Logið um trans fólk Daníel E. Arnarsson skrifar 9. mars 2023 11:00 Hinsegin fólk á Íslandi finnur fyrir aukinni andúð í sinn garð. Tilveruréttur einstakra hópa innan okkar raða er sífellt dreginn í efa á opinberum og óopinberum vettvangi, gelt er á hinsegin fólk á götum úti, hinsegin fólk fær hatursskilaboð í gegnum samfélagsmiðla og nýnasistar skilja eftir skilaboð á veggjum um allt land. Réttindabarátta og viðurkenning minnihlutahópa er ekki línulegt ferli og því miður sjáum við nú skýr merki þess sem gjarnan hefur verið nefnt bakslag í baráttunni. Þótt andúðin beinist að öllu hinsegin fólki, þá standa spjótin helst á trans fólki hér á Íslandi líkt og víða um hinn vestræna heim nú um stundir. Við hjá Samtökunum ’78 erum gjarnan spurð að því hvað veldur þessari óhugnanlegu afturför, en ljóst er að skýringin er margþætt. Árið 2019 voru lög um kynrænt sjálfræði samþykkt hér á landi, en með þeim fékk trans og intersex fólk löngu tímabæra réttarbót. Það er alþekkt í mannréttindabaráttu að þegar við stígum tvö skref fram þá getur það gerst að samfélagið stígi jafnharðan skref til baka. Þó svo að lögin standi og að trans og intersex fólk búi við kynrænt sjálfræði og líkamlega friðhelgi, þá hefur frumvarpið sannarlega truflað ákveðna hópa samfélagsins. Einnig má ætla að félagsleg einangrun vegna COVID-19 spili ákveðið hlutverk í þessu sambandi. Sumt fólk leitaði meira í samfélagsmiðla og misvandaða netmiðla sem fréttaefni, með þeim afleiðingum að misvísandi og oft rangar upplýsingar náðu fótfestu í umræðunni. Í samfélagi nútímans getur hver sem er stofnað fjölmiðil og tjáð skoðanir sínar, eða bókstaflega falsað fréttir sem eiga annað hvort við engin rök að styðjast eða rök sem vart halda vatni. Það vill svo til að fréttir um trans fólk í æsifréttastíl eru mikið lesnar, sem ýtir enn frekar undir vandann. Jafnvel meðal hinna viðurkenndu fjölmiðla höfum við tekið eftir því að fólk sem hefur nær enga þekkingu á hinsegintengdum málum mundar pennann og fær birtar greinar sem vekja athygli. Hinn almenni lesandi treystir þessum fjölmiðlum og það leiðir af sér að fólk telur sig vera að lesa sannleika. Trans fólk og réttarbætur þeim til handa verður skyndilega eitthvað sem virkilega þarf að hafa áhyggjur af. Þessar greinar eru settar fram undir því yfirskyni að þær séu að „spyrja spurninga“ eða „taka umræðuna“, en þegar lesið er á milli línanna geta þær ekki talist neitt annað en hatursáróður gagnvart ákveðnum hópi samfélagsins. Þetta er eitthvað sem samfélagið myndi jafnan ekki láta yfir sig ganga ef um aðra minnihlutahópa en hinsegin fólk væri að ræða. Trans fólk er í sérstaklega viðkvæmri stöðu gagnvart upplýsingaóreiðu og lygum, því almenningur hefur oft afar takmarkaða innsýn í veruleika þeirra. Það hefur færst í aukana að andstæðingar trans fólks noti þá taktík að handvelja fullyrðingar eða staðhæfingar úr viðurkenndum rannsóknum. Þannig vantar nauðsynlegt samhengi í þá sögu sem sögð er og upplýsingar vísvitandi afskræmdar. Slík vinnubrögð eru algeng í umræðunni um hormónameðferðir hjá trans börnum og unglingum, þar sem látið er í veðri vaka að öll börn sem vilja komast í hormónameðferð fái hana samstundis. Staðreyndin er sú að ekkert barn eða ungmenni undir 18 ára aldri fær hormóna eða hormónabælandi lyf (blokkera) á Íslandi nema að hafa farið í gegnum greiningar- og transteymi BUGL. Í því ferli eru bæði barnið og foreldar upplýst um allt sem meðferðin hefur í för með sér, m.a. allar þær aukaverkanir sem slík meðferð getur haft. Rannsókn eftir rannsókn hefur sýnt fram á að þrátt fyrir að slíkar meðferðir geti haft aukaverkanir eins og flest önnur læknismeðferð þá blikna þær í samanburði við afleiðingar aðgerðarleysis. Ávinningurinn af því að trans börn fái þjónustu er miklu meiri heldur en aukaverkanirnar nokkurn tímann. Þessar meðferðir eru veittar til að bjarga lífi fólks. Önnur mýta er sú að fólk sé markvisst sannfært um að það sé trans og ýtt í aðgerðir og hormónameðferðir án þess að viðeigandi viðtals- og sálfræðimeðferð hafi farið fram. Þetta er argasta þvæla. Trans fólk þarf þvert á móti að berjast fyrir því að fá að fara í aðgerðir. Einnig er því gjarnan kastað fram að stór hluti trans fólks sjái eftir aðgerðum sínum, en samkvæmt nýrri rannsókn [1] er um 0,3% sem finna til eftirsjár. Í öðrum aðgerðum, t.d. hnéliðaaðgerðum og augasteinsaðgerðum, er hlutfall þeirra sem finna til eftirsjár allt að 10% - eða þrjátíu sinnum hærra. Afleiðingar þess að þjónusta ekki trans fólk geta verið skelfilegar fyrir andlega líðan þeirra. Að vera trans er ekki geðrænn vandi út af fyrir sig, þótt flest trans fólk upplifi einhvern kynama, en hann er misalvarlegur. Hins vegar getur það valdið mjög alvarlegum kynama ef fólk fær ekki þá viðurkenningu og/eða þjónustu sem það þarf. Hann birtist t.d. í miklum kvíða, þunglyndi, sjálfsskaða og jafnvel sjálfsvígstilraunum. Því miður hefur ekki tekist að bjarga öllum. Hin raunverulega ógn er að trans fólk fái ekki heilbrigðisþjónustu eða sæki sér ekki aðstoð vegna fordóma samfélagsins. Það er miklu alvarlegra mál heldur en allt annað í þessari umræðu allri. Andúð á hinsegin fólki hefur litað hana og afvegaleitt. Ef við viljum taka umræðuna um trans fólk, byrjum þá þar: „Af hverju fá þau ekki lífsnauðsynlega þjónustu?“ Höfundur er framkvæmdastjóri Samtakanna ’78 – félags hinsegin fólks á Íslandi. Heimildir: [1] “Regret after Gender Affirming Surgery – A Multidisciplinary Approach to a Multifaceted Patient Experience” Jedrzejewski, Breanna Y. MPH, MD1; Marsiglio, Mary C. PhD2; Guerriero, Jess MSW2; Penkin, Amy LCSW2; OHSU Transgender Health Program “Regret and Request for Reversal” workgroup; Berli, Jens U. MD1 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Málefni trans fólks Hinsegin Daníel E. Arnarsson Mest lesið Halldór 21.06.2025 Halldór “Jákvæð viðbrögð” um veiðigjaldið? Heimir Örn Árnason Skoðun Skattgreiðendur látnir borga brúsann Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson Skoðun Opið bréf til Rósu Guðbjartsdóttur Margrét Kristín Blöndal Skoðun Veitingastaðir eru ekki kjarnorkuver Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson Skoðun Verið brjáluð. Ég fer ekki neitt Ian McDonald Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley Skoðun Skoðun Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar Skoðun “Jákvæð viðbrögð” um veiðigjaldið? Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Skattgreiðendur látnir borga brúsann Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nokkur orð um Kúbudeiluna og viðskiptabannið Gylfi Páll Hersir skrifar Skoðun Ráðherrar með reiknivél og leyndarhyggju Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Gróf misbeiting illa fengins valds Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Pólítískt hugrekki Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vísir að lægri orkureikningi Einar Vilmarsson skrifar Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Opið bréf til Rósu Guðbjartsdóttur Margrét Kristín Blöndal skrifar Skoðun Mikil réttarbót fyrir fatlað fólk mætir hindrunum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Verið brjáluð. Ég fer ekki neitt Ian McDonald skrifar Skoðun Hvernig eiga umsækjendur í opinbera sjóði að fylgja forsendum sem eru þversagnakenndar? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Vönduð vinnubrögð? Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Veitingastaðir eru ekki kjarnorkuver Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Nýr vegvísir Evrópusambandsins um jafnrétti kynjanna Clara Ganslandt skrifar Skoðun Frá stjórnun til tengsla – Endurmat á atferlismeðferð í ljósi tilfinningagreindar Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Blaður 35 Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Kaldar kveðjur frá forsætisráðherrra til ferðaþjónustunnar Pétur Óskarsson skrifar Skoðun Nú hefst samræmt próf í stærðfræði Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur Viðskiptaráðs Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sanngirni í Kópavogsmódelinu Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórnarflokkarnir fylgja Landsvirkjun – gegn Þjórsárverum Svandís Svavarsdóttir,Álfheiður Ingadóttir skrifar Skoðun Skapandi framtíð – forvarnir og félagsstarf í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Upplýsingar um mataræði barna og unglinga á landsvísu eru of gamlar – það er óásættanlegt Birna Þórisdóttir,Sigurbjörg Bjarnadóttir,Inga Þórsdóttir skrifar Skoðun Hvaða orka? Birgir Sverrisson skrifar Skoðun Það skiptir máli hvernig gervigreind er notuð í kennslu Hjörvar Ingi Haraldsson skrifar Sjá meira
Hinsegin fólk á Íslandi finnur fyrir aukinni andúð í sinn garð. Tilveruréttur einstakra hópa innan okkar raða er sífellt dreginn í efa á opinberum og óopinberum vettvangi, gelt er á hinsegin fólk á götum úti, hinsegin fólk fær hatursskilaboð í gegnum samfélagsmiðla og nýnasistar skilja eftir skilaboð á veggjum um allt land. Réttindabarátta og viðurkenning minnihlutahópa er ekki línulegt ferli og því miður sjáum við nú skýr merki þess sem gjarnan hefur verið nefnt bakslag í baráttunni. Þótt andúðin beinist að öllu hinsegin fólki, þá standa spjótin helst á trans fólki hér á Íslandi líkt og víða um hinn vestræna heim nú um stundir. Við hjá Samtökunum ’78 erum gjarnan spurð að því hvað veldur þessari óhugnanlegu afturför, en ljóst er að skýringin er margþætt. Árið 2019 voru lög um kynrænt sjálfræði samþykkt hér á landi, en með þeim fékk trans og intersex fólk löngu tímabæra réttarbót. Það er alþekkt í mannréttindabaráttu að þegar við stígum tvö skref fram þá getur það gerst að samfélagið stígi jafnharðan skref til baka. Þó svo að lögin standi og að trans og intersex fólk búi við kynrænt sjálfræði og líkamlega friðhelgi, þá hefur frumvarpið sannarlega truflað ákveðna hópa samfélagsins. Einnig má ætla að félagsleg einangrun vegna COVID-19 spili ákveðið hlutverk í þessu sambandi. Sumt fólk leitaði meira í samfélagsmiðla og misvandaða netmiðla sem fréttaefni, með þeim afleiðingum að misvísandi og oft rangar upplýsingar náðu fótfestu í umræðunni. Í samfélagi nútímans getur hver sem er stofnað fjölmiðil og tjáð skoðanir sínar, eða bókstaflega falsað fréttir sem eiga annað hvort við engin rök að styðjast eða rök sem vart halda vatni. Það vill svo til að fréttir um trans fólk í æsifréttastíl eru mikið lesnar, sem ýtir enn frekar undir vandann. Jafnvel meðal hinna viðurkenndu fjölmiðla höfum við tekið eftir því að fólk sem hefur nær enga þekkingu á hinsegintengdum málum mundar pennann og fær birtar greinar sem vekja athygli. Hinn almenni lesandi treystir þessum fjölmiðlum og það leiðir af sér að fólk telur sig vera að lesa sannleika. Trans fólk og réttarbætur þeim til handa verður skyndilega eitthvað sem virkilega þarf að hafa áhyggjur af. Þessar greinar eru settar fram undir því yfirskyni að þær séu að „spyrja spurninga“ eða „taka umræðuna“, en þegar lesið er á milli línanna geta þær ekki talist neitt annað en hatursáróður gagnvart ákveðnum hópi samfélagsins. Þetta er eitthvað sem samfélagið myndi jafnan ekki láta yfir sig ganga ef um aðra minnihlutahópa en hinsegin fólk væri að ræða. Trans fólk er í sérstaklega viðkvæmri stöðu gagnvart upplýsingaóreiðu og lygum, því almenningur hefur oft afar takmarkaða innsýn í veruleika þeirra. Það hefur færst í aukana að andstæðingar trans fólks noti þá taktík að handvelja fullyrðingar eða staðhæfingar úr viðurkenndum rannsóknum. Þannig vantar nauðsynlegt samhengi í þá sögu sem sögð er og upplýsingar vísvitandi afskræmdar. Slík vinnubrögð eru algeng í umræðunni um hormónameðferðir hjá trans börnum og unglingum, þar sem látið er í veðri vaka að öll börn sem vilja komast í hormónameðferð fái hana samstundis. Staðreyndin er sú að ekkert barn eða ungmenni undir 18 ára aldri fær hormóna eða hormónabælandi lyf (blokkera) á Íslandi nema að hafa farið í gegnum greiningar- og transteymi BUGL. Í því ferli eru bæði barnið og foreldar upplýst um allt sem meðferðin hefur í för með sér, m.a. allar þær aukaverkanir sem slík meðferð getur haft. Rannsókn eftir rannsókn hefur sýnt fram á að þrátt fyrir að slíkar meðferðir geti haft aukaverkanir eins og flest önnur læknismeðferð þá blikna þær í samanburði við afleiðingar aðgerðarleysis. Ávinningurinn af því að trans börn fái þjónustu er miklu meiri heldur en aukaverkanirnar nokkurn tímann. Þessar meðferðir eru veittar til að bjarga lífi fólks. Önnur mýta er sú að fólk sé markvisst sannfært um að það sé trans og ýtt í aðgerðir og hormónameðferðir án þess að viðeigandi viðtals- og sálfræðimeðferð hafi farið fram. Þetta er argasta þvæla. Trans fólk þarf þvert á móti að berjast fyrir því að fá að fara í aðgerðir. Einnig er því gjarnan kastað fram að stór hluti trans fólks sjái eftir aðgerðum sínum, en samkvæmt nýrri rannsókn [1] er um 0,3% sem finna til eftirsjár. Í öðrum aðgerðum, t.d. hnéliðaaðgerðum og augasteinsaðgerðum, er hlutfall þeirra sem finna til eftirsjár allt að 10% - eða þrjátíu sinnum hærra. Afleiðingar þess að þjónusta ekki trans fólk geta verið skelfilegar fyrir andlega líðan þeirra. Að vera trans er ekki geðrænn vandi út af fyrir sig, þótt flest trans fólk upplifi einhvern kynama, en hann er misalvarlegur. Hins vegar getur það valdið mjög alvarlegum kynama ef fólk fær ekki þá viðurkenningu og/eða þjónustu sem það þarf. Hann birtist t.d. í miklum kvíða, þunglyndi, sjálfsskaða og jafnvel sjálfsvígstilraunum. Því miður hefur ekki tekist að bjarga öllum. Hin raunverulega ógn er að trans fólk fái ekki heilbrigðisþjónustu eða sæki sér ekki aðstoð vegna fordóma samfélagsins. Það er miklu alvarlegra mál heldur en allt annað í þessari umræðu allri. Andúð á hinsegin fólki hefur litað hana og afvegaleitt. Ef við viljum taka umræðuna um trans fólk, byrjum þá þar: „Af hverju fá þau ekki lífsnauðsynlega þjónustu?“ Höfundur er framkvæmdastjóri Samtakanna ’78 – félags hinsegin fólks á Íslandi. Heimildir: [1] “Regret after Gender Affirming Surgery – A Multidisciplinary Approach to a Multifaceted Patient Experience” Jedrzejewski, Breanna Y. MPH, MD1; Marsiglio, Mary C. PhD2; Guerriero, Jess MSW2; Penkin, Amy LCSW2; OHSU Transgender Health Program “Regret and Request for Reversal” workgroup; Berli, Jens U. MD1
Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson Skoðun
Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson Skoðun
Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar
Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson skrifar
Skoðun Hvernig eiga umsækjendur í opinbera sjóði að fylgja forsendum sem eru þversagnakenndar? Bogi Ragnarsson skrifar
Skoðun Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Frá stjórnun til tengsla – Endurmat á atferlismeðferð í ljósi tilfinningagreindar Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar
Skoðun Ríkisstjórnarflokkarnir fylgja Landsvirkjun – gegn Þjórsárverum Svandís Svavarsdóttir,Álfheiður Ingadóttir skrifar
Skoðun Upplýsingar um mataræði barna og unglinga á landsvísu eru of gamlar – það er óásættanlegt Birna Þórisdóttir,Sigurbjörg Bjarnadóttir,Inga Þórsdóttir skrifar
Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson Skoðun
Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson Skoðun
Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley Skoðun