Til minningar um trans fólk Ugla Stefanía Kristjönudóttir Jónsdóttir skrifar 20. nóvember 2020 15:15 Í dag er minningardagur trans fólks. Dagurinn er haldinn til þess að minnast trans fólks sem hefur verið myrt fyrir kynvitund sína, en árið 2020 hafa verið tilkynnt alls 350 morð á trans fólki víðsvegar um heim, samkvæmt evrópsku trans samtökunum Transgender Europe, sem er 6% aukning á milli ára. Þrátt fyrir að á Íslandi lifum við sem betur fer ekki við mikið af alvarlegum ofbeldisglæpum þá stendur trans fólk víða fyrir hindrunum í íslensku samfélagi. Þó svo að við höfum stigið mikilvæg skref undanfarin ár í lagalegum skilningi, og lyft grettistaki í vitundavakningu um málefni trans fólks, þá er enn langt í land. Ekki eru mörg ár síðan að trans karl að nafni Horst Gorda varð úti á Íslandi eftir að þjónustu úrræði brugðust honum vegna skilríkja sem voru ekki í samræmi við kynvitund hans. Andlát hans var mörgum í okkar samfélagi mjög þungbært og þrátt fyrir fjölmiðlaumfjöllun þá varð það í raun ekki fyrr en með lögum um kynrænt sjálfræði sem samþykkt voru síðastliðið sumar að þær hindranir sem leiddu að hluta til til andláts hans urðu ruddar úr vegi. Undanfarin ár höfum við einnig séð tilfelli þar sem ráðist er á trans manneskjur, þeim neitaður aðgangur að almannarýmum eða þau áreitt þegar þau nýta sér þjónustu. Trans fólk upplifir enn áreiti á vinnustað, þegar það leitar sér húsnæði, innan menntunarkerfisins og á flestum sviðum mannlífsins. Staða trans barna og unglinga er að mörgu leyti ekki góð, enda hefur ekki verið starfrækt eiginlegt teymi sem veitir þeim þjónustu innan Barna- og unglingageðdeildar Landspítala síðan fyrir áramót. Þrátt fyrir að Trans Ísland, Trans vinir og Samtökin ‘78 hafi skilað inn undirskriftarlista til að hvetja til að meira fjármagn yrði lagt í málaflokkinn hefur ekkert gerst í þeim málum enn. Trans krakkar og unglingar bíða því mörg hver í öngum sínum og eiga erfitt með að fá þá sérfræði þjónustu sem þau þurfa á að halda. Nýleg könnun Samtakanna ‘78 sýnir að meira en fjórðungur nemenda í skólum landsins hafa orðið fyrir munnlegu áreiti fyrir kyntjáningu sína, og 6,2% orðið fyrir líkamlegu áreiti. Mikið hefur verið til umræðu undanfarin misseri um aðgengi trans fólks að kynjuðum rýmum eða þjónustu í kjölfar laga um kynrænt sjálfræði, og jafnvel verið reifaðar áhyggjur af því að trans fólk sé að nýta sér slík rými og borið fyrir sig umræður um öryggi eða ótta við að kynferðisafbrotamenn þykist vera trans. Enginn grundvöllur er fyrir slíkum áhyggjum, og hefur það ekki sýnt sig að bætt aðgengi trans fólks að nafna- og kynskrárbreytingum leiði til aukins ofbeldi í kynjuðum rýmum. Við búum því miður við þann veruleika að kynferðisofbeldi er viðvarandi samfélagsmein hérlendis, og þurfa kynferðisafbrotamenn svo sannarlega ekki að bregða sér í dulargervi til þess að beita fólk ofbeldi. Rannsóknir og reynsla sýnir að trans fólk verður í auknum mæli fyrir kynferðisofbeldi, heimilsofbeldi og áreitni í kynjuðum rýmum. Trans fólk hefur verið að nýta sér slík rými í marga áratugi án vandkvæða og er það öllu heldur vandamál hvað trans fólk verður fyrir miklu mótlæti í þeim rýmum. Trans fólks veigrar sér við því að nýta sér sundstaði, líkamsrækt eða æfa íþróttir af hræðslu við fordóma og áreiti. Til eru ótal dæmi um það að trans fólk hrökklist úr líkamsrækt eða íþróttum sem þau brenna fyrir að stunda þegar þau byrja sitt ferli af sökum ótta við fordóma. Það er að mínu mati mikið lýðheilsuvandamál að trans fólk upplifi sig ekki öruggt á þessum sviðum hérlendis. Við erum öll allskonar og eigum við öll rétt á því að nýta okkur þessi rými í samræmi við kynvitund — ekki bara þau okkar sem falla kyrfilega í norm kynjakerfisins. Einnig er vert að nefna að staða hinsegin hælisleitanda og flóttafólks er ekki nægilega góð, hvorki í lagalegum né félagslegum skilningi. Fyrr á þessu ári stóð til að brottvísa trans strák og fjölskyldu hans til aðstæðna sem voru honum og fjölskyldu hans lífshættulegar og hefði það ekki verið fyrir sterk viðbrögð ýmissa samtaka og samfélagsins almennt sem mótmæltu þessu harðlega, þá hefði hann og fjölskylda hans verið send úr landi. Það er því ljóst að víðsvegar liggur enn pottur brotinn í íslensku samfélagi. Þrátt fyrir að lög um kynrænt sjálfræði hafi fært okkur nokkrum skrefum framar í lagalegum skilningi, þá eru ennþá engin haldbær mismunalöggjöf eða verndun gegn hatursorðræðu. Hatursorðræða fær því að heyrast títt í fjölmiðlum landsins, meðal annars af fólki sem titlar sig sem sálfræðinga, án þess að neinar afleiðingar verði af þeim grófa áróðri sem viðhefst, og mun koma til með að hafa skaðlegar afleiðingar fyrir trans fólk hérlendis. Ég vil því nýta tækifærið og biðja stjórnvöld og stofnanir landsins til að leggja við hlustir. Trans samfélagið og hinsegin samfélagið almennt hefur, þrátt fyrir lítið fjármagn, tekist að lyfta grettistaki í þessum málum, veitt þjónustu og gefið vinnu sína til þess að skapa betra samfélag fyrir hinsegin fólk. Stjórnvöld þurfa að sýna mun meiri stuðning og skuldbindingu við hinsegin félög hérlendis, og halda áfram að vinna í þessum málum, í orði og á borði. Ísland getur ekki haldið áfram að skreyta sig fjöðrum jafnréttis og víðsýni ef að gjörðir þeirra, stuðningur og fjármagn til málaflokksins sýnir annað. Jafnrétti hinsegin fólks eru ekki hlutur sem hægt er að strika af lista með frambærilegum lagasetningum eða eyðublöðum. Það er eitthvað sem þarf að samþætt inn í alla vinnu stjórnvalda og þarf að vera hlutur sem þau beita sér fyrir í hvívetna. Í dag minnumst við, en á morgun heldur baráttan ótrauð áfram. Hægt verður að fylgjast með viðburðinum í gegnum facebook live á facebook síðu Trans Íslands kl. 17:00 í dag. Höfundur er kynjafræðingur og formaður Trans Íslands, félags trans fólks á Íslandi Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ugla Stefanía Hinsegin Málefni transfólks Mest lesið Halldór 31.05.2025 Halldór Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas skrifar Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson skrifar Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Skynsamleg forgangsröðun fjár Ragnhildur Jónsdóttir skrifar Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að sameinast fjölskyldu sinni Guðrún Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson skrifar Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Sumarið verður nýtt vel til uppbyggingar snjóflóðavarna Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas skrifar Sjá meira
Í dag er minningardagur trans fólks. Dagurinn er haldinn til þess að minnast trans fólks sem hefur verið myrt fyrir kynvitund sína, en árið 2020 hafa verið tilkynnt alls 350 morð á trans fólki víðsvegar um heim, samkvæmt evrópsku trans samtökunum Transgender Europe, sem er 6% aukning á milli ára. Þrátt fyrir að á Íslandi lifum við sem betur fer ekki við mikið af alvarlegum ofbeldisglæpum þá stendur trans fólk víða fyrir hindrunum í íslensku samfélagi. Þó svo að við höfum stigið mikilvæg skref undanfarin ár í lagalegum skilningi, og lyft grettistaki í vitundavakningu um málefni trans fólks, þá er enn langt í land. Ekki eru mörg ár síðan að trans karl að nafni Horst Gorda varð úti á Íslandi eftir að þjónustu úrræði brugðust honum vegna skilríkja sem voru ekki í samræmi við kynvitund hans. Andlát hans var mörgum í okkar samfélagi mjög þungbært og þrátt fyrir fjölmiðlaumfjöllun þá varð það í raun ekki fyrr en með lögum um kynrænt sjálfræði sem samþykkt voru síðastliðið sumar að þær hindranir sem leiddu að hluta til til andláts hans urðu ruddar úr vegi. Undanfarin ár höfum við einnig séð tilfelli þar sem ráðist er á trans manneskjur, þeim neitaður aðgangur að almannarýmum eða þau áreitt þegar þau nýta sér þjónustu. Trans fólk upplifir enn áreiti á vinnustað, þegar það leitar sér húsnæði, innan menntunarkerfisins og á flestum sviðum mannlífsins. Staða trans barna og unglinga er að mörgu leyti ekki góð, enda hefur ekki verið starfrækt eiginlegt teymi sem veitir þeim þjónustu innan Barna- og unglingageðdeildar Landspítala síðan fyrir áramót. Þrátt fyrir að Trans Ísland, Trans vinir og Samtökin ‘78 hafi skilað inn undirskriftarlista til að hvetja til að meira fjármagn yrði lagt í málaflokkinn hefur ekkert gerst í þeim málum enn. Trans krakkar og unglingar bíða því mörg hver í öngum sínum og eiga erfitt með að fá þá sérfræði þjónustu sem þau þurfa á að halda. Nýleg könnun Samtakanna ‘78 sýnir að meira en fjórðungur nemenda í skólum landsins hafa orðið fyrir munnlegu áreiti fyrir kyntjáningu sína, og 6,2% orðið fyrir líkamlegu áreiti. Mikið hefur verið til umræðu undanfarin misseri um aðgengi trans fólks að kynjuðum rýmum eða þjónustu í kjölfar laga um kynrænt sjálfræði, og jafnvel verið reifaðar áhyggjur af því að trans fólk sé að nýta sér slík rými og borið fyrir sig umræður um öryggi eða ótta við að kynferðisafbrotamenn þykist vera trans. Enginn grundvöllur er fyrir slíkum áhyggjum, og hefur það ekki sýnt sig að bætt aðgengi trans fólks að nafna- og kynskrárbreytingum leiði til aukins ofbeldi í kynjuðum rýmum. Við búum því miður við þann veruleika að kynferðisofbeldi er viðvarandi samfélagsmein hérlendis, og þurfa kynferðisafbrotamenn svo sannarlega ekki að bregða sér í dulargervi til þess að beita fólk ofbeldi. Rannsóknir og reynsla sýnir að trans fólk verður í auknum mæli fyrir kynferðisofbeldi, heimilsofbeldi og áreitni í kynjuðum rýmum. Trans fólk hefur verið að nýta sér slík rými í marga áratugi án vandkvæða og er það öllu heldur vandamál hvað trans fólk verður fyrir miklu mótlæti í þeim rýmum. Trans fólks veigrar sér við því að nýta sér sundstaði, líkamsrækt eða æfa íþróttir af hræðslu við fordóma og áreiti. Til eru ótal dæmi um það að trans fólk hrökklist úr líkamsrækt eða íþróttum sem þau brenna fyrir að stunda þegar þau byrja sitt ferli af sökum ótta við fordóma. Það er að mínu mati mikið lýðheilsuvandamál að trans fólk upplifi sig ekki öruggt á þessum sviðum hérlendis. Við erum öll allskonar og eigum við öll rétt á því að nýta okkur þessi rými í samræmi við kynvitund — ekki bara þau okkar sem falla kyrfilega í norm kynjakerfisins. Einnig er vert að nefna að staða hinsegin hælisleitanda og flóttafólks er ekki nægilega góð, hvorki í lagalegum né félagslegum skilningi. Fyrr á þessu ári stóð til að brottvísa trans strák og fjölskyldu hans til aðstæðna sem voru honum og fjölskyldu hans lífshættulegar og hefði það ekki verið fyrir sterk viðbrögð ýmissa samtaka og samfélagsins almennt sem mótmæltu þessu harðlega, þá hefði hann og fjölskylda hans verið send úr landi. Það er því ljóst að víðsvegar liggur enn pottur brotinn í íslensku samfélagi. Þrátt fyrir að lög um kynrænt sjálfræði hafi fært okkur nokkrum skrefum framar í lagalegum skilningi, þá eru ennþá engin haldbær mismunalöggjöf eða verndun gegn hatursorðræðu. Hatursorðræða fær því að heyrast títt í fjölmiðlum landsins, meðal annars af fólki sem titlar sig sem sálfræðinga, án þess að neinar afleiðingar verði af þeim grófa áróðri sem viðhefst, og mun koma til með að hafa skaðlegar afleiðingar fyrir trans fólk hérlendis. Ég vil því nýta tækifærið og biðja stjórnvöld og stofnanir landsins til að leggja við hlustir. Trans samfélagið og hinsegin samfélagið almennt hefur, þrátt fyrir lítið fjármagn, tekist að lyfta grettistaki í þessum málum, veitt þjónustu og gefið vinnu sína til þess að skapa betra samfélag fyrir hinsegin fólk. Stjórnvöld þurfa að sýna mun meiri stuðning og skuldbindingu við hinsegin félög hérlendis, og halda áfram að vinna í þessum málum, í orði og á borði. Ísland getur ekki haldið áfram að skreyta sig fjöðrum jafnréttis og víðsýni ef að gjörðir þeirra, stuðningur og fjármagn til málaflokksins sýnir annað. Jafnrétti hinsegin fólks eru ekki hlutur sem hægt er að strika af lista með frambærilegum lagasetningum eða eyðublöðum. Það er eitthvað sem þarf að samþætt inn í alla vinnu stjórnvalda og þarf að vera hlutur sem þau beita sér fyrir í hvívetna. Í dag minnumst við, en á morgun heldur baráttan ótrauð áfram. Hægt verður að fylgjast með viðburðinum í gegnum facebook live á facebook síðu Trans Íslands kl. 17:00 í dag. Höfundur er kynjafræðingur og formaður Trans Íslands, félags trans fólks á Íslandi
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar