Börnin á samfélagsmiðlum Unnar Þór Bjarnason og Þórður Kristinsson skrifa 8. desember 2021 13:31 Í vinnu okkar með unglingum sem annars vegar lögreglumaður og hinsvegar rannsakandi höfum við rekið okkur á að eldri kynslóðin virðist ekki vera fyllilega meðvituð um hvað börnin okkar eru að upplifa í gegnum samfélagsmiðla. Að mörgu leyti er sú kynslóð krakka sem eru að alast nú upp úr grasi í mun meira jafnvægi og lifa heilbrigðara lífi en kynslóðirnar á undan. Hvers kyns vímuefnaneysla er til dæmis mun minni meðal unglinga í dag en fyrir 15 árum, þau taka meira þátt í skipulögðu tómstundastarfi og þau eru síður á ferðinni eftir að formlegum útivistartíma lýkur. Þrátt fyrir góða stöðu í mörgum málaflokkum fylgja nýjum tímum nýjar áskoranir. Unglingarnir í dag eru fyrsta kynslóðin sem elst upp við það að samfélagsmiðlar hafa alltaf verið til og taka sífellt meira pláss í lífi okkar. Eins og það er margt jákvætt varðandi aðgengi að netinu og samfélagsmiðlum þá eru líka til staðar neikvæðar hliðar sem við höfum áhyggjur af. Skuggahliðar samfélagsmiðla birtast okkur í óhefluðum samskiptum sem í verstu tilfellum verða að ofbeldi; rafrænu einelti, kynferðislegu áreiti og stafrænu kynferðisofbeldi. Netið er enn það nýr vettvangur samskipta að þar leyfir fólk sér að gera ýmislegt sem því myndi aldrei detta í hug að gera í raunheimum. Foreldrar og forráðamenn ná ekki að fylgjast með samfélagsmiðlanotkun barnanna sinna sem eru oft á öðrum miðlum en eldri kynslóðin. Þar geta þau verið í samskiptum sem eru hulin öðrum en þátttakendum. Í starfi sínu sem lögreglumaður og samfélagslögga hefur Unnar rætt við ótal börn og unglinga, á vettvangi grunnskóla, menntaskóla og félagsmiðstöðva, og foreldra sem öll eru sammála um að það þurfi að eiga sér stað meiri fræðsla og umræða um stafrænt ofbeldi í öllum þeim myndum sem það getur birst í. Þarna er vettvangur sem eldri kynslóðin þekkir lítið til og stendur oft eftir ráðþrota. Undanfarin misseri hafa sprottið upp ótal mál sem tengja má við misnotkun samfélagsmiðla á einhvern hátt og erfitt er að vinna úr. Þar má nefna gróf eineltismál, hótanir, óumbeðnar kynferðislegar myndsendingar og slagsmálasíður þar sem birt eru myndbönd af einstaklingum sem eru þvingaðir til slagsmála og verða undir. Rannsóknir sýna að unglingar, sem eru á samfélagsmiðlum, sjá margt miður fallegt sem þau læra fljótt að sé óþægilegur en óumflýjanlegur fylgifiskur þess að vera á miðlunum. Þessar sömu rannsóknir sýna okkur að fæst þeirra leita til eldri kynslóðarinnar þegar þeim blöskrar það sem þau sjá eða þegar þau eru komin í vandræði á netinu vegna samskipta sem eru að valda þeim hugarangri. Það er því nauðsynlegt fyrir okkur sem foreldra og forráðamenn að taka samtalið við börnin okkar um hvað er eðlilegt og æskilegt í samskiptum, en á samfélagsmiðlum ætti sama regla að gilda og í öðrum samskiptum; ekki birta neitt sem þú getur ekki hugsað þér að segja við eða sýna manneskju sem stendur fyrir framan þig. Við verðum þó að hafa í huga að við viljum að börnin geti leitað til okkar og því er nauðsynlegt að ræða málin á yfirvegaðan máta. Þess vegna hvetjum við foreldra og forráðamenn til þess að tala við börnin um hvað það sé sem þeim finnst gott við samfélagsmiðlana, hvar þeim líður vel á samfélagsmiðlum og hvar þau upplifa óöryggi. Ef í ljós kemur að börnin þurfa frekari aðstoð eða telja vera á sér brotið, þá er gott að vita að það eru mörg úrræði í boði. Það er hægt að ræða við neyðarvörð 112 í síma eða í gegnum netspjall, hafa samband við ábendingarlínu Barnaheilla eða hringja í hjálparsíma Rauða krossins 1717. Í óformlegri könnun samfélagsmiðlalögganna á meðal barna á gagnfræðiskólaaldri kom í ljós að nær allir sem spurðir voru þekktu einhvern sem hafði fengið senda óumbeðna kynferðislega mynd á samfélagsmiðli. Þetta er óþægileg staðreynd sem við sem uppalendur þurfum að vera meðvituð um og vera tilbúin að leiðbeina og styðja við þau ef þau lenda í þessu. Því miður verður líka að vara börn við því að hver sem er getur reynt að hafa samskipti á netinu, þar á meðal eldri einstaklingar sem hafa einbeittan brotavilja. Fólk sem villir á sér heimildir, öðlast traust barnanna og brýtur svo á þeim. Börn af öllum kynjum eru þarna í hættu en hafa ber í huga að stelpur verða margfalt meira fyrir þrýstingi til þess að senda ögrandi myndefni af sér. Þessa dagana fer fram átak í grunnskólum á landsvísu þar sem fræðsla varðandi stafrænt ofbeldi er tekið fyrir. Fræðslan er í boði fyrir börn í 8. bekk og er stefnt að því að fræðslan rati einnig til foreldra þeirra. Með því gefst færi á að skapa ákveðið samtal á milli barnanna, skólans og foreldranna. Það er því kjörið að nýta tækifærið og taka umræðuna núna. Til þess að geta átt samtalið er gott að kynna sér þá miðla sem börnin ykkar eru á og reyna að átta sig á hvernig þeir virka. Þá er gott að muna að það eru aldursviðmið við notkun á samfélagsmiðlum sem eru sett að gefnu tilefni. Endilega kynnið ykkur reglurnar, fylgið þeim og hafið þær sem hluta af samfélagsmiðlasamtalinu við börnin í kringum ykkur. Lykillinn hér er að byggja upp traust og beina samskiptum á jákvæðar brautir. Unnar Þór Bjarnason, lögreglumaður og samfélagslögga.Þórður Kristinsson, doktorsnemi á menntavísindasviði og kennari. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Samfélagsmiðlar Börn og uppeldi Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Neyð Róhingja Sigurjón Örn Stefánsson Skoðun Daði Pálmar Ragnarsson Bakþankar Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
Í vinnu okkar með unglingum sem annars vegar lögreglumaður og hinsvegar rannsakandi höfum við rekið okkur á að eldri kynslóðin virðist ekki vera fyllilega meðvituð um hvað börnin okkar eru að upplifa í gegnum samfélagsmiðla. Að mörgu leyti er sú kynslóð krakka sem eru að alast nú upp úr grasi í mun meira jafnvægi og lifa heilbrigðara lífi en kynslóðirnar á undan. Hvers kyns vímuefnaneysla er til dæmis mun minni meðal unglinga í dag en fyrir 15 árum, þau taka meira þátt í skipulögðu tómstundastarfi og þau eru síður á ferðinni eftir að formlegum útivistartíma lýkur. Þrátt fyrir góða stöðu í mörgum málaflokkum fylgja nýjum tímum nýjar áskoranir. Unglingarnir í dag eru fyrsta kynslóðin sem elst upp við það að samfélagsmiðlar hafa alltaf verið til og taka sífellt meira pláss í lífi okkar. Eins og það er margt jákvætt varðandi aðgengi að netinu og samfélagsmiðlum þá eru líka til staðar neikvæðar hliðar sem við höfum áhyggjur af. Skuggahliðar samfélagsmiðla birtast okkur í óhefluðum samskiptum sem í verstu tilfellum verða að ofbeldi; rafrænu einelti, kynferðislegu áreiti og stafrænu kynferðisofbeldi. Netið er enn það nýr vettvangur samskipta að þar leyfir fólk sér að gera ýmislegt sem því myndi aldrei detta í hug að gera í raunheimum. Foreldrar og forráðamenn ná ekki að fylgjast með samfélagsmiðlanotkun barnanna sinna sem eru oft á öðrum miðlum en eldri kynslóðin. Þar geta þau verið í samskiptum sem eru hulin öðrum en þátttakendum. Í starfi sínu sem lögreglumaður og samfélagslögga hefur Unnar rætt við ótal börn og unglinga, á vettvangi grunnskóla, menntaskóla og félagsmiðstöðva, og foreldra sem öll eru sammála um að það þurfi að eiga sér stað meiri fræðsla og umræða um stafrænt ofbeldi í öllum þeim myndum sem það getur birst í. Þarna er vettvangur sem eldri kynslóðin þekkir lítið til og stendur oft eftir ráðþrota. Undanfarin misseri hafa sprottið upp ótal mál sem tengja má við misnotkun samfélagsmiðla á einhvern hátt og erfitt er að vinna úr. Þar má nefna gróf eineltismál, hótanir, óumbeðnar kynferðislegar myndsendingar og slagsmálasíður þar sem birt eru myndbönd af einstaklingum sem eru þvingaðir til slagsmála og verða undir. Rannsóknir sýna að unglingar, sem eru á samfélagsmiðlum, sjá margt miður fallegt sem þau læra fljótt að sé óþægilegur en óumflýjanlegur fylgifiskur þess að vera á miðlunum. Þessar sömu rannsóknir sýna okkur að fæst þeirra leita til eldri kynslóðarinnar þegar þeim blöskrar það sem þau sjá eða þegar þau eru komin í vandræði á netinu vegna samskipta sem eru að valda þeim hugarangri. Það er því nauðsynlegt fyrir okkur sem foreldra og forráðamenn að taka samtalið við börnin okkar um hvað er eðlilegt og æskilegt í samskiptum, en á samfélagsmiðlum ætti sama regla að gilda og í öðrum samskiptum; ekki birta neitt sem þú getur ekki hugsað þér að segja við eða sýna manneskju sem stendur fyrir framan þig. Við verðum þó að hafa í huga að við viljum að börnin geti leitað til okkar og því er nauðsynlegt að ræða málin á yfirvegaðan máta. Þess vegna hvetjum við foreldra og forráðamenn til þess að tala við börnin um hvað það sé sem þeim finnst gott við samfélagsmiðlana, hvar þeim líður vel á samfélagsmiðlum og hvar þau upplifa óöryggi. Ef í ljós kemur að börnin þurfa frekari aðstoð eða telja vera á sér brotið, þá er gott að vita að það eru mörg úrræði í boði. Það er hægt að ræða við neyðarvörð 112 í síma eða í gegnum netspjall, hafa samband við ábendingarlínu Barnaheilla eða hringja í hjálparsíma Rauða krossins 1717. Í óformlegri könnun samfélagsmiðlalögganna á meðal barna á gagnfræðiskólaaldri kom í ljós að nær allir sem spurðir voru þekktu einhvern sem hafði fengið senda óumbeðna kynferðislega mynd á samfélagsmiðli. Þetta er óþægileg staðreynd sem við sem uppalendur þurfum að vera meðvituð um og vera tilbúin að leiðbeina og styðja við þau ef þau lenda í þessu. Því miður verður líka að vara börn við því að hver sem er getur reynt að hafa samskipti á netinu, þar á meðal eldri einstaklingar sem hafa einbeittan brotavilja. Fólk sem villir á sér heimildir, öðlast traust barnanna og brýtur svo á þeim. Börn af öllum kynjum eru þarna í hættu en hafa ber í huga að stelpur verða margfalt meira fyrir þrýstingi til þess að senda ögrandi myndefni af sér. Þessa dagana fer fram átak í grunnskólum á landsvísu þar sem fræðsla varðandi stafrænt ofbeldi er tekið fyrir. Fræðslan er í boði fyrir börn í 8. bekk og er stefnt að því að fræðslan rati einnig til foreldra þeirra. Með því gefst færi á að skapa ákveðið samtal á milli barnanna, skólans og foreldranna. Það er því kjörið að nýta tækifærið og taka umræðuna núna. Til þess að geta átt samtalið er gott að kynna sér þá miðla sem börnin ykkar eru á og reyna að átta sig á hvernig þeir virka. Þá er gott að muna að það eru aldursviðmið við notkun á samfélagsmiðlum sem eru sett að gefnu tilefni. Endilega kynnið ykkur reglurnar, fylgið þeim og hafið þær sem hluta af samfélagsmiðlasamtalinu við börnin í kringum ykkur. Lykillinn hér er að byggja upp traust og beina samskiptum á jákvæðar brautir. Unnar Þór Bjarnason, lögreglumaður og samfélagslögga.Þórður Kristinsson, doktorsnemi á menntavísindasviði og kennari.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun