Í hjarta Norður-Atlantshafsins, norður við heimskautsbaug er Ísland, land elds og íss, sem laðar til sín sífellt fleiri ferðalanga með töfrandi landslagi og ríkulegum menningararfi. Eftir því sem ferðaþjónustan okkar hefur dafnar, kemur æ betur í ljós að vel menntaðir leiðsögumenn eru hornsteinn hennar, sem gegna mikilvægu hlutverki við náttúruvernd, tryggja öryggi gesta og efla bæði einstaka staðbundna menningu og neytendavernd.
Verndarar íslenskrar arfleifðar
Auk hins ómótstæðilega og fjölbreytta landslags liggur hinn sanni kjarni Íslands í rótgróinni menningararfleifð þjóðarinnar, sögum af landnámsmönnum og fornum víkingum, staðbundnum þjóðsögum og lifandi listalífi. Leiðsögumenn, sem eru í raun menningarsendiherrar, varpa ljósi á þetta fjölbreytta menningarumhverfi og tryggja að gestir komist í tengsl við hjarta og sál Íslands.
Vel menntaður leiðsögumaður miðlar ekki aðeins fróðleik um sögu landsins og hefðir heldur fræðir gesti einnig um menningarsiði og tryggir að samskipti við heimamenn séu auðgandi og byggð á gagnkvæmri virðingu. Með því að túlka og upplýsa um samhengið á milli sögu landsins, landshætti og fólkið sem byggir landið auðga leiðsögumenn hvern sögustað, viðburð eða staðbundið handverk og gera menningarupplifun ferðamanna jafn eftirminnilega og sjónræna fegurð Íslands.
Náttúruvernd
Hið viðkvæma vistkerfi Íslands er brothætt. Vel upplýstir og menntaðir leiðsögumenn gegna lykilhlutverki við verndun þessara vistkerfisheilda og landslags, auk þess að leiðbeina ferðamönnum um hvernig skuli „Ferðast án ummerkja“. Með því að greina frá mikilvægi hvers náttúruundurs og nauðsyn varðveislu þess, efla þeir virðingu og meðvitund ferðamanna fyrir náttúru landsins.
Er það í samræmi við Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna, sérstaklega markmið 15, sem miðar að sjálfbærri nýtingu vistkerfa. Leiðsögumenn, með áherslu á ábyrga ferðahegðun, gegna því afar mikilvægu hlutverki í því að ná þessu heimsmarkmiði.
Öryggið í fyrirrúmi
Ófyrirsjáanleg náttúra Íslands getur verið ógnvekjandi og í versta falli skapað lífshættu. En vel menntaðir og þjálfaðir leiðsögumenn, með yfirgripsmikla þekkingu á staðbundnum landslagi og veðurskilyrðum, tryggja að ferðamenn eru öruggir og geta breytt hugsanlegri áhættu í spennandi en samt öruggt ævintýri.
Þjónusta, neytendavernd og menningarleg snerting
Vanþekking á staðbundnum viðmiðum, venjum og siðum getur haft neikvæð áhrif á upplifun ferðamanna. Með því að beina ferðamönnum að lögmætum fyrirtækjum og ekta staðbundnum vörum og þjónustu, tryggja leiðsögumenn að útgjöld gestanna renni til heimamanna frekar en til tækifærissinnaðra utanaðkomandi milliliða, sem oft hafa skammvinn gróðasjónarmið að leiðarljósi.
Leiðsögumenn veita innsýn í íslenska siði og venjur, tryggja raunverulega upplifun og vernd gegn hugsanlegri misnotkun. Þeir virka sem brú milli menningarheima, tryggja þroskandi samskipti milli gesta og nærsamfélagsins, sem leiða til gagnkvæms þakklætis og skilnings.
Enn fremur eru leiðsögumenn oft nokkurs konar sáttasemjarar í viðskiptum, hjálpa til við að leysa úr misskilningi og stuðla að heiðarleigum samskiptum. Þetta eftirlitshlutverk tryggir að ferðamenn fái jákvæða og vandræðalausa upplifun, sem styrkir orðspor Íslands sem ferðamannavænn áfangastaður til framtíðar.
Sjálfbærni og heimsmarkmiðin
Vel menntaðir leiðsögumenn starfa í samræmi við Heimsmarkmið SÞ um sjálfbæra þróun, einkum markmið 8 um „góða atvinnu og hagvöxt." Ástundun þeirra eflir ferðaþjónustu á Íslandi og stuðlar að sjálfbærum hagvexti. Að auki er markmið 12, sem stuðlar að „ábyrgri neyslu,“ í takt við áhersluna um sjálfbæra ferðaþjónustu, með áherslu á staðbundið handverk, vistvæna gistingu og sjálfbærar samgöngur
Að lokum
Vel menntaðir leiðsögumenn á Íslandi eru svo miklu meira en bara upplýsingaveita. Leiðsögumenn eru hliðverðir íslenskrar menningar, varðmenn íslenskrar náttúru og akkeri sem tryggir öllum gestum heilnæma, örugga og ekta íslenska upplifun. Eftir því sem Ísland eflist sem eftirsóttur ferðamannastaður verður fjölþætt hlutverk þessara leiðsögumanna enn mikilvægara, sem gerir þá sannarlega að hjartslætti íslenskrar ferðaþjónustu.
Hjá Endurmenntun Háskóla Íslands er hægt að sækja leiðsögunám um áfangastaðinn Ísland fyrir þau sem vilja undirbúa sig undir starf leiðsögumanns samkvæmt Evrópustaðli ÍST EN 15565:2008 (Tourism services – Requirements for the provision of professional tourist guide training and qualification programmes). Þar er megináhersla lögð á hagnýta þekkingu á sviði leiðsagnar með ferðamenn um Ísland í samræmi við fyrrnefndan Evrópustaðal.
Námið hentar jafnt þeim sem eru að stíga sín fyrstu skref innan ferðaþjónustunnar og þeim sem hafa veitt ferðamönnum leiðsögn byggt á brjóstvitinu einu saman.
Höfundur er ferðamálafræðingur MSc og faglegur umsjónarmaður leiðsögunáms hjá Endurmenntun Háskóla Íslands.
