Landbúnaðarstefna og búvörusamningar Hermann Ingi Gunnarsson skrifar 13. febrúar 2023 12:00 Fyrir helgi birti matvælaráðherra inn á samráðsgátt stjórnvalda Tillögu að þingsályktun um landbúnaðarstefnu til ársins 2040. Það er löngu tímabært og ber að fagna á sama tíma er umræða um endurskoðun búvörusamninga er að hefjast. Nú eins og oft áður þegar líða fer að þann tíma þegar á að ræða um samninga við bændur um framleiðslu á matvöru fyrir landsmenn og gesti okkar fara hagsmunaaðilar „frelsis og réttlætis“ verslunarinnar að láta heyra í sér á þá leið að samningar eins og eru við bændur séu engöngu til þess að binda bændur í klafa tiltekinnar framleiðslu og hækka verð til neytenda og virðist það vera tónn sem er látinn í ljós í punktum um styrkjakerfi í þingsályktunni. Íslenska ríkið semur við bændur um framleiðslu ýmissa vara fyrir rúma 17 milljarða á hverju ári auk tollverndar. Fyrir það framleiða bændur nær allar mjólkurvörur (150 milljón lítra) og lambakjöt ( 9400 tonn) sem þjóðin neytir, 75% af því svínakjöti (6400 tonn) og alifuglakjöti (9400 tonn) sem við neytum og 85% af nautakjöti (5000 tonn). Framleiðsla á grænmeti er svo breytileg og eru mikil sóknarfæri þar eins og í akuryrkju og öðrum minni búgreinum. Fyrir þessa fjárhæð sem hefur rýrnað um 6,5% miðað við hlutfall af vergri landsframleiðslu frá því núverandi samningur tók gildi fær landinn tugþúsundir tonna af mat sem að öðrum kosti yrði varla framleiddur í þessu magni. Hvernig náum við fram öflugri landbúnaði sem hefur burði til að auka framleiðslu bæði í magni og fjölbreytni? Landbúnaðurinn þarf aukinn stuðning hvort sem það er í formi framlaga frá ríkinu eða í formi tollverndar. Ef horft er til þessarar hefðbundnu framleiðslu sem við tölum um dagsdaglega, sem er nautgriparækt (mjólk og kjöt) og sauðfjárrækt, þá er óhætt að halda því fram að þær séu kjölfestan í landbúnaðarkerfinu eins og það er í dag. Allt tal um að breyta kerfinu og færa greiðslur frá þessum greinum og setja á aðrar greiðslur til bænda sem eru ekki tengdar framleiðslu eru eingöngu til þess að veikja stoðir þessara greina og um leið burðarvirki landbúnaðarkerfisins. Þar hafa sumir ráðamenn og „frelsarar“ talað mikið um óframleiðslutengdan stuðning eða „grænar greiðslur“ eins og landgreiðslur, býlisstuðning, gripagreiðslur, jarðræktarstuðning og loftslagsgreiðslur. Þessar greiðslur tryggja með engu móti að þeir fjármunir sem ríkið setur til málafloksins séu notaðir til framleiðslu matvæla og allra síst á hagkvæman og skilvirkan hátt. Það er hægt að nota þessa tegund af stuðningi til að styðja við ýmsa aðra framleiðslu og til að styðja við svæði sem eiga undir högg að sækja. Í ríkisstjórnarsáttmálanum var talað um eflingu kornræktar og það hefur verið einn af þeim frösum sem hefur verið haldið á lofti í mörg ár – en ekkert gerst, ekki frekar en þegar kyrjað er um eflingu landbúnaðarins. Það verður ekki neitt til úr neinu. Við eflum ekki íslenskan landbúnað með því að draga úr stuðningi við eina grein til að efla aðra. Við þurfum að auka útgjöld til landbúnaðarmála og þar þarf að stórauka útgjöld til garðyrku og kornræktar, nýliðunar og fjárfestingar. Eins og matvælaráðherra talaði um nýlega eru bændur orðnir of gamlir og augljós þörf á meiri endurnýjun í greininni. En af hverju ætti einhver ungur einstaklingur að fjárfesta í landbúnaði eins og staðan er í dag? Vextir eru í kringum 10% af jarðalánum og stefna eða miklufrekar stefnuleysi ríkissins í landbúnaðarmálum er verulega óljós og breytileg eftir því hver situr í brúnni hvert sinn. Við verðum að fá raunverulegan kost fyrir bændur til að fjármagna sig á lágum vöxtum til langs tíma. Jarðir og bú ættu ekki að bera hærri vexti og hafa sömu lánakjör og íbúðarhús á almennum markaði. Við sem þjóð þurfum líka að ákveða góða landbúnaðarstefnu til 20−30 ára sem leggur stóru línurnar um hvernig við ætlum að tryggja framleiðslu matvara hér á landi, og samtímis að tryggja starfsöryggi bænda til lengri tíma. Ég hvet matvælaráðherra og aðra þá sem vinna að því að endurskoða búvörusamninga og mótun landbúnaðarstefnu að horfa til þess sem hefur gefist vel ekki síður en að horfa til framtíðar til að við sem þjóð getum búið við öflugan landbúnað til ókominna ára. Höfundur er kúabóndi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hermann Ingi Gunnarsson Búvörusamningar Landbúnaður Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Sjá meira
Fyrir helgi birti matvælaráðherra inn á samráðsgátt stjórnvalda Tillögu að þingsályktun um landbúnaðarstefnu til ársins 2040. Það er löngu tímabært og ber að fagna á sama tíma er umræða um endurskoðun búvörusamninga er að hefjast. Nú eins og oft áður þegar líða fer að þann tíma þegar á að ræða um samninga við bændur um framleiðslu á matvöru fyrir landsmenn og gesti okkar fara hagsmunaaðilar „frelsis og réttlætis“ verslunarinnar að láta heyra í sér á þá leið að samningar eins og eru við bændur séu engöngu til þess að binda bændur í klafa tiltekinnar framleiðslu og hækka verð til neytenda og virðist það vera tónn sem er látinn í ljós í punktum um styrkjakerfi í þingsályktunni. Íslenska ríkið semur við bændur um framleiðslu ýmissa vara fyrir rúma 17 milljarða á hverju ári auk tollverndar. Fyrir það framleiða bændur nær allar mjólkurvörur (150 milljón lítra) og lambakjöt ( 9400 tonn) sem þjóðin neytir, 75% af því svínakjöti (6400 tonn) og alifuglakjöti (9400 tonn) sem við neytum og 85% af nautakjöti (5000 tonn). Framleiðsla á grænmeti er svo breytileg og eru mikil sóknarfæri þar eins og í akuryrkju og öðrum minni búgreinum. Fyrir þessa fjárhæð sem hefur rýrnað um 6,5% miðað við hlutfall af vergri landsframleiðslu frá því núverandi samningur tók gildi fær landinn tugþúsundir tonna af mat sem að öðrum kosti yrði varla framleiddur í þessu magni. Hvernig náum við fram öflugri landbúnaði sem hefur burði til að auka framleiðslu bæði í magni og fjölbreytni? Landbúnaðurinn þarf aukinn stuðning hvort sem það er í formi framlaga frá ríkinu eða í formi tollverndar. Ef horft er til þessarar hefðbundnu framleiðslu sem við tölum um dagsdaglega, sem er nautgriparækt (mjólk og kjöt) og sauðfjárrækt, þá er óhætt að halda því fram að þær séu kjölfestan í landbúnaðarkerfinu eins og það er í dag. Allt tal um að breyta kerfinu og færa greiðslur frá þessum greinum og setja á aðrar greiðslur til bænda sem eru ekki tengdar framleiðslu eru eingöngu til þess að veikja stoðir þessara greina og um leið burðarvirki landbúnaðarkerfisins. Þar hafa sumir ráðamenn og „frelsarar“ talað mikið um óframleiðslutengdan stuðning eða „grænar greiðslur“ eins og landgreiðslur, býlisstuðning, gripagreiðslur, jarðræktarstuðning og loftslagsgreiðslur. Þessar greiðslur tryggja með engu móti að þeir fjármunir sem ríkið setur til málafloksins séu notaðir til framleiðslu matvæla og allra síst á hagkvæman og skilvirkan hátt. Það er hægt að nota þessa tegund af stuðningi til að styðja við ýmsa aðra framleiðslu og til að styðja við svæði sem eiga undir högg að sækja. Í ríkisstjórnarsáttmálanum var talað um eflingu kornræktar og það hefur verið einn af þeim frösum sem hefur verið haldið á lofti í mörg ár – en ekkert gerst, ekki frekar en þegar kyrjað er um eflingu landbúnaðarins. Það verður ekki neitt til úr neinu. Við eflum ekki íslenskan landbúnað með því að draga úr stuðningi við eina grein til að efla aðra. Við þurfum að auka útgjöld til landbúnaðarmála og þar þarf að stórauka útgjöld til garðyrku og kornræktar, nýliðunar og fjárfestingar. Eins og matvælaráðherra talaði um nýlega eru bændur orðnir of gamlir og augljós þörf á meiri endurnýjun í greininni. En af hverju ætti einhver ungur einstaklingur að fjárfesta í landbúnaði eins og staðan er í dag? Vextir eru í kringum 10% af jarðalánum og stefna eða miklufrekar stefnuleysi ríkissins í landbúnaðarmálum er verulega óljós og breytileg eftir því hver situr í brúnni hvert sinn. Við verðum að fá raunverulegan kost fyrir bændur til að fjármagna sig á lágum vöxtum til langs tíma. Jarðir og bú ættu ekki að bera hærri vexti og hafa sömu lánakjör og íbúðarhús á almennum markaði. Við sem þjóð þurfum líka að ákveða góða landbúnaðarstefnu til 20−30 ára sem leggur stóru línurnar um hvernig við ætlum að tryggja framleiðslu matvara hér á landi, og samtímis að tryggja starfsöryggi bænda til lengri tíma. Ég hvet matvælaráðherra og aðra þá sem vinna að því að endurskoða búvörusamninga og mótun landbúnaðarstefnu að horfa til þess sem hefur gefist vel ekki síður en að horfa til framtíðar til að við sem þjóð getum búið við öflugan landbúnað til ókominna ára. Höfundur er kúabóndi.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun