Áfellisdómur yfir framkomu Isavia við ferðaþjónustuna Þórir Garðarsson skrifar 13. janúar 2022 08:01 Nýleg skýrsla Samkeppniseftirlitsins um starfshætti Isavia á Keflavíkurflugvelli er vægast sagt þungur áfellisdómur. Isavia brýtur aftur og aftur gegn samkeppnislögum og hagar sér eins og handrukkari gagnvart þeim fjölmörgum fyrirtækjum sem eru með starfsemi á Keflavíkurflugvelli og í Flugstöð Leifs Eiríkssonar. Lýsingarnar í skýrslu Samkeppniseftirlitsins eru ófagrar. Isavia bolar burt fyrirtækjum sem eru í samkeppni við eigin starfsemi þess á vellinum. Isavia mismunar fyrirtækjum og breytir samningum eftirá. Isavia berst með kjafti og klóm gegn því að samkeppni komi ferðamönnum til góða. Isavia okrar á margvíslegri aðstöðu sem fyrirtæki þurfa. Isavia fer ekki eftir ítrekuðum tilmælum Samkeppniseftirlitsins um úrbætur. Allt framferði Isavia einkennist af óseðjandi þörf til að hafa sem mestar tekjur. Sú þörf virðist til komin vegna þess hvað starfsemin á Keflavíkurflugvelli er illa rekin. Í skýrslu Samkeppniseftirlitsins kemur fram að einingakostnaður Keflavíkurflugvallar sé 59% hærri en að meðaltali á öðrum flugvöllum í Evrópu. Breytilegur kostnaður á einingu á Keflavíkurflugvelli er 2,5 sinnum hærri en í Kaupmannahöfn þó launakostnaður í Danmörku sé svipaður og á Íslandi. Afleiðingin er sú að Isavia er með minnstu samkeppnishæfni reiknað út frá kostnaði af rekstraraðilum flugvalla í Evrópu. Það skekkir samkeppnisstöðu Íslands gagnvart öðrum áfangastöðum. Það eru jú ferðamenn sem greiða alltaf kostnaðinn á endanum. Ekki er þetta glæsilegur dómur yfir ríkisfyrirtæki í einokunarstöðu. Enda beinir Samkeppniseftirlitið tilmælum til þriggja ráðuneyta um að taka til hjá Isavia og tryggja að fyrirtækið vinni eftir samkeppnislögum. Samkeppniseftirlitið bendir á að virk samkeppni hafi sömu þýðingu í flugrekstri og flugvallarstarfsemi eins og á öðrum sviðum atvinnulífsins. Reynslan sýni, sem og rannsóknir fræðimanna, að virk samkeppni stuðli m.a. að því að; neytendur fá vörur og þjónustu á sem lægstu verði, vöruframboð eykst og þjónusta batnar, stjórnendur eru knúnir til að bæta rekstur og hagræða í starfsemi sinni og nýsköpun og framfarir verða meiri. Eins og handrukkari Dæmin sem tilgreind eru í skýrslu Samkeppniseftirlitsins eru hvert öðru ljótara. Of langt mál er að fjalla um þau öll hér, enda er skýrslan 32 blaðsíður. Nærtækasta dæmið snýr að okurgjaldi Isavia á hópferðabíla á svokölluðu fjarstæði við flugstöðina. Isavia lagði þetta okurgjald á til að koma í veg fyrir samkeppni hópferðabíla með farþega á leið frá flugvellinum og tryggja sér sem mestar tekjur af þeim flutningum. Þann 1. mars næstkomandi verða liðin 4 ár frá því að gjaldtakan hófst og allan þann tíma hefur Isavia þverskallast við að leiðrétta hana. Samkeppniseftirlitið hefur krafið Isavia um að haga gjaldtökunni í samræmi við kostnað af henni. En Isavia hefur ekkert gert til að verða við afar skýrum tilmælum eftirlitsins og hagar sér áfram eins og handrukkari. Ríki í ríkinu Í raun er með ólíkindum að ríkisfyrirtækið Isavia skuli komast upp með að hundsa allar ábendingar Samkeppniseftirlitsins og halda áfram að haga sér eins og ríki í ríkinu. Nokkuð ljóst er að einkafyrirtæki kæmist ekki upp með að sýna Samkeppniseftirlitinu fingurinn trekk í trekk. Langlundargeð eftirlitsins er undarlega mikið og ótrúlegt að Isavia hafi sloppið við háar sektargreiðslur. Spyrja má hvort fyrirkomulag á skipun í stjórn Isavia skýri framferði fyrirtækisins að hluta. Stjórnin er skipuð fulltrúum sem stjórnmálaflokkar tilnefna, fremur en að það sé valið á grundvelli þekkingar í viðkomandi starfsumhverfi eins og alla jafna er gert í stórum almenningshlutafélögum. Í núverandi stjórn eru fulltrúar, Vinstri grænna, Framsóknarflokksins, Miðflokksins, Sjálfstæðisflokksins og Pírata. Allt án efa hið mætasta fólk en full ástæða til að spyrja hversu gott taumhald það hefur á stjórnendum fyrirtækisins. Máttleysi Samtaka ferðaþjónustunnar Fyrirtæki mitt hefur lengi staðið í stappi við Isavia vegna okurgjaldanna á fjarstæðunum og haft verulegan kostnað af því. Samkeppniseftirlitið hefur í einu og öllu tekið undir málstað okkar, þó svo að lítið hafi þokast þrátt fyrir það. Framan af höfðum við stuðning við þessa baráttu frá Samtökum ferðaþjónustunnar – SAF. Enda varðaði hún hagsmuni fjölda fyrirtækja í þeim samtökum og í raun ferðaþjónustunnar allrar. En síðan dró SAF stuðning sinn til baka. Þessa breyttu afstöðu SAF má rekja til þess að nýtt fólk settist í forystu samtakanna. Hagsmunir einstakra fyrirtækja sem tengjast stjórnarmönnum voru teknir fram yfir hagsmuni heildarinnar. Auðvitað er þessi viðsnúningur með ólíkindum og til skammar að heildarsamtök ferðaþjónustufyrirtækja horfi með hangandi hendi á Isavia vaða á skítugum skónum yfir atvinnugreinina. Það á auðvitað ekki aðeins við um þetta eina ágreiningsefni, enda leggur Samkeppniseftirlitið til úrbætur í 8 liðum varðandi starfsemi Isavia. Langvarandi brotastarfsemi Isavia Samkeppniseftirlitið segir í skýrslunni (Álit nr. 1/2022) að markmiðin með tilmælum til stjórnvalda um breytta hegðun Isavia séu til þess fallin að skapa betri og samkeppnisvænni umgjörð um flugvallarrekstur á Íslandi, gera starfsemi Isavia markvissari og öflugri, efla ferðaþjónustu á Íslandi, tryggja hagsmuni ferðalanga og auðvelda eftirfylgni við samkeppnislög. Fyrir þá sem ekki hafa tök á að lesa skýrslu Samkeppniseftirlitsins um Isavia þá er hér stutt samantekt um mál þar sem Samkeppniseftirlitið hefur staðið fyrirtækið að því að hindra samkeppni og brjóta lög. Samningar Isavia um veitingasölu innan Flugstöðvar Leifs Eiríkssonar. Samningar Isavia um bankaviðskipti í FLE. Háttsemi Isavia gagnvart fyrirtækjum sem stundað hafa flugafgreiðslu á Keflavíkurflugvelli. Háttsemi Isavia gagnvart Base Parking og Smart Parking vegna bílageymsluþjónustu. Samningar Isavia við rútufyrirtæki um aðstöðu á nærstæðum fyrir framan flugstöðina. Gjaldtaka á fjarstæðum fyrir hópferðabíla. Samkeppnishamlandi fyrirkomulag við úthlutun á afgreiðslutímum til flugfélaga. Til viðbótar hefur Samkeppniseftirlitið á allmörgum undanliðnum árum fylgst með og fengið ábendingar er varða ýmsa aðra starfsemi í og kringum Keflavíkurflugvöll, s.s. aðstöðu fyrir bílaleigubíla, Fríhöfnina, kynningu á flugvellinum á þjónustu þriðju aðila á vettvangi flugvallarins o.s.frv. Höfundur er stjórnarformaður Gray Line Iceland. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þórir Garðarsson Ferðamennska á Íslandi Samkeppnismál Keflavíkurflugvöllur Mest lesið Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas skrifar Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson skrifar Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Skynsamleg forgangsröðun fjár Ragnhildur Jónsdóttir skrifar Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að sameinast fjölskyldu sinni Guðrún Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson skrifar Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Sumarið verður nýtt vel til uppbyggingar snjóflóðavarna Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas skrifar Sjá meira
Nýleg skýrsla Samkeppniseftirlitsins um starfshætti Isavia á Keflavíkurflugvelli er vægast sagt þungur áfellisdómur. Isavia brýtur aftur og aftur gegn samkeppnislögum og hagar sér eins og handrukkari gagnvart þeim fjölmörgum fyrirtækjum sem eru með starfsemi á Keflavíkurflugvelli og í Flugstöð Leifs Eiríkssonar. Lýsingarnar í skýrslu Samkeppniseftirlitsins eru ófagrar. Isavia bolar burt fyrirtækjum sem eru í samkeppni við eigin starfsemi þess á vellinum. Isavia mismunar fyrirtækjum og breytir samningum eftirá. Isavia berst með kjafti og klóm gegn því að samkeppni komi ferðamönnum til góða. Isavia okrar á margvíslegri aðstöðu sem fyrirtæki þurfa. Isavia fer ekki eftir ítrekuðum tilmælum Samkeppniseftirlitsins um úrbætur. Allt framferði Isavia einkennist af óseðjandi þörf til að hafa sem mestar tekjur. Sú þörf virðist til komin vegna þess hvað starfsemin á Keflavíkurflugvelli er illa rekin. Í skýrslu Samkeppniseftirlitsins kemur fram að einingakostnaður Keflavíkurflugvallar sé 59% hærri en að meðaltali á öðrum flugvöllum í Evrópu. Breytilegur kostnaður á einingu á Keflavíkurflugvelli er 2,5 sinnum hærri en í Kaupmannahöfn þó launakostnaður í Danmörku sé svipaður og á Íslandi. Afleiðingin er sú að Isavia er með minnstu samkeppnishæfni reiknað út frá kostnaði af rekstraraðilum flugvalla í Evrópu. Það skekkir samkeppnisstöðu Íslands gagnvart öðrum áfangastöðum. Það eru jú ferðamenn sem greiða alltaf kostnaðinn á endanum. Ekki er þetta glæsilegur dómur yfir ríkisfyrirtæki í einokunarstöðu. Enda beinir Samkeppniseftirlitið tilmælum til þriggja ráðuneyta um að taka til hjá Isavia og tryggja að fyrirtækið vinni eftir samkeppnislögum. Samkeppniseftirlitið bendir á að virk samkeppni hafi sömu þýðingu í flugrekstri og flugvallarstarfsemi eins og á öðrum sviðum atvinnulífsins. Reynslan sýni, sem og rannsóknir fræðimanna, að virk samkeppni stuðli m.a. að því að; neytendur fá vörur og þjónustu á sem lægstu verði, vöruframboð eykst og þjónusta batnar, stjórnendur eru knúnir til að bæta rekstur og hagræða í starfsemi sinni og nýsköpun og framfarir verða meiri. Eins og handrukkari Dæmin sem tilgreind eru í skýrslu Samkeppniseftirlitsins eru hvert öðru ljótara. Of langt mál er að fjalla um þau öll hér, enda er skýrslan 32 blaðsíður. Nærtækasta dæmið snýr að okurgjaldi Isavia á hópferðabíla á svokölluðu fjarstæði við flugstöðina. Isavia lagði þetta okurgjald á til að koma í veg fyrir samkeppni hópferðabíla með farþega á leið frá flugvellinum og tryggja sér sem mestar tekjur af þeim flutningum. Þann 1. mars næstkomandi verða liðin 4 ár frá því að gjaldtakan hófst og allan þann tíma hefur Isavia þverskallast við að leiðrétta hana. Samkeppniseftirlitið hefur krafið Isavia um að haga gjaldtökunni í samræmi við kostnað af henni. En Isavia hefur ekkert gert til að verða við afar skýrum tilmælum eftirlitsins og hagar sér áfram eins og handrukkari. Ríki í ríkinu Í raun er með ólíkindum að ríkisfyrirtækið Isavia skuli komast upp með að hundsa allar ábendingar Samkeppniseftirlitsins og halda áfram að haga sér eins og ríki í ríkinu. Nokkuð ljóst er að einkafyrirtæki kæmist ekki upp með að sýna Samkeppniseftirlitinu fingurinn trekk í trekk. Langlundargeð eftirlitsins er undarlega mikið og ótrúlegt að Isavia hafi sloppið við háar sektargreiðslur. Spyrja má hvort fyrirkomulag á skipun í stjórn Isavia skýri framferði fyrirtækisins að hluta. Stjórnin er skipuð fulltrúum sem stjórnmálaflokkar tilnefna, fremur en að það sé valið á grundvelli þekkingar í viðkomandi starfsumhverfi eins og alla jafna er gert í stórum almenningshlutafélögum. Í núverandi stjórn eru fulltrúar, Vinstri grænna, Framsóknarflokksins, Miðflokksins, Sjálfstæðisflokksins og Pírata. Allt án efa hið mætasta fólk en full ástæða til að spyrja hversu gott taumhald það hefur á stjórnendum fyrirtækisins. Máttleysi Samtaka ferðaþjónustunnar Fyrirtæki mitt hefur lengi staðið í stappi við Isavia vegna okurgjaldanna á fjarstæðunum og haft verulegan kostnað af því. Samkeppniseftirlitið hefur í einu og öllu tekið undir málstað okkar, þó svo að lítið hafi þokast þrátt fyrir það. Framan af höfðum við stuðning við þessa baráttu frá Samtökum ferðaþjónustunnar – SAF. Enda varðaði hún hagsmuni fjölda fyrirtækja í þeim samtökum og í raun ferðaþjónustunnar allrar. En síðan dró SAF stuðning sinn til baka. Þessa breyttu afstöðu SAF má rekja til þess að nýtt fólk settist í forystu samtakanna. Hagsmunir einstakra fyrirtækja sem tengjast stjórnarmönnum voru teknir fram yfir hagsmuni heildarinnar. Auðvitað er þessi viðsnúningur með ólíkindum og til skammar að heildarsamtök ferðaþjónustufyrirtækja horfi með hangandi hendi á Isavia vaða á skítugum skónum yfir atvinnugreinina. Það á auðvitað ekki aðeins við um þetta eina ágreiningsefni, enda leggur Samkeppniseftirlitið til úrbætur í 8 liðum varðandi starfsemi Isavia. Langvarandi brotastarfsemi Isavia Samkeppniseftirlitið segir í skýrslunni (Álit nr. 1/2022) að markmiðin með tilmælum til stjórnvalda um breytta hegðun Isavia séu til þess fallin að skapa betri og samkeppnisvænni umgjörð um flugvallarrekstur á Íslandi, gera starfsemi Isavia markvissari og öflugri, efla ferðaþjónustu á Íslandi, tryggja hagsmuni ferðalanga og auðvelda eftirfylgni við samkeppnislög. Fyrir þá sem ekki hafa tök á að lesa skýrslu Samkeppniseftirlitsins um Isavia þá er hér stutt samantekt um mál þar sem Samkeppniseftirlitið hefur staðið fyrirtækið að því að hindra samkeppni og brjóta lög. Samningar Isavia um veitingasölu innan Flugstöðvar Leifs Eiríkssonar. Samningar Isavia um bankaviðskipti í FLE. Háttsemi Isavia gagnvart fyrirtækjum sem stundað hafa flugafgreiðslu á Keflavíkurflugvelli. Háttsemi Isavia gagnvart Base Parking og Smart Parking vegna bílageymsluþjónustu. Samningar Isavia við rútufyrirtæki um aðstöðu á nærstæðum fyrir framan flugstöðina. Gjaldtaka á fjarstæðum fyrir hópferðabíla. Samkeppnishamlandi fyrirkomulag við úthlutun á afgreiðslutímum til flugfélaga. Til viðbótar hefur Samkeppniseftirlitið á allmörgum undanliðnum árum fylgst með og fengið ábendingar er varða ýmsa aðra starfsemi í og kringum Keflavíkurflugvöll, s.s. aðstöðu fyrir bílaleigubíla, Fríhöfnina, kynningu á flugvellinum á þjónustu þriðju aðila á vettvangi flugvallarins o.s.frv. Höfundur er stjórnarformaður Gray Line Iceland.
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar