Að brenna bláa akurinn Jón Kaldal skrifar 26. september 2023 07:31 Í dag og alla þessa viku eru starfsmenn Arnarlax að hella skordýraeitri í sjókvíar fyrirtækisins í Tálknafirði fyrir vestan sökum þess hversu illa haldnir eldislaxarnir í sjókvíunum eru af völdum gríðarlegs lúsasmits. Þessar eitranir hófust í síðustu viku. Kjartan Ólafsson, stjórnarmaður Arnarlax, minntist ekki á þessar harkalegu aðgerðir þegar hann mætti á Sprengisand á Bylgjunni á sunnudag til að ræða nýjasta kafla þeirra hörmunga sem sjókvíaeldisfyritækin hafa leitt yfir umhverfi og lífríki Íslands. Kjartan veit þó vel hversu hræðilega laxalúsin fer með eldisdýrin og villta laxfiska, sjóbirting, lax og sjóbleikju, þegar þetta skæða sníkjudýr streymir úr kvíunum í margföldu magni þess sem gæti gerst við náttúrulegar aðstæður. Hann veit líka að eiturefnin drepa lúsina með því að leysa upp skel hennar, og hafa nákvæmlega sömu áhrif á marfló, rækju og önnur villt skeldýr í nágrenni sjókvíanna. Framleiðsluþakið hlýtur að lækka Auðvitað vildi Kjartan ekki nefna þetta. Né að Arnarlax hefur staðið í svona eitrunum nokkrum sinnum á ári undanfarin mörg ár. Kjartan vildi líka gera sem minnst úr þeim manngerðu hamförum sem nú ríða yfir villta laxastofna landsins vegna þúsunda sleppifiska úr sjókví kollega hans hjá Arctic Fish. Við vitum ekki enn hversu djúp sár erfðablöndun eldislaxanna við villta laxinn okkar skilja eftir. Það eina sem við vitum er að þetta er svo meiriháttar áfall að forsendur „áhættumats um erfðablöndun“ eru kolfallnar. Eldislax í sjókví í Berufirði. Að jafnaði eru um helmingur allra eldislaxa í sjókví vanskapaður, heyrnalaus eða nær ekki fullum þroska vegna þeirra aðstæðna sem þeir þurfa að lifa við þau tvö ár sem þeir eru hafðir í sjó. Óskar Páll Sveinsson Höfundar þessa áhættumódels innan Hafrannsóknastofnunar hafa játað að þeir höfðu rangt fyrir sér. Þeir þurfa að byrja upp á nýtt. Og ef þeir eru samkvæmir sjálfum sér þá mun möguleg ársframleiðsla eldislax í sjókvíum aðeins verða brot af því sem núverandi áhættumat gerir ráð fyrir. Annað er óhjákvæmilegt því fyrirtækin hafa sýnt að þau ráða ekki við framleiðsluna eins og hún er núna, hvað þá ef hún verður þrefölduð eins og matið gerir ráð fyrir. Örvænting Kjartans Og þar komum við að því af hverju tónninn í stjórnarmanni Arnarlax var svona örvæntingarfullur í útvarpsumræðunum á Sprengisandi. Fyrirtæki hans gaf út í ágúst að það hyggur í haust á skráningu á First North, hliðarmarkaði Kauphallar Íslands, ekki síst með það fyrir augum að „auðvelda lífeyrissjóðum að fjárfesta í félaginu“. Ef möguleikarnir voru litlir á að lífeyrissjóðirnir myndu kaupa hlut þegar þessi hugmynd var viðruð, þá eru þeir örugglega að engu orðnir eftir að norsku kafararnir mættu með skutulbyssur sínar í árnar okkar. Í fyrsta lagi myndi það kalla á uppreisn almennings ef nota á lífeyrissjóði þeirra til að fjárfesta í svona skaðlegum iðnaði. Í öðru lagi væri það frámunalega heimskulegt við þessar aðstæður þegar yfirgnæfandi líkur eru á verðmæti sjókvíeldisfyrirtækjanna muni snarfalla á komandi mánuðum vegna þess að framleiðsluþakið hlýtur að lækka. Verðmæti þessara fyrirtækja hvílir eingöngu á þeim framleiðslukvóta sem þau ráða yfir. Taka næringarefni frá hungruðum heimi Þegar miklir persónulegir hagsmunir eru í húfi á fólk það til að leiðast á vafasamar slóðir. Kjartan Ólafsson fór svo oft villur vegar á Sprengisandi að það hefði reynst þúsund manna herdeild norskra kafara ómögulegt að finna hann. Einhverjir aðrir munu örugglega lista upp og leiðrétta vitleysuna sem hann hélt fram um rekstur eigenda lögbýla sem hafa treyst á hlunnindi af sjálfbærum stangveiðum kynslóðum saman í sveitum landsins. Fyrir þessa grein er af nógu að taka af rangfærslum um meint gæði framleiðslunnar og hversu umhverfisvæn hann vill meina að hún sé. Norskir kafarar með skutulbyssur að störfum í Langadalsá í Ísafjarðardjúpi. Köfun eftir eldislöxum er blómlegur iðnaður í Noregi enda eldislaxar sífellt að sleppa úr sjókvíum. Sigurður Þorvaldsson Kjartani varð tíðrætt um „bláa akurinn“ og mikilvægi hans til að fæða heiminn. Hafið leikur þar vissulega stórt hlutverk en laxeldi í sjó alls ekki. Þvert á móti reyndar því það er neikvæður halli á próteinframleiðslu í laxeldi. Til að framleiða eina máltíð af sjókvíaeldislaxi þarf prótein og næringarefni sem myndu duga í þrjár til fjórar máltíðir fyrir fólk. Kjartan og félagar eru beinlínis að taka prótein sem gætu nýst hungruðum heimi til að framleiða vöru sem meirihluti jarðarbúa mun aldrei hafa efni á að láta inn fyrir sínar varir. Það er bara hagfræðileg staðreynd. Enda er eldislax aðeins fjögur prósent af því sjávarfangi sem er framleitt á ári í heiminum. Þetta er hrein lúxusvara þó að við Vesturlandabúar áttum okkur mögulega ekki á því. Kjartan og félagar fara síðan hræðilega með þennan „bláa akur“. Sjókvíaeldi er mjög frumstæð tækni. Þetta er netapoki sem hangir á flotgrind. Öll mengun streymir beint úr kvíunum: skítur úr fiskunum, fóðurleifar, skordýraeitur, lyfjafóður, þungmálmar úr ásætuvörnum af netunum og gríðarlegt magn af míkróplasti. Í Noregi eru vistkerfi heilu fjarðanna að deyja vegna þessarar mengunar. Sjókvíaeldisfyrirtækin eru að brenna „bláa akurinn“. Ólöglegur grænþvottur Uppistaðan í fóðri sjókvíaeldislaxins er sojaprótein. Sojabaunirnar eru ræktaðar á ökrum í Suður-Ameríku og fluttar þaðan til Evrópu. Þar er búið til úr þeim fóður sem er svo hellt í Norður-Atlantshafið í allt að tvö ár. Megnið endar sem botnmengun í fjörðum, áður en laxinum er slátrað og flogið með hann á markað í Bandaríkjunum eða Evrópu. Þetta er hvorki „sjálfbær“ né „umhverfisvæn“ aðferð við að framleiða matvæli. Norski sjókvíaeldisrisinn Mowi (meirihlutaeigandi Arctic Fish) neyddist 2021 til að fjarlægja þessi orð af umbúðum eldislax sem seldur var í Bandaríkjunum því þau töldust „fölsk, misvísandi og blekkjandi“ eins og það var orðað í sátt í málaferlum á hendur fyrirtækinu. Þurfti fyrirtækið að borga háa upphæð til að forða sér frá dómsmáli. Móðurfélag Arctic Fish kaus að semja því það vissi eins og er, eldislax alinn í sjókvíum er ekki sjálfbær eða umhverfisvæn matvara. Neytendastofa hér á landi komst að sömu niðurstöðu í fyrra þegar hún úrskurðaði að Norðanfiskur og Fisherman höfðu brotið lög með röngum merkingum á umbúðum um að sjókvíaeldislax væri vistvæn og sjálfbær framleiðsla. Kæru lesendur, munið þetta. Sjókvíaeldi skaðar umhverfið, lífríkið og fer hræðilega með eldisdýrin. Þetta er óboðleg aðferð við matvælaframleiðslu. Höfundur er félagi í Íslenska náttúruverndarsjóðnum - The Icelandic Wildlife Fund. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jón Kaldal Fiskeldi Sjókvíaeldi Tálknafjörður Mest lesið Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei Skoðun Refsa fyrst, spyrja svo? Jakob Frímann Magnússon Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson Skoðun Skoðun Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Sjá meira
Í dag og alla þessa viku eru starfsmenn Arnarlax að hella skordýraeitri í sjókvíar fyrirtækisins í Tálknafirði fyrir vestan sökum þess hversu illa haldnir eldislaxarnir í sjókvíunum eru af völdum gríðarlegs lúsasmits. Þessar eitranir hófust í síðustu viku. Kjartan Ólafsson, stjórnarmaður Arnarlax, minntist ekki á þessar harkalegu aðgerðir þegar hann mætti á Sprengisand á Bylgjunni á sunnudag til að ræða nýjasta kafla þeirra hörmunga sem sjókvíaeldisfyritækin hafa leitt yfir umhverfi og lífríki Íslands. Kjartan veit þó vel hversu hræðilega laxalúsin fer með eldisdýrin og villta laxfiska, sjóbirting, lax og sjóbleikju, þegar þetta skæða sníkjudýr streymir úr kvíunum í margföldu magni þess sem gæti gerst við náttúrulegar aðstæður. Hann veit líka að eiturefnin drepa lúsina með því að leysa upp skel hennar, og hafa nákvæmlega sömu áhrif á marfló, rækju og önnur villt skeldýr í nágrenni sjókvíanna. Framleiðsluþakið hlýtur að lækka Auðvitað vildi Kjartan ekki nefna þetta. Né að Arnarlax hefur staðið í svona eitrunum nokkrum sinnum á ári undanfarin mörg ár. Kjartan vildi líka gera sem minnst úr þeim manngerðu hamförum sem nú ríða yfir villta laxastofna landsins vegna þúsunda sleppifiska úr sjókví kollega hans hjá Arctic Fish. Við vitum ekki enn hversu djúp sár erfðablöndun eldislaxanna við villta laxinn okkar skilja eftir. Það eina sem við vitum er að þetta er svo meiriháttar áfall að forsendur „áhættumats um erfðablöndun“ eru kolfallnar. Eldislax í sjókví í Berufirði. Að jafnaði eru um helmingur allra eldislaxa í sjókví vanskapaður, heyrnalaus eða nær ekki fullum þroska vegna þeirra aðstæðna sem þeir þurfa að lifa við þau tvö ár sem þeir eru hafðir í sjó. Óskar Páll Sveinsson Höfundar þessa áhættumódels innan Hafrannsóknastofnunar hafa játað að þeir höfðu rangt fyrir sér. Þeir þurfa að byrja upp á nýtt. Og ef þeir eru samkvæmir sjálfum sér þá mun möguleg ársframleiðsla eldislax í sjókvíum aðeins verða brot af því sem núverandi áhættumat gerir ráð fyrir. Annað er óhjákvæmilegt því fyrirtækin hafa sýnt að þau ráða ekki við framleiðsluna eins og hún er núna, hvað þá ef hún verður þrefölduð eins og matið gerir ráð fyrir. Örvænting Kjartans Og þar komum við að því af hverju tónninn í stjórnarmanni Arnarlax var svona örvæntingarfullur í útvarpsumræðunum á Sprengisandi. Fyrirtæki hans gaf út í ágúst að það hyggur í haust á skráningu á First North, hliðarmarkaði Kauphallar Íslands, ekki síst með það fyrir augum að „auðvelda lífeyrissjóðum að fjárfesta í félaginu“. Ef möguleikarnir voru litlir á að lífeyrissjóðirnir myndu kaupa hlut þegar þessi hugmynd var viðruð, þá eru þeir örugglega að engu orðnir eftir að norsku kafararnir mættu með skutulbyssur sínar í árnar okkar. Í fyrsta lagi myndi það kalla á uppreisn almennings ef nota á lífeyrissjóði þeirra til að fjárfesta í svona skaðlegum iðnaði. Í öðru lagi væri það frámunalega heimskulegt við þessar aðstæður þegar yfirgnæfandi líkur eru á verðmæti sjókvíeldisfyrirtækjanna muni snarfalla á komandi mánuðum vegna þess að framleiðsluþakið hlýtur að lækka. Verðmæti þessara fyrirtækja hvílir eingöngu á þeim framleiðslukvóta sem þau ráða yfir. Taka næringarefni frá hungruðum heimi Þegar miklir persónulegir hagsmunir eru í húfi á fólk það til að leiðast á vafasamar slóðir. Kjartan Ólafsson fór svo oft villur vegar á Sprengisandi að það hefði reynst þúsund manna herdeild norskra kafara ómögulegt að finna hann. Einhverjir aðrir munu örugglega lista upp og leiðrétta vitleysuna sem hann hélt fram um rekstur eigenda lögbýla sem hafa treyst á hlunnindi af sjálfbærum stangveiðum kynslóðum saman í sveitum landsins. Fyrir þessa grein er af nógu að taka af rangfærslum um meint gæði framleiðslunnar og hversu umhverfisvæn hann vill meina að hún sé. Norskir kafarar með skutulbyssur að störfum í Langadalsá í Ísafjarðardjúpi. Köfun eftir eldislöxum er blómlegur iðnaður í Noregi enda eldislaxar sífellt að sleppa úr sjókvíum. Sigurður Þorvaldsson Kjartani varð tíðrætt um „bláa akurinn“ og mikilvægi hans til að fæða heiminn. Hafið leikur þar vissulega stórt hlutverk en laxeldi í sjó alls ekki. Þvert á móti reyndar því það er neikvæður halli á próteinframleiðslu í laxeldi. Til að framleiða eina máltíð af sjókvíaeldislaxi þarf prótein og næringarefni sem myndu duga í þrjár til fjórar máltíðir fyrir fólk. Kjartan og félagar eru beinlínis að taka prótein sem gætu nýst hungruðum heimi til að framleiða vöru sem meirihluti jarðarbúa mun aldrei hafa efni á að láta inn fyrir sínar varir. Það er bara hagfræðileg staðreynd. Enda er eldislax aðeins fjögur prósent af því sjávarfangi sem er framleitt á ári í heiminum. Þetta er hrein lúxusvara þó að við Vesturlandabúar áttum okkur mögulega ekki á því. Kjartan og félagar fara síðan hræðilega með þennan „bláa akur“. Sjókvíaeldi er mjög frumstæð tækni. Þetta er netapoki sem hangir á flotgrind. Öll mengun streymir beint úr kvíunum: skítur úr fiskunum, fóðurleifar, skordýraeitur, lyfjafóður, þungmálmar úr ásætuvörnum af netunum og gríðarlegt magn af míkróplasti. Í Noregi eru vistkerfi heilu fjarðanna að deyja vegna þessarar mengunar. Sjókvíaeldisfyrirtækin eru að brenna „bláa akurinn“. Ólöglegur grænþvottur Uppistaðan í fóðri sjókvíaeldislaxins er sojaprótein. Sojabaunirnar eru ræktaðar á ökrum í Suður-Ameríku og fluttar þaðan til Evrópu. Þar er búið til úr þeim fóður sem er svo hellt í Norður-Atlantshafið í allt að tvö ár. Megnið endar sem botnmengun í fjörðum, áður en laxinum er slátrað og flogið með hann á markað í Bandaríkjunum eða Evrópu. Þetta er hvorki „sjálfbær“ né „umhverfisvæn“ aðferð við að framleiða matvæli. Norski sjókvíaeldisrisinn Mowi (meirihlutaeigandi Arctic Fish) neyddist 2021 til að fjarlægja þessi orð af umbúðum eldislax sem seldur var í Bandaríkjunum því þau töldust „fölsk, misvísandi og blekkjandi“ eins og það var orðað í sátt í málaferlum á hendur fyrirtækinu. Þurfti fyrirtækið að borga háa upphæð til að forða sér frá dómsmáli. Móðurfélag Arctic Fish kaus að semja því það vissi eins og er, eldislax alinn í sjókvíum er ekki sjálfbær eða umhverfisvæn matvara. Neytendastofa hér á landi komst að sömu niðurstöðu í fyrra þegar hún úrskurðaði að Norðanfiskur og Fisherman höfðu brotið lög með röngum merkingum á umbúðum um að sjókvíaeldislax væri vistvæn og sjálfbær framleiðsla. Kæru lesendur, munið þetta. Sjókvíaeldi skaðar umhverfið, lífríkið og fer hræðilega með eldisdýrin. Þetta er óboðleg aðferð við matvælaframleiðslu. Höfundur er félagi í Íslenska náttúruverndarsjóðnum - The Icelandic Wildlife Fund.
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun