Sjúkdómurinn sem er ekki bíll Lára G. Sigurðardóttir, Erna Gunnþórsdóttir, Sigrún Lilja Sigurþórsdóttir, Andri Þórarinsson, Eyjólfur Guðmundsson og Valgerður Rúnarsdóttir skrifa 18. október 2023 12:31 Á dögunum var á dagskrá Ríkissjónvarpsins Kveik-þáttur sem bar titilinn „Í gíslingu efnis sem eirir engu” undir yfirskriftinni „Heilbrigðismál”. Í þættinum fengum við innsýn í líf tveggja einstaklinga með fíknsjúkdóm og endurspeglaði umfjöllunin vel alvarleika sjúkdómsins. Líkt og komið hefur fram í fjölmiðlum undanfarið, þá er fíknsjúkdómurinn lífshættulegur og ósjaldan liggur ungt fólk í valnum. Og líkt og krabbamein eða hjartabilun þá er hann langvinnur. Til að þróa með sér fíknsjúkdóm þarf gjarnan samspil erfða og umhverfis. Viðkomandi hefur yfirleitt erfðafræðilega tilhneigingu en síðan er eitthvað í umhverfinu sem kveikir á honum. Annar verðmiði virðist þó hafa fests við fíknsjúkdóm en sambærilega langvinna sjúkdóma. Fólk sem missir ástvin úr fíknsjúkdómi upplifir gjarnan minni samkennd frá samfélaginu en þau sem missa úr krabbameini. Okkur hættir nefnilega til að horfa á fólk með fíknsjúkdóm sem ógæfumenn. Fólk sem velji sér að lifa í ánauð fíknar, vanrækja fjölskyldu og jafnvel börnin sín. Það er fjarri sanni. Því fíknsjúkdómurinn velur fólkið, en ekki öfugt. Einstaklingur sem nær að brjótast úr viðjum fíkninnar reynir nær undantekningalaust að gera sitt besta til að geta snúið aftur út í lífið. Til sjálfs síns og sinnar fjölskyldu. Því þegar fíknin er við völd þá lútir sjálfið. Fíknin nær heljartökum á heilanum. Hún hrindir til hliðar skynsemi og dómgreind, því efnaskipti í umbunarsvæðum heilans hertaka hugsun og hegðun einstaklingsins. Mikilvægast er að átta sig á að hægt er að meðhöndla og lækna fíknsjúkdóm. Árangursríkast er að beita meðferð sem byggir á vísindum og alþjóðlegum stöðlum, en hún felur í sér þverfaglega nálgun þar sem áfengis- og vímuefnaráðgjafar, hjúkrunarfræðingar, sjúkraliðar, sálfræðingar, læknar og fleiri vinna saman í að styðja við bataferli viðkomandi. Tíðrætt hefur verið um ávísun ávanabindandi og vímugefandi lyfja undir skyni skaðaminnkunar, þ.e.a.s. lyf sem ætluð eru til inntöku um munn en ekki að sprauta í æð. Slík meðferð er hvorki ráðlögð né örugg, heldur gerir sjúkdóminn verri með auknum líkum á ofskömmtun, auk þess að letja viðkomandi til að leita sér lækningar. Það sjáum við bersýnilega meðal okkar skjólstæðinga. Að ávísa ávanabindandi vímugefandi lyfjum öðrum þeim sem eru gagnreynd í skaðaminnkandi tilgangi er því ekki partur af meðferðinni, þótt slíku hafi verið haldið fram í þættinum. Vissulega er alltaf þörf á að bæta öryggi fólks sem er í virkri neyslu eins og með neyslurými, en í þeim ætti ávallt að vera gott aðgengi að meðferð og bættum lífsgæðum. Einn angi af fíknsjúkdómi er ópíóíðafíkn sem SÁÁ hefur ekki farið varhluta af. Í dag sækir yfir 300 manns gagnreynda lyfjameðferð við ópíóíðafíkn. Meirihluti þessara einstaklinga lifa nú við bætt lífsgæði og eru nú meðal okkar í samfélaginu sem dyggir þegnar, komnir í nám og vinnu eða að stíga sín fyrstu skref aftur út í lífið. Minnihluti þarf skaðaminnunarmeðferð sem dregur úr líkum á ofskömmtun og dauða. Sá hópur er ekki undanskilinn okkar þjónustu og við mætum þeim á þeirra forsendum. Lyfjameðferð við ópíóíðafíkn gefur þannig mörgum tækifæri til að snúa aftur út í samfélagið til ástvina, í skóla eða vinnu. Það gefur fólki tækifæri til að upplifa aftur að lifa lífinu á eigin forsendum, en ekki fíknarinnar. Við minnum á að fíknsjúkdómur er miðtaugakerfissjúkdómur sem hægt er að meðhöndla með gagnreyndum leiðum. Hefjum fíknsjúkdóminn á hærra plan og nálgumst hann af virðingu, líkt og við nálgumst aðra sjúkdóma. Gefumst ekki upp! Höfundar eiga það sameiginlegt að vera læknar sem vinna við meðhöndlun og lækningu á fíknsjúkdómum á sjúkrahúsinu Vogi. Án þess að kasta rýrð á efni þáttarins eða viðmælendur, þá vekur athygli að ekki var rætt við neinn heilbrigðismenntaðan starfsmann sem vinnur við fíknlækningar. Við höfundarnir keyrum öll bíla dags daglega en tökum ekki að okkar að skipta um bremsuklossa sem bilar. Enda er fíknsjúkdómur ekki bíll. Lára G. Sigurðardóttir, Erna Gunnþórsdóttir, Sigrún Lilja Sigurþórsdóttir, Andri Þórarinsson, Eyjólfur Guðmundsson og Valgerður Rúnarsdóttir Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fíkn Lyf Mest lesið Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson Skoðun Skoðun Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Sjá meira
Á dögunum var á dagskrá Ríkissjónvarpsins Kveik-þáttur sem bar titilinn „Í gíslingu efnis sem eirir engu” undir yfirskriftinni „Heilbrigðismál”. Í þættinum fengum við innsýn í líf tveggja einstaklinga með fíknsjúkdóm og endurspeglaði umfjöllunin vel alvarleika sjúkdómsins. Líkt og komið hefur fram í fjölmiðlum undanfarið, þá er fíknsjúkdómurinn lífshættulegur og ósjaldan liggur ungt fólk í valnum. Og líkt og krabbamein eða hjartabilun þá er hann langvinnur. Til að þróa með sér fíknsjúkdóm þarf gjarnan samspil erfða og umhverfis. Viðkomandi hefur yfirleitt erfðafræðilega tilhneigingu en síðan er eitthvað í umhverfinu sem kveikir á honum. Annar verðmiði virðist þó hafa fests við fíknsjúkdóm en sambærilega langvinna sjúkdóma. Fólk sem missir ástvin úr fíknsjúkdómi upplifir gjarnan minni samkennd frá samfélaginu en þau sem missa úr krabbameini. Okkur hættir nefnilega til að horfa á fólk með fíknsjúkdóm sem ógæfumenn. Fólk sem velji sér að lifa í ánauð fíknar, vanrækja fjölskyldu og jafnvel börnin sín. Það er fjarri sanni. Því fíknsjúkdómurinn velur fólkið, en ekki öfugt. Einstaklingur sem nær að brjótast úr viðjum fíkninnar reynir nær undantekningalaust að gera sitt besta til að geta snúið aftur út í lífið. Til sjálfs síns og sinnar fjölskyldu. Því þegar fíknin er við völd þá lútir sjálfið. Fíknin nær heljartökum á heilanum. Hún hrindir til hliðar skynsemi og dómgreind, því efnaskipti í umbunarsvæðum heilans hertaka hugsun og hegðun einstaklingsins. Mikilvægast er að átta sig á að hægt er að meðhöndla og lækna fíknsjúkdóm. Árangursríkast er að beita meðferð sem byggir á vísindum og alþjóðlegum stöðlum, en hún felur í sér þverfaglega nálgun þar sem áfengis- og vímuefnaráðgjafar, hjúkrunarfræðingar, sjúkraliðar, sálfræðingar, læknar og fleiri vinna saman í að styðja við bataferli viðkomandi. Tíðrætt hefur verið um ávísun ávanabindandi og vímugefandi lyfja undir skyni skaðaminnkunar, þ.e.a.s. lyf sem ætluð eru til inntöku um munn en ekki að sprauta í æð. Slík meðferð er hvorki ráðlögð né örugg, heldur gerir sjúkdóminn verri með auknum líkum á ofskömmtun, auk þess að letja viðkomandi til að leita sér lækningar. Það sjáum við bersýnilega meðal okkar skjólstæðinga. Að ávísa ávanabindandi vímugefandi lyfjum öðrum þeim sem eru gagnreynd í skaðaminnkandi tilgangi er því ekki partur af meðferðinni, þótt slíku hafi verið haldið fram í þættinum. Vissulega er alltaf þörf á að bæta öryggi fólks sem er í virkri neyslu eins og með neyslurými, en í þeim ætti ávallt að vera gott aðgengi að meðferð og bættum lífsgæðum. Einn angi af fíknsjúkdómi er ópíóíðafíkn sem SÁÁ hefur ekki farið varhluta af. Í dag sækir yfir 300 manns gagnreynda lyfjameðferð við ópíóíðafíkn. Meirihluti þessara einstaklinga lifa nú við bætt lífsgæði og eru nú meðal okkar í samfélaginu sem dyggir þegnar, komnir í nám og vinnu eða að stíga sín fyrstu skref aftur út í lífið. Minnihluti þarf skaðaminnunarmeðferð sem dregur úr líkum á ofskömmtun og dauða. Sá hópur er ekki undanskilinn okkar þjónustu og við mætum þeim á þeirra forsendum. Lyfjameðferð við ópíóíðafíkn gefur þannig mörgum tækifæri til að snúa aftur út í samfélagið til ástvina, í skóla eða vinnu. Það gefur fólki tækifæri til að upplifa aftur að lifa lífinu á eigin forsendum, en ekki fíknarinnar. Við minnum á að fíknsjúkdómur er miðtaugakerfissjúkdómur sem hægt er að meðhöndla með gagnreyndum leiðum. Hefjum fíknsjúkdóminn á hærra plan og nálgumst hann af virðingu, líkt og við nálgumst aðra sjúkdóma. Gefumst ekki upp! Höfundar eiga það sameiginlegt að vera læknar sem vinna við meðhöndlun og lækningu á fíknsjúkdómum á sjúkrahúsinu Vogi. Án þess að kasta rýrð á efni þáttarins eða viðmælendur, þá vekur athygli að ekki var rætt við neinn heilbrigðismenntaðan starfsmann sem vinnur við fíknlækningar. Við höfundarnir keyrum öll bíla dags daglega en tökum ekki að okkar að skipta um bremsuklossa sem bilar. Enda er fíknsjúkdómur ekki bíll. Lára G. Sigurðardóttir, Erna Gunnþórsdóttir, Sigrún Lilja Sigurþórsdóttir, Andri Þórarinsson, Eyjólfur Guðmundsson og Valgerður Rúnarsdóttir
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun