Fjölmenning og menningarlæsi Sigurvin Lárus Jónsson skrifar 27. desember 2022 11:01 Ísland er fjölmenningarsamfélag, þar sem Íslendingar nýir sem ættbornir, birta fjölbreytileika í viðhorfum, venjum og lífsskoðunum. Hlutfall Íslendinga sem eru af fyrstu eða annarri kynslóð innflytjenda er nú komið yfir 17% samkvæmt tölum frá Hagstofu Íslands og vill þessi hópur eðlilega varðveita þá menningar- og trúarfleifð sem skilgreinir þau, á sama hátt og Íslendingar erlendis varðveita menningareinkenni sín. Þessi þörf að varðveita eigin menningareinkenni birtist skýrast á hátíðum og helgum stundum og Íslendingar erlendis þekkja vel að fá sent fyrir jólin hangikjöt og grænar baunir, heimshorna á milli. Ísland er fjölmenningarsamfélag, um það þarf ekki deila, en við getum sem samfélag valið að fagna þeim fjölbreytileika eða tortryggja hann. Við þekkjum öll þær afleiðingar sem slík tortryggni hefur haft í mannkynssögunni. Samhliða því að vera prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík hef ég undanfarin ár starfað við kennslu og rannsóknir í guðfræðideild við Háskólann í Münster. Hluti nemenda minna er á námsbraut sem leiðir til embættisprófs í guðfræði og stefna því á prestsskap en meirihluti nemenda minna eru kennaranemar sem stefna á kennslu í grunn- og framhaldsskólum. Flest eru þau með tvær námsgreinar í sérhæfingu sinni og læra því kristinfræði á móti annarri námsgrein. Í Þýskalandi er kristinfræði kennd í öllum bekkjum grunnskóla. Í framhaldsskólum er hægt að velja fagið sem aðalfag til stúdentsprófs. Þá er kristinfræði kennd sem skyldufag við tækniskóla til útskriftar á brautum til sveinsprófs í iðngreinum. Þessar áherslur í þýskum námskrám fyrir grunn- og framhaldsskóla byggja á stjórnarskrárvörðum rétti nemenda til fræðslu um eigin trúarhefð. Í fjórðu grein þýsku stjórnarskrárinnar er fjallað um trúfrelsi sem sé friðhelgt og að trúariðkun megi ekki trufla. Hefur þessi grein sérstakt vægi í ljósi trúarofsókna þriðja ríkisins og trúaróþols guðleysisstefnu kommúnista í Austur-Þýskalandi. Sjöunda grein tryggir síðan trúfræðslu en grunnskólanum ber að fræða nemendur um þá trúarhefð sem börnin tilheyra, eftir vali foreldra. Markmið fræðslunnar er tvíþætt. Annars vegar er skyldufræðsla um trúarbrögð til að styrkja menningarlæsi á þýska og vestræna menningu og auka þannig fjölmenningarfærni nemenda. Hins vegar er fræðsla um eigin trúarbrögð sem snýst um að styrkja nemendur í eigin trúarhefð með fræðslu um megininntak og sögu þeirrar hefðar. Námsefnið fyrir kristin ungmenni er unnið í samstarfi við kirkjurnar og fyrir múslima og gyðinga í samráði við trúarsamfélög þeirra. Menningarlæsi er grunnforsenda fjölmenningar og á sama hátt og ungmenni þurfa grunn í eigin móðurmáli til að ná tökum á erlendum málum er það grundvallaratriði að þekkja eigin trúarhefð til að geta sýnt öðrum virðingu. Fyrsta reynsla mín af þýskri fjölmenningu var ráðstefna á vegum samkirkjulegra samtaka í Wuppertal, þar sem fjallað var um samskipti múslima við samfélagið, en múslimar eru í Wuppertal um 15% íbúa. Trúarleiðtogar múslima heimsóttu ráðstefnuna og sögðu frá verkefnum með ungu fólki, þar sem markmiðið var samtal um trú og menningu. Helstu hindrunina sögðu þeir vera vanþekkingu kristinna Þjóðverja á eigin trúararfi, sem gerði samtali og samanburði erfitt fyrir. Þetta vita þýsk menntayfirvöld og því hefur á undanförnum árum verið lögð meiri áhersla á trúar- og trúarbragðafræðslu í skólum. Á heimasíðu menntamálaráðuneytisins er tekið fram að auk siðfræði er megináhersla lögð á læsi á helgum ritningum hverrar trúarhefðar fyrir sig. Þar er tekið dæmi af nýliðnu siðbótarafmæli, þar sem haldið var á lofti þeim grundvallandi áhrifum sem siðbótin hafði á þýska almenningsmenntun, með áherslunni á að allir ættu að hafa aðgengi að heilagri ritningu. Biblíufræðsla er því í forgrunni hjá nemendum á öllum skólastigum. Þeir foreldrar sem ekki tilheyra kirkju eða trúarsamfélagi geta valið hagnýta heimspeki (Praktische Philosophie) sem kemur þá í stað trúarfræðslu sem skyldufags. Kristinfræðikennsla í skólum á Íslandi hefur verið felld undir samfélagsgreinar en sú stefna er í gagnstæða átt við þá menntastefnu sem fjölmenningarþjóðir Evrópu hafa. Engum dytti í hug að halda því fram að íslenskukennsla ýti undir þröngsýni og fordóma. Þvert á móti styrkir íslenskukennsla skilning innflytjenda á íslensku samfélagi. Umburðarlyndi verður aldrei aukið með fáfræði, heldur með menntun sem miðar að því að auka menningarlæsi, styrkja þekkingu nemenda um eigin trúararf og miðla upplýstu umburðalyndi á milli trúarhefða. Í þeim anda höfum við Fríkirkjufólk boðið fjölbreyttum röddum að tala til þjóðarinnar á jólum og munum gera okkur far um að samfagna Íslendingum með annan trúarbakgrunn á þeirra helgu tíðum. Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Innflytjendamál Menning Trúmál Fjölmenning Sigurvin Lárus Jónsson Mest lesið Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego Skoðun Skoðun Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Sjá meira
Ísland er fjölmenningarsamfélag, þar sem Íslendingar nýir sem ættbornir, birta fjölbreytileika í viðhorfum, venjum og lífsskoðunum. Hlutfall Íslendinga sem eru af fyrstu eða annarri kynslóð innflytjenda er nú komið yfir 17% samkvæmt tölum frá Hagstofu Íslands og vill þessi hópur eðlilega varðveita þá menningar- og trúarfleifð sem skilgreinir þau, á sama hátt og Íslendingar erlendis varðveita menningareinkenni sín. Þessi þörf að varðveita eigin menningareinkenni birtist skýrast á hátíðum og helgum stundum og Íslendingar erlendis þekkja vel að fá sent fyrir jólin hangikjöt og grænar baunir, heimshorna á milli. Ísland er fjölmenningarsamfélag, um það þarf ekki deila, en við getum sem samfélag valið að fagna þeim fjölbreytileika eða tortryggja hann. Við þekkjum öll þær afleiðingar sem slík tortryggni hefur haft í mannkynssögunni. Samhliða því að vera prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík hef ég undanfarin ár starfað við kennslu og rannsóknir í guðfræðideild við Háskólann í Münster. Hluti nemenda minna er á námsbraut sem leiðir til embættisprófs í guðfræði og stefna því á prestsskap en meirihluti nemenda minna eru kennaranemar sem stefna á kennslu í grunn- og framhaldsskólum. Flest eru þau með tvær námsgreinar í sérhæfingu sinni og læra því kristinfræði á móti annarri námsgrein. Í Þýskalandi er kristinfræði kennd í öllum bekkjum grunnskóla. Í framhaldsskólum er hægt að velja fagið sem aðalfag til stúdentsprófs. Þá er kristinfræði kennd sem skyldufag við tækniskóla til útskriftar á brautum til sveinsprófs í iðngreinum. Þessar áherslur í þýskum námskrám fyrir grunn- og framhaldsskóla byggja á stjórnarskrárvörðum rétti nemenda til fræðslu um eigin trúarhefð. Í fjórðu grein þýsku stjórnarskrárinnar er fjallað um trúfrelsi sem sé friðhelgt og að trúariðkun megi ekki trufla. Hefur þessi grein sérstakt vægi í ljósi trúarofsókna þriðja ríkisins og trúaróþols guðleysisstefnu kommúnista í Austur-Þýskalandi. Sjöunda grein tryggir síðan trúfræðslu en grunnskólanum ber að fræða nemendur um þá trúarhefð sem börnin tilheyra, eftir vali foreldra. Markmið fræðslunnar er tvíþætt. Annars vegar er skyldufræðsla um trúarbrögð til að styrkja menningarlæsi á þýska og vestræna menningu og auka þannig fjölmenningarfærni nemenda. Hins vegar er fræðsla um eigin trúarbrögð sem snýst um að styrkja nemendur í eigin trúarhefð með fræðslu um megininntak og sögu þeirrar hefðar. Námsefnið fyrir kristin ungmenni er unnið í samstarfi við kirkjurnar og fyrir múslima og gyðinga í samráði við trúarsamfélög þeirra. Menningarlæsi er grunnforsenda fjölmenningar og á sama hátt og ungmenni þurfa grunn í eigin móðurmáli til að ná tökum á erlendum málum er það grundvallaratriði að þekkja eigin trúarhefð til að geta sýnt öðrum virðingu. Fyrsta reynsla mín af þýskri fjölmenningu var ráðstefna á vegum samkirkjulegra samtaka í Wuppertal, þar sem fjallað var um samskipti múslima við samfélagið, en múslimar eru í Wuppertal um 15% íbúa. Trúarleiðtogar múslima heimsóttu ráðstefnuna og sögðu frá verkefnum með ungu fólki, þar sem markmiðið var samtal um trú og menningu. Helstu hindrunina sögðu þeir vera vanþekkingu kristinna Þjóðverja á eigin trúararfi, sem gerði samtali og samanburði erfitt fyrir. Þetta vita þýsk menntayfirvöld og því hefur á undanförnum árum verið lögð meiri áhersla á trúar- og trúarbragðafræðslu í skólum. Á heimasíðu menntamálaráðuneytisins er tekið fram að auk siðfræði er megináhersla lögð á læsi á helgum ritningum hverrar trúarhefðar fyrir sig. Þar er tekið dæmi af nýliðnu siðbótarafmæli, þar sem haldið var á lofti þeim grundvallandi áhrifum sem siðbótin hafði á þýska almenningsmenntun, með áherslunni á að allir ættu að hafa aðgengi að heilagri ritningu. Biblíufræðsla er því í forgrunni hjá nemendum á öllum skólastigum. Þeir foreldrar sem ekki tilheyra kirkju eða trúarsamfélagi geta valið hagnýta heimspeki (Praktische Philosophie) sem kemur þá í stað trúarfræðslu sem skyldufags. Kristinfræðikennsla í skólum á Íslandi hefur verið felld undir samfélagsgreinar en sú stefna er í gagnstæða átt við þá menntastefnu sem fjölmenningarþjóðir Evrópu hafa. Engum dytti í hug að halda því fram að íslenskukennsla ýti undir þröngsýni og fordóma. Þvert á móti styrkir íslenskukennsla skilning innflytjenda á íslensku samfélagi. Umburðarlyndi verður aldrei aukið með fáfræði, heldur með menntun sem miðar að því að auka menningarlæsi, styrkja þekkingu nemenda um eigin trúararf og miðla upplýstu umburðalyndi á milli trúarhefða. Í þeim anda höfum við Fríkirkjufólk boðið fjölbreyttum röddum að tala til þjóðarinnar á jólum og munum gera okkur far um að samfagna Íslendingum með annan trúarbakgrunn á þeirra helgu tíðum. Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík.
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar