Að hylja eigin skitu með þjóðernispopúlisma Guðni Freyr Öfjörð skrifar 23. júní 2023 23:00 Á undanförnum árum hefur popúlismi komið fram sem öflugt afl í stjórnmálum og heillað fjöldann með einfeldningslegri orðræðu sinni og loforðum um skjótar lausnir. Hins vegar er undir yfirborðinu hættulegt vopn sem getur sundrað samfélögum og viðkvæmum hópum. Hvergi er þetta augljósara en í tilfelli stjórnmálaflokks sem hefur gripið til popúlisma með því að kenna hælisleitendum og flóttamönnum um brotið kerfi sem hrjáir þjóð okkar sem er heimatilbúinn vandi þessara stjórnmálaflokka. Nauðsynlegt er að viðurkenna hættuna af slíkum aðferðum, þar sem þær stýra ekki aðeins reiði almennings á rangan hátt heldur einnig viðhalda félagslegum sundrungu og hindra raunverulegar framfarir. Útlendingahatur, hinseginhatur, kvenfyrirlitning, kynþáttafordómar og hatur gegn öðrum jaðarsettum hópum samfélagsins eru systkini, munum það Tvær aðskildar baráttur fyrir jafnrétti, þ.e. baráttan gegn kynþáttafordómum og útlendingahatri, og baráttan fyrir réttindum hinsegin fólks og kvenréttindum, kunna að virðast ótengdar við fyrstu sýn. Við nánari athugun kemur hins vegar í ljós að þær eiga djúpstæð systratengsl, samofnar sameiginlegum þráðum mismununar, fordóma og kerfiskúgunar. Kynþáttahatur, útlendingahatur, LGBTQ+ mismunun og kynjamisrétti eru ekki einangruð átök; þau eru samtengd, bundin saman af rauðum þræði mismununar. Gleymum því ekki, ef ónefndur ráðherra, sem hefur tekið upp populíska hugmyndafræði fyrir flokkin sinn, notar hælisleitendur og flóttafólk sem blóraböggla vegna ónýtra kerfa og brostinna innviða, þá getur hann allt eins líklega sagt að hinsegin fólk sé ástæðan fyrir því að heilbrigðiskerfið sé ónýtt og vanfjármagnað, eða að öryrkjar séu alltof stór baggi fyrir velferðarkerfið og það sé þeirra sök að velferðarkerfið er hrunið að innan. Kæru lesendur, þannig virkar þjóðernispopúlismi, ,,við á móti þeim” hugarfar. Flokkar sem setja útlendingahatur fyrst á dagskrá hafa það sameiginlegt að byggja fylgi sitt á fordómum gegn jaðarsettum hópum. Þinn hópur gæti verið næstur! Að stjórna viðhorfum almennings Popúlismi þrífst á því að nýta sér óánægju og gremju fólks. Með því að nýta umkvörtunarefni þeirra getur stjórnmálaflokkur eða stjórnmálamenn í raun beint athyglinni frá eigin skitu og lagt sökina á viðkvæma hópa eins og hælisleitendur og flóttafólk. Þessi stefna er skaðleg þar sem hún beinist að einstaklingum sem þegar eru jaðarsettir og nærast í samfélagslegum ótta og kvíða. Með því að setja flóttafólk og hælisleitendur fram sem orsök samfélagslegra vandamála, stjórna sumir stjórnmálaflokkar og stjórnmálamenn viðhorfum almennings og búa til „við á móti þeim“ hugarfar. Samfélög sem deila Hið sundrandi eðli þjóðernispopúlisma er sérstaklega skaðlegt, þar sem hann rífur í sig samfélagsgerð okkar. Í stað þess að ýta undir skilning ýtir það undir fordóma, ofstæki og útlendingahatur. Með því að setja innfædda upp á móti hælisleitendum og flóttafólki skapa þjóðernispopúlistar eitrað umhverfi sem hindrar félagslega samheldni og dregur úr trausti milli ólíkra hluta samfélagsins. Þetta eykur ekki aðeins spennuna heldur kæfir einnig möguleika á samvinnu og sameiginlegum lausnum á vandamálunum. Í stað þess að taka á rótum samfélagslegra vandamála einfalda kjörnir fulltrúar flókin vandamál og koma með yfirborðslegar skýringar. Eins og t.d að kenna hælisleitendum og flóttafólki um algjört neyðarástand á leigumarkaði, vanfjármagnað heilbrigðiskerfi, hræðilegar samgöngur, hrunda innviði og svo lengi má telja. Það gerir lítið úr undirliggjandi kerfis brestum og gerir þeim sem bera ábyrgð á þessum vandamálum að komast hjá ábyrgð. Að grafa undan lýðræði Þjóðernispopúlismi er oft talinn skaða lýðræðið af ýmsum ástæðum. Í fyrsta lagi hefur popúlismi tilhneigingu til að einfalda flókin viðfangsefni um of og treysta á einfaldaðar frásagnir sem höfða til tilfinninga frekar en rökstuddrar umræðu. Þessi ofureinföldun getur leitt til skorts á blæbrigðaríkri stefnumótun og hindrað innleiðingu árangursríkra lausna. Annað áhyggjuefni er að þjóðernispopúlismi hefur tilhneigingu til að grafa undan eftirliti og jafnvægi sem eru nauðsynleg fyrir heilbrigðu lýðræði. Leiðtogar þjóðernispopúlisma sýna sig oft sem eina rödd fólksins og ráðast á stofnanir eins og dómskerfið, fjölmiðla og óháðar stofnanir sem skipta sköpum til að halda uppi lýðræðislegum meginreglum. Með því að grafa undan þessum stofnunum veikir þjóðernispopúlismi kerfi eftirlits og jafnvægis, skapar samþjöppun valds sem getur leitt til forræðishyggju og fasisma. Umræða um landamærin á villigötum Þegar talað er um flóttafólk og hælisleitendur er algeng mýta hjá sumu fólki að halda því fram að verið sé að tala fyrir opnum landamærum, sú umræða er á algjörum villigötum. Höfundur er hvorki fylgjandi né að tala fyrir opnum landamærum, en það er einmitt eitt af vopnum þjóðernispopulisma að telja almenning trú um slíkt ef einhver talar fyrir því að taka á móti fólki á flótta eða hælisleitendum sem eru flýja sitt heimaland vegna hörmunga og sú alhæfing að þeir sem tala fyrir slíkum málaflokki séu fylgjendur opnum landamærum, þ.e vilja opna landið fyrir öllum, sú umræða heldur engu vatni. Þegar rætt er um áskoranir þjóðernispopúlisma, haturs í garð hælisleitendur og flóttafólks er mikilvægt að skýra að það að tala fyrir samúð með þeim sem flýja stríð, spillingu og afleiðingar loftslagsbreytinga þýðir ekki að styðja við opin landamæri. Markmiðið er að ná jafnvægi milli mannúðarsjónarmiða og hagnýtrar stefnu í þessum málaflokki, tryggja samúðarfulla og raunsæra nálgun til að mæta þörfum þeirra sem leita skjóls. Tölum út frá staðreyndum. Leiðin áfram Til að stemma stigu við hættunni af þjóðernispopúlisma er mikilvægt að hlúa að samfélagi sem metur gagnrýna hugsun, samkennd og hlutdeild. Menntun gegnir mikilvægu hlutverki við að útbúa borgara með verkfærum til að greina staðreyndir frá skáldskap, til að ögra einfölduðum frásögnum og til að skilja margbreytileika málanna sem við stöndum frammi fyrir. Að auki ættu stjórnmálaleiðtogar að forgangsraða gagnreyndri stefnu, opnum samræðum og raunverulegri þátttöku við alla hluta samfélagsins, efla tilfinningu fyrir einingu og sameiginlegri ábyrgð. Höfum það í huga Þegar þjóðernispopúlisma er beitt af kæruleysi hefur hann vald til að sundra samfélögum. Með því að kenna viðkvæmum hópum samfélagsins um ónýtt kerfi grefur stjórnmálaflokkur undan meginreglum réttlætis, jafnréttis og samúðar. Nauðsynlegt er að viðurkenna hættuna af slíkum klofningsaðferðum og leitast við að samfélagi sem eflir skilning og glímir við kerfisbundin vandamál með blæbrigðum og sameiginlegu átaki. Aðeins þannig getum við byggt upp framtíð sem er laus við hættur þjóðernispopúlisma og sameinuð í leit okkar að betri heimi. Finnum lausnir á vandamálinu í stað þess að etja hópa saman. Höfundur er í stjórn Ungra Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðni Freyr Öfjörð Mest lesið Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson Skoðun Skoðun Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Lægri gjöld, fleiri tækifæri Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar Skoðun Öflugar varnir krefjast stöndugra fréttamiðla Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson skrifar Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Sjá meira
Á undanförnum árum hefur popúlismi komið fram sem öflugt afl í stjórnmálum og heillað fjöldann með einfeldningslegri orðræðu sinni og loforðum um skjótar lausnir. Hins vegar er undir yfirborðinu hættulegt vopn sem getur sundrað samfélögum og viðkvæmum hópum. Hvergi er þetta augljósara en í tilfelli stjórnmálaflokks sem hefur gripið til popúlisma með því að kenna hælisleitendum og flóttamönnum um brotið kerfi sem hrjáir þjóð okkar sem er heimatilbúinn vandi þessara stjórnmálaflokka. Nauðsynlegt er að viðurkenna hættuna af slíkum aðferðum, þar sem þær stýra ekki aðeins reiði almennings á rangan hátt heldur einnig viðhalda félagslegum sundrungu og hindra raunverulegar framfarir. Útlendingahatur, hinseginhatur, kvenfyrirlitning, kynþáttafordómar og hatur gegn öðrum jaðarsettum hópum samfélagsins eru systkini, munum það Tvær aðskildar baráttur fyrir jafnrétti, þ.e. baráttan gegn kynþáttafordómum og útlendingahatri, og baráttan fyrir réttindum hinsegin fólks og kvenréttindum, kunna að virðast ótengdar við fyrstu sýn. Við nánari athugun kemur hins vegar í ljós að þær eiga djúpstæð systratengsl, samofnar sameiginlegum þráðum mismununar, fordóma og kerfiskúgunar. Kynþáttahatur, útlendingahatur, LGBTQ+ mismunun og kynjamisrétti eru ekki einangruð átök; þau eru samtengd, bundin saman af rauðum þræði mismununar. Gleymum því ekki, ef ónefndur ráðherra, sem hefur tekið upp populíska hugmyndafræði fyrir flokkin sinn, notar hælisleitendur og flóttafólk sem blóraböggla vegna ónýtra kerfa og brostinna innviða, þá getur hann allt eins líklega sagt að hinsegin fólk sé ástæðan fyrir því að heilbrigðiskerfið sé ónýtt og vanfjármagnað, eða að öryrkjar séu alltof stór baggi fyrir velferðarkerfið og það sé þeirra sök að velferðarkerfið er hrunið að innan. Kæru lesendur, þannig virkar þjóðernispopúlismi, ,,við á móti þeim” hugarfar. Flokkar sem setja útlendingahatur fyrst á dagskrá hafa það sameiginlegt að byggja fylgi sitt á fordómum gegn jaðarsettum hópum. Þinn hópur gæti verið næstur! Að stjórna viðhorfum almennings Popúlismi þrífst á því að nýta sér óánægju og gremju fólks. Með því að nýta umkvörtunarefni þeirra getur stjórnmálaflokkur eða stjórnmálamenn í raun beint athyglinni frá eigin skitu og lagt sökina á viðkvæma hópa eins og hælisleitendur og flóttafólk. Þessi stefna er skaðleg þar sem hún beinist að einstaklingum sem þegar eru jaðarsettir og nærast í samfélagslegum ótta og kvíða. Með því að setja flóttafólk og hælisleitendur fram sem orsök samfélagslegra vandamála, stjórna sumir stjórnmálaflokkar og stjórnmálamenn viðhorfum almennings og búa til „við á móti þeim“ hugarfar. Samfélög sem deila Hið sundrandi eðli þjóðernispopúlisma er sérstaklega skaðlegt, þar sem hann rífur í sig samfélagsgerð okkar. Í stað þess að ýta undir skilning ýtir það undir fordóma, ofstæki og útlendingahatur. Með því að setja innfædda upp á móti hælisleitendum og flóttafólki skapa þjóðernispopúlistar eitrað umhverfi sem hindrar félagslega samheldni og dregur úr trausti milli ólíkra hluta samfélagsins. Þetta eykur ekki aðeins spennuna heldur kæfir einnig möguleika á samvinnu og sameiginlegum lausnum á vandamálunum. Í stað þess að taka á rótum samfélagslegra vandamála einfalda kjörnir fulltrúar flókin vandamál og koma með yfirborðslegar skýringar. Eins og t.d að kenna hælisleitendum og flóttafólki um algjört neyðarástand á leigumarkaði, vanfjármagnað heilbrigðiskerfi, hræðilegar samgöngur, hrunda innviði og svo lengi má telja. Það gerir lítið úr undirliggjandi kerfis brestum og gerir þeim sem bera ábyrgð á þessum vandamálum að komast hjá ábyrgð. Að grafa undan lýðræði Þjóðernispopúlismi er oft talinn skaða lýðræðið af ýmsum ástæðum. Í fyrsta lagi hefur popúlismi tilhneigingu til að einfalda flókin viðfangsefni um of og treysta á einfaldaðar frásagnir sem höfða til tilfinninga frekar en rökstuddrar umræðu. Þessi ofureinföldun getur leitt til skorts á blæbrigðaríkri stefnumótun og hindrað innleiðingu árangursríkra lausna. Annað áhyggjuefni er að þjóðernispopúlismi hefur tilhneigingu til að grafa undan eftirliti og jafnvægi sem eru nauðsynleg fyrir heilbrigðu lýðræði. Leiðtogar þjóðernispopúlisma sýna sig oft sem eina rödd fólksins og ráðast á stofnanir eins og dómskerfið, fjölmiðla og óháðar stofnanir sem skipta sköpum til að halda uppi lýðræðislegum meginreglum. Með því að grafa undan þessum stofnunum veikir þjóðernispopúlismi kerfi eftirlits og jafnvægis, skapar samþjöppun valds sem getur leitt til forræðishyggju og fasisma. Umræða um landamærin á villigötum Þegar talað er um flóttafólk og hælisleitendur er algeng mýta hjá sumu fólki að halda því fram að verið sé að tala fyrir opnum landamærum, sú umræða er á algjörum villigötum. Höfundur er hvorki fylgjandi né að tala fyrir opnum landamærum, en það er einmitt eitt af vopnum þjóðernispopulisma að telja almenning trú um slíkt ef einhver talar fyrir því að taka á móti fólki á flótta eða hælisleitendum sem eru flýja sitt heimaland vegna hörmunga og sú alhæfing að þeir sem tala fyrir slíkum málaflokki séu fylgjendur opnum landamærum, þ.e vilja opna landið fyrir öllum, sú umræða heldur engu vatni. Þegar rætt er um áskoranir þjóðernispopúlisma, haturs í garð hælisleitendur og flóttafólks er mikilvægt að skýra að það að tala fyrir samúð með þeim sem flýja stríð, spillingu og afleiðingar loftslagsbreytinga þýðir ekki að styðja við opin landamæri. Markmiðið er að ná jafnvægi milli mannúðarsjónarmiða og hagnýtrar stefnu í þessum málaflokki, tryggja samúðarfulla og raunsæra nálgun til að mæta þörfum þeirra sem leita skjóls. Tölum út frá staðreyndum. Leiðin áfram Til að stemma stigu við hættunni af þjóðernispopúlisma er mikilvægt að hlúa að samfélagi sem metur gagnrýna hugsun, samkennd og hlutdeild. Menntun gegnir mikilvægu hlutverki við að útbúa borgara með verkfærum til að greina staðreyndir frá skáldskap, til að ögra einfölduðum frásögnum og til að skilja margbreytileika málanna sem við stöndum frammi fyrir. Að auki ættu stjórnmálaleiðtogar að forgangsraða gagnreyndri stefnu, opnum samræðum og raunverulegri þátttöku við alla hluta samfélagsins, efla tilfinningu fyrir einingu og sameiginlegri ábyrgð. Höfum það í huga Þegar þjóðernispopúlisma er beitt af kæruleysi hefur hann vald til að sundra samfélögum. Með því að kenna viðkvæmum hópum samfélagsins um ónýtt kerfi grefur stjórnmálaflokkur undan meginreglum réttlætis, jafnréttis og samúðar. Nauðsynlegt er að viðurkenna hættuna af slíkum klofningsaðferðum og leitast við að samfélagi sem eflir skilning og glímir við kerfisbundin vandamál með blæbrigðum og sameiginlegu átaki. Aðeins þannig getum við byggt upp framtíð sem er laus við hættur þjóðernispopúlisma og sameinuð í leit okkar að betri heimi. Finnum lausnir á vandamálinu í stað þess að etja hópa saman. Höfundur er í stjórn Ungra Pírata.
Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun
Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson Skoðun
Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar
Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun
Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson Skoðun