Óður til alþjóðasamstarfs Bjarni Halldór Janusson skrifar 5. ágúst 2020 08:24 Nýlega stóðu yfireinar lengstu viðræður Evrópusambandsins þegar háværar deilur settu hugmyndir um björgunarsjóð vegna COVID-19 í uppnám. Í fyrstu var lagt til að 750 milljarðar evra yrðu veittar til þeirra aðildarríkja sem hafa orðið verst úti efnahagslega, einkum til Ítalíu og Spánar. Þá var lagt til að 500 milljarðar evra yrðu greiddar út í formi styrkja en 250 milljarðar í formi hagstæðra lána. Það voru helst leiðtogar Hollands, Austurríkis, Danmerkur og Svíþjóðar sem vildu að enn stærri hluti sjóðsins yrði greiddur út í formi lána. Eftir samningaviðræður sem stóðu yfir í um níutíu klukkustundir náðist loks samkomulag milli aðildarríkja ESB. Um var að ræða málamiðlun þar sem samþykkt var að 390 milljarðar evra yrðu greiddar út í styrkjaformi og 360 milljarðar í formi lána. Ríkin í suðri fullyrða gjarnan að aðhaldssömu ríkin í norðri haldi sambandinu í gíslingu, en norðurríkin telja mikilvægt að enginn afsláttur sé gefinn af kröfum um aðhald í ríkisfjármálum og minni skuldsetningu. Þessi gjá hefur lengi verið áberandi, en hóf sérstaklega að breikka eftir fjármálahrunið 2008, og leiddi nú til einna erfiðustu samningaviðræðna sambandsins í seinni tíð. Þó má raunar nefna að samningaviðræðurnar í ár voru með breyttu sniði vegna breyttrar stöðu Frakklands og Þýskalands, sem áður tóku skýrari afstöðu með eða gegn öðrum ríkjum, en virðast nú í ákveðnu hlutverki málamiðlara, sem þótti fyrirsjáanleg afleiðing eftir brotthvarf Bretlands. Til að mynda þótti Þýskaland lengi vel einn helsti talsmaður aðhaldsaðgerða, en mætti þó andspyrnu Frakklands af og til, einkum þegar skuldakreppa evrusvæðisins stóð sem hæst, en nú er öldin önnur. Yfirstandandi veirufaraldur hefur valdið miklu mannfalli og djúpstæðum félags- og efnahagserfiðleikum. Fyrir vikið hefur reynt mjög á samheldni og samstarf aðildarríkjanna. Á Ítalíu, því ríki sem komið hefur hvað verst út úr ástandi, hefur stuðningur við ESB fallið. Í aprílmánuði sögðust 42% Ítala vilja yfirgefa sambandið, en til samanburðar vildi eingöngu fjórði hver Ítali yfirgefa sambandið í lok árs 2018. Fyrir veirufaraldurinn sögðust 64% Ítala styðja sambandið, en ílok marsmánaðar sögðust 49% þeirra styðja sambandið. Þá töldu 72% Ítala sambandið hafa brugðist sér og 77% töldu að samskipti Ítalíu við ESB yrðu áfram stormasöm. Þó að Framkvæmdastjórn ESB hafi brugðist skjótt við útbreiðslu veirunnar og að ákveðnu leyti reynt að gera sitt besta í ljósi aðstæðna, þá hefur mikill seinagangur og lítil samhæfing einkennt viðbrögð sambandsins, sem skrifast þó ekki á metnaðarleysi framkvæmdastjórnarinnar, heldur á kæruleysi þó nokkurra sambandsríkja og takmarkaðan samstarfsvilja þeirra. Það er sérstakt áhyggjuefni í ljósi þess mynsturs sem virðist vera að skapast á alþjóðasviðinu. Lærdómurinn þar er að erfitt sé að útfæra alþjóðasamstarf sem er í senn skilvirkt og víðtækt. Grafið er undan alþjóðastofnunum innan frá þegar tiltekin ríki beita neitunarvaldi sínu til að þagga niður gagnrýni og hindra umbætur, eða hreinlega hundsa grundvallargildi alþjóðasamstarfs og frjálslynd lýðræðisgildi. Þetta hefur lengi vel einkennt framgöngu ákveðinna Evrópusambandsríkja í austri, einkum Pólland og Ungverjaland. Að sama skapi má vísa til máls Ingibjargar Sólrúnar og samstarfsfélaga hennar hjá Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu. Sambærilegir erfiðleikar hafa einkennt starf Sameinuðu þjóðanna, en frá aldamótum hefur borgarastyrjöldum víðsvegar um heiminn fjölgað allverulega, auk þess sem Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna hefur lengi hlotið gagnrýni fyrir getuleysi sitt, sem orsakast af neitunarvaldi fastaríkjanna og beitingu þess þegar fastaríkin telja eigin hagsmuni í húfi. Nýlegt dæmi er þegar mikil óvissa ríkti um áframhald á mannúðarstuðningi í Sýrlandi, sem þó lauk með málamiðlun. Raunar hefur beiting neitunarvaldsins aukist á síðastliðnum árum, þó að hún hafi vissulega verið meiri á tímum kalda stríðsins. Mikilvægt er að Ísland sé meðvitað um þessa erfiðleika alþjóðasamstarfs og þær hættur sem frjálslynd lýðræðisgildi standa nú frammi fyrir, en í senn reiðubúið til að leggja baráttunni lið og taka forystu þegar það á við. Slíka forystu sáum við innan Mannréttindaráðs Sameinuðu þjóðanna þegar ályktun Íslands um stöðu mannréttindamála á Filippseyjum var samþykkt. Það er engin uppgjöf fólgin í því að sætta sig við erfiðleika alþjóðasamstarfs og viðurkenna ákveðin vandamál sem alþjóðastofnanir standa frammi fyrir, heldur þvert á móti er það til marks um heilbrigða nálgun, sem er jafnvel enn líklegri til að sannfæra þá sem annars efast um mikilvægi samstarfsins. Í hverfulli veröld og síbreytilegu umhverfi alþjóðastjórnmála er mikilvægt að vera þjóð meðal þjóða og gerast fullgildur þátttakandi í hvers kyns alþjóðasamstarfi sem miðar að því að bæta lífskjör jarðarbúa, bæta umhverfis- og loftslagsvernd og standa vörð um lýðræðisgildi og mannréttindi. Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Rómur Bjarni Halldór Janusson Mest lesið Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Viðreisn lætur verkin tala Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Villa um fyrir bæjarbúum Vilhjálmur Árnason skrifar Sjá meira
Nýlega stóðu yfireinar lengstu viðræður Evrópusambandsins þegar háværar deilur settu hugmyndir um björgunarsjóð vegna COVID-19 í uppnám. Í fyrstu var lagt til að 750 milljarðar evra yrðu veittar til þeirra aðildarríkja sem hafa orðið verst úti efnahagslega, einkum til Ítalíu og Spánar. Þá var lagt til að 500 milljarðar evra yrðu greiddar út í formi styrkja en 250 milljarðar í formi hagstæðra lána. Það voru helst leiðtogar Hollands, Austurríkis, Danmerkur og Svíþjóðar sem vildu að enn stærri hluti sjóðsins yrði greiddur út í formi lána. Eftir samningaviðræður sem stóðu yfir í um níutíu klukkustundir náðist loks samkomulag milli aðildarríkja ESB. Um var að ræða málamiðlun þar sem samþykkt var að 390 milljarðar evra yrðu greiddar út í styrkjaformi og 360 milljarðar í formi lána. Ríkin í suðri fullyrða gjarnan að aðhaldssömu ríkin í norðri haldi sambandinu í gíslingu, en norðurríkin telja mikilvægt að enginn afsláttur sé gefinn af kröfum um aðhald í ríkisfjármálum og minni skuldsetningu. Þessi gjá hefur lengi verið áberandi, en hóf sérstaklega að breikka eftir fjármálahrunið 2008, og leiddi nú til einna erfiðustu samningaviðræðna sambandsins í seinni tíð. Þó má raunar nefna að samningaviðræðurnar í ár voru með breyttu sniði vegna breyttrar stöðu Frakklands og Þýskalands, sem áður tóku skýrari afstöðu með eða gegn öðrum ríkjum, en virðast nú í ákveðnu hlutverki málamiðlara, sem þótti fyrirsjáanleg afleiðing eftir brotthvarf Bretlands. Til að mynda þótti Þýskaland lengi vel einn helsti talsmaður aðhaldsaðgerða, en mætti þó andspyrnu Frakklands af og til, einkum þegar skuldakreppa evrusvæðisins stóð sem hæst, en nú er öldin önnur. Yfirstandandi veirufaraldur hefur valdið miklu mannfalli og djúpstæðum félags- og efnahagserfiðleikum. Fyrir vikið hefur reynt mjög á samheldni og samstarf aðildarríkjanna. Á Ítalíu, því ríki sem komið hefur hvað verst út úr ástandi, hefur stuðningur við ESB fallið. Í aprílmánuði sögðust 42% Ítala vilja yfirgefa sambandið, en til samanburðar vildi eingöngu fjórði hver Ítali yfirgefa sambandið í lok árs 2018. Fyrir veirufaraldurinn sögðust 64% Ítala styðja sambandið, en ílok marsmánaðar sögðust 49% þeirra styðja sambandið. Þá töldu 72% Ítala sambandið hafa brugðist sér og 77% töldu að samskipti Ítalíu við ESB yrðu áfram stormasöm. Þó að Framkvæmdastjórn ESB hafi brugðist skjótt við útbreiðslu veirunnar og að ákveðnu leyti reynt að gera sitt besta í ljósi aðstæðna, þá hefur mikill seinagangur og lítil samhæfing einkennt viðbrögð sambandsins, sem skrifast þó ekki á metnaðarleysi framkvæmdastjórnarinnar, heldur á kæruleysi þó nokkurra sambandsríkja og takmarkaðan samstarfsvilja þeirra. Það er sérstakt áhyggjuefni í ljósi þess mynsturs sem virðist vera að skapast á alþjóðasviðinu. Lærdómurinn þar er að erfitt sé að útfæra alþjóðasamstarf sem er í senn skilvirkt og víðtækt. Grafið er undan alþjóðastofnunum innan frá þegar tiltekin ríki beita neitunarvaldi sínu til að þagga niður gagnrýni og hindra umbætur, eða hreinlega hundsa grundvallargildi alþjóðasamstarfs og frjálslynd lýðræðisgildi. Þetta hefur lengi vel einkennt framgöngu ákveðinna Evrópusambandsríkja í austri, einkum Pólland og Ungverjaland. Að sama skapi má vísa til máls Ingibjargar Sólrúnar og samstarfsfélaga hennar hjá Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu. Sambærilegir erfiðleikar hafa einkennt starf Sameinuðu þjóðanna, en frá aldamótum hefur borgarastyrjöldum víðsvegar um heiminn fjölgað allverulega, auk þess sem Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna hefur lengi hlotið gagnrýni fyrir getuleysi sitt, sem orsakast af neitunarvaldi fastaríkjanna og beitingu þess þegar fastaríkin telja eigin hagsmuni í húfi. Nýlegt dæmi er þegar mikil óvissa ríkti um áframhald á mannúðarstuðningi í Sýrlandi, sem þó lauk með málamiðlun. Raunar hefur beiting neitunarvaldsins aukist á síðastliðnum árum, þó að hún hafi vissulega verið meiri á tímum kalda stríðsins. Mikilvægt er að Ísland sé meðvitað um þessa erfiðleika alþjóðasamstarfs og þær hættur sem frjálslynd lýðræðisgildi standa nú frammi fyrir, en í senn reiðubúið til að leggja baráttunni lið og taka forystu þegar það á við. Slíka forystu sáum við innan Mannréttindaráðs Sameinuðu þjóðanna þegar ályktun Íslands um stöðu mannréttindamála á Filippseyjum var samþykkt. Það er engin uppgjöf fólgin í því að sætta sig við erfiðleika alþjóðasamstarfs og viðurkenna ákveðin vandamál sem alþjóðastofnanir standa frammi fyrir, heldur þvert á móti er það til marks um heilbrigða nálgun, sem er jafnvel enn líklegri til að sannfæra þá sem annars efast um mikilvægi samstarfsins. Í hverfulli veröld og síbreytilegu umhverfi alþjóðastjórnmála er mikilvægt að vera þjóð meðal þjóða og gerast fullgildur þátttakandi í hvers kyns alþjóðasamstarfi sem miðar að því að bæta lífskjör jarðarbúa, bæta umhverfis- og loftslagsvernd og standa vörð um lýðræðisgildi og mannréttindi. Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun