Lífskjör öryrkja eru þjóðarhneisa Guðjón S. Brjánsson skrifar 12. febrúar 2021 18:15 Hin kokhrausta ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur hefur margoft lýst því yfir að það séu sjálfsögð manréttindi að bæta hag og lífskjör öryrkja og það sé reyndar ætlunin. Sérstaklega var þetta áberandi í upphafi stjórnarsamstarfsins en æ minna eftir því sem liðið hefur á. Stóra myndin blasir óbreytt við nú í lok kjörtímabils. Það er dapurlegt þegar á heildina er litið, að við sem samfélag skulum ekki vera komin lengra í hugsun og verki gagnvart samferðafólki sem býr við skerta starfsorku, að öryrkjar skuli enn búa við óöryggi varðandi umgjörð sína í lífinu, að þeir séu stöðugt afskiptir á hliðarlínunni, ekki einu sinni á varamannabekk. Viðhorf ríkisstjórnarinnar Viðhorf stjórnvalda gagnvart þátttöku öryrkja í samfélaginu kemur kannski skýrast í ljós þegar viðmót ráðuneyta er skoðað, hvaða frumkvæði einstakir ráðherrar hafa sýnt varðandi ráðningar öryrkja til starfa. Hafa ráðherrar í þessari ríkisstjórn gengið á undan með góðu fordæmi á kjörtímabilinu? Hafa ráðuneyti þeirra skilgreinda stefnu í málaflokknum? Ráðherrar áhugalausir Í fyrirspurn Oddnýju Harðardóttur þingmanns Samfylkingar til allra ráðherra fyrir nokkrum mánuðum kom staðan berlega í ljós. Í hverju ráðuneytanna starfar annaðhvort einn eða enginn starfsmaður með skerta starfsorku. Þannig hafa sem dæmi félags- og barnamálaráðherra, dómsmálaráðherra, fjármálaráðherra og umhverfisráðherra engan starfsmann í þjónustu sinni sem býr við skerta starfsorku. Ekkert af 10 ráðuneytum ríkisstjórnarinnar hefur mótað sér stefnu um að leggja skuli áherslu á ráðningar einstaklinga með skerta starfsorku. Mennta- og menningarmálaráðherra hafði ekki fyrir því að svara fyrirspurninni. Þetta segir sína sögu um viðhorfin. Frumkvæði og mannvirðing Ég tel tæpast að hægt sé að sakast við okkur þingmenn um að hafa ekki fjallað um hagsmuni öryrkja í umræðum á Alþingi. Frumkvæði að slíkri umræðu liggur alltaf hjá minnihlutanum, ekki hjá þeim sem ráða lögum og lofum í landinu. Það verður vísast óbreytt þannig og þar til við völdum tekur ríkisstjórn félagshyggju, jöfnuðar og mannvirðingar. Það er í valdi kjósenda og þeir eiga val um að snúa við blaðinu í alþingiskosningum sem fram fara í síðasta lagi í haust. Skýrsla Dr. Kolbeins Það er víðar sem fjallað er um málefni öryrkja og stöðu þeirra í samfélaginu. Kolbeinn H. Stefánsson, doktor í félagsfræði vann t.d. nýlega fróðlega skýrslu um málefni öryrkja fyrir Öryrkjabandalagið. Í orðræðunni er gjarnan klifað á því að örorkulífeyrisþegum fjölgi hratt með tilheyrandi kostnaði fyrir ríkið og samfélagið allt. Vaxandi kostnaður kalli svo á viðbrögð í formi róttækra breytinga á almannatryggingum og endurhæfingu. Kolbeinn bendir á það í skýrslu sinni að örorkulífeyrisþegum hafi vissulega fjölgað umtalsvert frá aldamótum, en breytingin yfir 20 ára tímabil kunni að gefa villandi mynd. Raunar hafi hægt á þessari þróun eftir 2005 og segir skýrsluhöfundur að nýjustu gögn bendi einnig til að enn frekar hafi hægt á henni frá 2017. Skýrsluhöfundur staldrar líka við þá staðhæfingu að fjölgun örorkulífeyrisþega megi að mestu rekja til ungra karla. Það hlutfall hafi vissulega hækkað á síðastliðnum áratugum, en stærsti hluti fjölgunar örorkulífeyrisþega sé rakinn til kvenna 50 ára og eldri, eða rúm 42%. Það er sérstakt og alvarlegt rannsóknarefni. Gildi samfélagsþátttöku Fjallað er um títtnefnt starfsgetumat í niðurlagi skýrslu Kolbeins. Hann metur það svo að miklu meiri áherslu eigi að leggja á almenna samfélagsþátttöku öryrkja sem nái betur til þeirra sem eru algjörlega ófærir um að taka þátt á vinnumarkaði, ekki bara að einblína á atvinnuþátttöku. Undir mikilvægi þess er sannarlega tekið að almannatryggingakerfið hvetji til virkni en letji ekki með tilheyrandi aukaverkunum. Frítekjumark öryrkja hefur t.d. staðið fast í tæplega 110 þúsund krónum á mánuði frá árinu 2010 en væri nær 200 þúsund krónum ef það hefði þróast í takt við laun. Það er eðlileg leiðrétting sem við jafnaðarmenn í Samfylkingunni höfum barist fyrir og munum gera áfram. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðjón S. Brjánsson Félagsmál Skoðun: Kosningar 2021 Samfylkingin Alþingi Mest lesið Halldór 06.09.2025 Halldór Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen Skoðun Skoðun Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason skrifar Sjá meira
Hin kokhrausta ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur hefur margoft lýst því yfir að það séu sjálfsögð manréttindi að bæta hag og lífskjör öryrkja og það sé reyndar ætlunin. Sérstaklega var þetta áberandi í upphafi stjórnarsamstarfsins en æ minna eftir því sem liðið hefur á. Stóra myndin blasir óbreytt við nú í lok kjörtímabils. Það er dapurlegt þegar á heildina er litið, að við sem samfélag skulum ekki vera komin lengra í hugsun og verki gagnvart samferðafólki sem býr við skerta starfsorku, að öryrkjar skuli enn búa við óöryggi varðandi umgjörð sína í lífinu, að þeir séu stöðugt afskiptir á hliðarlínunni, ekki einu sinni á varamannabekk. Viðhorf ríkisstjórnarinnar Viðhorf stjórnvalda gagnvart þátttöku öryrkja í samfélaginu kemur kannski skýrast í ljós þegar viðmót ráðuneyta er skoðað, hvaða frumkvæði einstakir ráðherrar hafa sýnt varðandi ráðningar öryrkja til starfa. Hafa ráðherrar í þessari ríkisstjórn gengið á undan með góðu fordæmi á kjörtímabilinu? Hafa ráðuneyti þeirra skilgreinda stefnu í málaflokknum? Ráðherrar áhugalausir Í fyrirspurn Oddnýju Harðardóttur þingmanns Samfylkingar til allra ráðherra fyrir nokkrum mánuðum kom staðan berlega í ljós. Í hverju ráðuneytanna starfar annaðhvort einn eða enginn starfsmaður með skerta starfsorku. Þannig hafa sem dæmi félags- og barnamálaráðherra, dómsmálaráðherra, fjármálaráðherra og umhverfisráðherra engan starfsmann í þjónustu sinni sem býr við skerta starfsorku. Ekkert af 10 ráðuneytum ríkisstjórnarinnar hefur mótað sér stefnu um að leggja skuli áherslu á ráðningar einstaklinga með skerta starfsorku. Mennta- og menningarmálaráðherra hafði ekki fyrir því að svara fyrirspurninni. Þetta segir sína sögu um viðhorfin. Frumkvæði og mannvirðing Ég tel tæpast að hægt sé að sakast við okkur þingmenn um að hafa ekki fjallað um hagsmuni öryrkja í umræðum á Alþingi. Frumkvæði að slíkri umræðu liggur alltaf hjá minnihlutanum, ekki hjá þeim sem ráða lögum og lofum í landinu. Það verður vísast óbreytt þannig og þar til við völdum tekur ríkisstjórn félagshyggju, jöfnuðar og mannvirðingar. Það er í valdi kjósenda og þeir eiga val um að snúa við blaðinu í alþingiskosningum sem fram fara í síðasta lagi í haust. Skýrsla Dr. Kolbeins Það er víðar sem fjallað er um málefni öryrkja og stöðu þeirra í samfélaginu. Kolbeinn H. Stefánsson, doktor í félagsfræði vann t.d. nýlega fróðlega skýrslu um málefni öryrkja fyrir Öryrkjabandalagið. Í orðræðunni er gjarnan klifað á því að örorkulífeyrisþegum fjölgi hratt með tilheyrandi kostnaði fyrir ríkið og samfélagið allt. Vaxandi kostnaður kalli svo á viðbrögð í formi róttækra breytinga á almannatryggingum og endurhæfingu. Kolbeinn bendir á það í skýrslu sinni að örorkulífeyrisþegum hafi vissulega fjölgað umtalsvert frá aldamótum, en breytingin yfir 20 ára tímabil kunni að gefa villandi mynd. Raunar hafi hægt á þessari þróun eftir 2005 og segir skýrsluhöfundur að nýjustu gögn bendi einnig til að enn frekar hafi hægt á henni frá 2017. Skýrsluhöfundur staldrar líka við þá staðhæfingu að fjölgun örorkulífeyrisþega megi að mestu rekja til ungra karla. Það hlutfall hafi vissulega hækkað á síðastliðnum áratugum, en stærsti hluti fjölgunar örorkulífeyrisþega sé rakinn til kvenna 50 ára og eldri, eða rúm 42%. Það er sérstakt og alvarlegt rannsóknarefni. Gildi samfélagsþátttöku Fjallað er um títtnefnt starfsgetumat í niðurlagi skýrslu Kolbeins. Hann metur það svo að miklu meiri áherslu eigi að leggja á almenna samfélagsþátttöku öryrkja sem nái betur til þeirra sem eru algjörlega ófærir um að taka þátt á vinnumarkaði, ekki bara að einblína á atvinnuþátttöku. Undir mikilvægi þess er sannarlega tekið að almannatryggingakerfið hvetji til virkni en letji ekki með tilheyrandi aukaverkunum. Frítekjumark öryrkja hefur t.d. staðið fast í tæplega 110 þúsund krónum á mánuði frá árinu 2010 en væri nær 200 þúsund krónum ef það hefði þróast í takt við laun. Það er eðlileg leiðrétting sem við jafnaðarmenn í Samfylkingunni höfum barist fyrir og munum gera áfram. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar.
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun