Er allt í himnalagi? Jón Steindór Valdimarsson skrifar 26. maí 2021 08:30 Senn líður að lokum þessa kjörtímabils ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur. Þar er Sjálfstæðisflokkurinn með flesta þingmenn, þá Vinstri grænir og loks Framsóknarflokkurinn. Reyndar hafa tveir þingmenn VG helst úr lestinni og gengið til liðs við Samfylkingu og Pírata. Kosningar verða í lok september en allir forystumenn stjórnarflokkanna hafa lýst því yfir að þeirra fyrsti kostur að þeim loknum sé að halda ríkisstjórnarsamstarfinu áfram. Það blasir því við að flokkarnir þrír vilja halda áfram sinni vegferð. Spurningin sem kjósendur þurfa því að spyrja sig hvort það sé skynsamlegt að svo verði. Við það mat er rétt að huga að nokkrum staðreyndum á sviði efnahagsmála. Verðstöðugleiki hefur ekki náðst Verðbólgumarkmið Seðlabankans er að halda verðbólgu sem næst 2,5% yfir hvert 12 mánaða tímabil. Frá því að ríkisstjórnin tók við völdum hefur verðbólgan verið mæld 41 sinni. Í 36 skipti hefur hún verið yfir verðbólgumarkmiðinu, flest þeirra fyrir Covid. Síðustu 12 mánuði hefur hún verið yfir markmiði og fjarlægst þau enn frekar. Nýjasta mælingin sýnir verðbólgu sem nemur 4,6%. Ekki er í augsýn að hún lækki. Verðbólga hækkar mest á Íslandi Ekki er nóg með að verðbólga nálgist að vera tvöfalt meiri en sett markmið gera ráð fyrir. Hún hefur hækkað hlutfallslega langmest á Íslandi miðað við helstu samkeppnislönd innan OECD. Á mannamáli þýðir það að verðlag hefur hækkað hlutfallslega mest á Íslandi undanfarin misseri. Met í atvinnuleysi Atvinnuleysi er í hæstu hæðum. Atvinnuþátttaka hefur aldrei verið minni. Ný drög að fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar gera ráð fyrir að atvinnuleysi verð áfram mikið. Gert er ráð fyrir að atvinnuleysi árið 2023 verði enn á bilinu 4–5%. Það er umtalsvert hærra en meðalatvinnuleysi sl. áratuga og skýrt merki um viðvarandi hærra atvinnuleysi á Íslandi en áður hefur þekkst. Aftur sker Ísland sig úr samanburðarlöndum. Hér hefur atvinnuleysið aukist hlutfallslega mest undanfarin misseri. Það er ekki gott met að eiga. Vextir á uppleið Íslendingar búa að jafnaði við mun hærra vaxtastig en önnur Evrópuríki. Oft er talað um Íslandsálagið í því samhengi. Það er því ekkert nýtt. Íslandsálagið hefur haldið sér í þrengingum síðustu missera. Vissulega lækkuðu vextir en voru samt hærri en annars staðar. Nú er vaxtahækkunarferli hafið á Íslandi. Þar tökum við vafasama forystu. Háir vextir valda heimilum og fyrirtækjum búsifjum. Ungt fólk lendir í vandræðum Margt ungt fólk hefur sótt inn á fasteignamarkaðinn að undanförnu. Það hefur gert það meðal annars vegna þess að því hefur á margan hátt verið gert það auðveldara. Á sama tíma hafa vextir verið sögulega lágir. Þetta hefur kallað fram mikla eftirspurn sem markaðurinn hefur ekki geta sinnt að fullu og fasteignaverð hefur rokið upp. Þetta þýðir að margt ungt fólk hefur spennt bogann mjög hátt, og reyndar ekki bara ungt fólk. Nú blasir við þessu skuldsetta unga fólki þrálát verðbólga og hækkandi vextir. Það er ekki góð blanda og hætt við að margir lendi í miklum greiðsluerfiðleikum. Ósjálfbær ríkissjóður Ríkissjóður var orðinn ósjálfbær fyrir Covid. Við í Viðreisn bentum margoft á þetta og vöruðum við. Sama hefur fjármálaráð gert og fjöldi sérfræðinga. Ríkisstjórnin lét sér þetta í léttu rúmi liggja og hélt sínu striki. Nú talar ríkisstjórnin um að á næstu árum þurfi „afkomubætandi aðgerðir“ upp á tugi milljarða. Þetta eru skrautyrði til þess að forðast að tala um niðurskurð og skattahækkanir. Ríkisstjórnin hefur ekki valdið hlutverki sínu Allt það sem að framan er rakið eru blákaldar staðreyndir. Þær sýna svo ekki verður um villst að það er ekki allt í himnalagi. Það eru mörg og erfið verkefni fram undan. Núverandi ríkisstjórn á sér þann draum helstan að halda áfram. Er heppilegt að sá draumur rætist? Það held ég ekki. Á kjördag getum við gefið skýr skilaboð og hafið sókn til raunverulegra umbóta. Það skulum við gera. Höfundur er þingmaður Viðreisnar Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jón Steindór Valdimarsson Skoðun: Kosningar 2021 Viðreisn Mest lesið Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson Skoðun Skoðun Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Skoðun Allt fyrir Brussel og Nató, hitt reddast einhvern veginn Davíð Bergmann skrifar Skoðun Forljót grá hús Hjalti Andrason skrifar Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Sjá meira
Senn líður að lokum þessa kjörtímabils ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur. Þar er Sjálfstæðisflokkurinn með flesta þingmenn, þá Vinstri grænir og loks Framsóknarflokkurinn. Reyndar hafa tveir þingmenn VG helst úr lestinni og gengið til liðs við Samfylkingu og Pírata. Kosningar verða í lok september en allir forystumenn stjórnarflokkanna hafa lýst því yfir að þeirra fyrsti kostur að þeim loknum sé að halda ríkisstjórnarsamstarfinu áfram. Það blasir því við að flokkarnir þrír vilja halda áfram sinni vegferð. Spurningin sem kjósendur þurfa því að spyrja sig hvort það sé skynsamlegt að svo verði. Við það mat er rétt að huga að nokkrum staðreyndum á sviði efnahagsmála. Verðstöðugleiki hefur ekki náðst Verðbólgumarkmið Seðlabankans er að halda verðbólgu sem næst 2,5% yfir hvert 12 mánaða tímabil. Frá því að ríkisstjórnin tók við völdum hefur verðbólgan verið mæld 41 sinni. Í 36 skipti hefur hún verið yfir verðbólgumarkmiðinu, flest þeirra fyrir Covid. Síðustu 12 mánuði hefur hún verið yfir markmiði og fjarlægst þau enn frekar. Nýjasta mælingin sýnir verðbólgu sem nemur 4,6%. Ekki er í augsýn að hún lækki. Verðbólga hækkar mest á Íslandi Ekki er nóg með að verðbólga nálgist að vera tvöfalt meiri en sett markmið gera ráð fyrir. Hún hefur hækkað hlutfallslega langmest á Íslandi miðað við helstu samkeppnislönd innan OECD. Á mannamáli þýðir það að verðlag hefur hækkað hlutfallslega mest á Íslandi undanfarin misseri. Met í atvinnuleysi Atvinnuleysi er í hæstu hæðum. Atvinnuþátttaka hefur aldrei verið minni. Ný drög að fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar gera ráð fyrir að atvinnuleysi verð áfram mikið. Gert er ráð fyrir að atvinnuleysi árið 2023 verði enn á bilinu 4–5%. Það er umtalsvert hærra en meðalatvinnuleysi sl. áratuga og skýrt merki um viðvarandi hærra atvinnuleysi á Íslandi en áður hefur þekkst. Aftur sker Ísland sig úr samanburðarlöndum. Hér hefur atvinnuleysið aukist hlutfallslega mest undanfarin misseri. Það er ekki gott met að eiga. Vextir á uppleið Íslendingar búa að jafnaði við mun hærra vaxtastig en önnur Evrópuríki. Oft er talað um Íslandsálagið í því samhengi. Það er því ekkert nýtt. Íslandsálagið hefur haldið sér í þrengingum síðustu missera. Vissulega lækkuðu vextir en voru samt hærri en annars staðar. Nú er vaxtahækkunarferli hafið á Íslandi. Þar tökum við vafasama forystu. Háir vextir valda heimilum og fyrirtækjum búsifjum. Ungt fólk lendir í vandræðum Margt ungt fólk hefur sótt inn á fasteignamarkaðinn að undanförnu. Það hefur gert það meðal annars vegna þess að því hefur á margan hátt verið gert það auðveldara. Á sama tíma hafa vextir verið sögulega lágir. Þetta hefur kallað fram mikla eftirspurn sem markaðurinn hefur ekki geta sinnt að fullu og fasteignaverð hefur rokið upp. Þetta þýðir að margt ungt fólk hefur spennt bogann mjög hátt, og reyndar ekki bara ungt fólk. Nú blasir við þessu skuldsetta unga fólki þrálát verðbólga og hækkandi vextir. Það er ekki góð blanda og hætt við að margir lendi í miklum greiðsluerfiðleikum. Ósjálfbær ríkissjóður Ríkissjóður var orðinn ósjálfbær fyrir Covid. Við í Viðreisn bentum margoft á þetta og vöruðum við. Sama hefur fjármálaráð gert og fjöldi sérfræðinga. Ríkisstjórnin lét sér þetta í léttu rúmi liggja og hélt sínu striki. Nú talar ríkisstjórnin um að á næstu árum þurfi „afkomubætandi aðgerðir“ upp á tugi milljarða. Þetta eru skrautyrði til þess að forðast að tala um niðurskurð og skattahækkanir. Ríkisstjórnin hefur ekki valdið hlutverki sínu Allt það sem að framan er rakið eru blákaldar staðreyndir. Þær sýna svo ekki verður um villst að það er ekki allt í himnalagi. Það eru mörg og erfið verkefni fram undan. Núverandi ríkisstjórn á sér þann draum helstan að halda áfram. Er heppilegt að sá draumur rætist? Það held ég ekki. Á kjördag getum við gefið skýr skilaboð og hafið sókn til raunverulegra umbóta. Það skulum við gera. Höfundur er þingmaður Viðreisnar
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson Skoðun
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson Skoðun