábyrgð á hnefahöggi starfsmanns Má ekki eyða myndböndum sem mátti ekki taka Laxalúsin sækir í sig veðrið fyrir vestan Grunur um að fiskar úr landeldi hafi komist í sjó Færri ánægðir með Höllu en Guðna og Ólaf Ragnar Mættur í Samfylkinguna Sagður hafa nauðgað konu fyrir níu árum Ekkert gert til að gera nikótínpúða jafn óaðlaðandi og sígarettur Matvælastofnun kærði tvo búfjáreigendur til lögreglu Einn af 103 ökumönnum reyndist yfir mörkum Sjá meira