Sagnaarfur Biblíunnar Sigurvin Lárus Jónsson skrifar 7. nóvember 2024 09:02 Sagnaarfur Biblíunnar er oft sagður grundvöllur siðmenningar okkar en það fylgir sjaldnar sögunni hvers vegna Biblían er jafn mikilvæg menningu okkar og raun ber vitni. Biblían er safn rita sem lagt hefur grundvöllinn að trúarlífi, siðferðis- og lagaumhverfi og menningararfi Íslendinga frá örófi alda og án þekkingar á henni erum við sem samfélag illa í stakk búin til að takast á við viðfangsefni samtímans. Rétturinn til náms um eigin trúararfleifð Undanfarin ár hef ég kennt við guðfræðideild í Þýskalandi en þar er það stjórnarskrárvarinn réttur nemenda að fá fræðslu um eigin trúararf og er sú fræðsla í ríkisreknum grunn- og framhaldsskólum unnin í samstarfi við viðkomandi kirkjudeildir eða trúarbrögð. Rétturinn var tryggður þegar Vestur-Þýskaland varð til árið 1949, en þá höfðu stríðsárin sýnt fram á hörmungar þess að umbera andúð í garð trúarhópa og trúarbragða og í Austur-Þýskalandi var trúfrelsið fótum troðið í nafni trúleysis og kommúnisma. Vaxandi fjöldi innflytjenda frá múslimalöndum hefur í kjölfarið sannað gildi þess að kenna trúarbragðafræði í almennum skólum. Fræðslan er tvískipt, annarsvegar almenn umfjöllun um kristindóm sem öllum nemendum er skylt að sitja, og hins vegar játningarbundin fræðsla þar sem kristinfræði er kennd í samstarfi við mótmælendakirkjur og kaþólsku kirkjuna. Nemendur af öðrum trúarbrögðum fá fræðslu um eigin trúarhefð. Ef lágmarksfjöldi nemenda við skólann tilheyrir sömu trúarbrögðum er ráðinn háskólamenntaður kennari til að kenna þeim um eigin sið. Ennfremur fer fram helgihald í skólunum, sem er valkvætt fyrir nemendur og sambærilegt við skólaheimsóknir um jól sem tíðkast hafa hér á landi. Markmið fræðslunnar er margþætt og í námsskrá þess sambandsríkis sem ég hef starfað í, Norðurrín-Vestfalíu, eru m.a. nefnd atriði á borð við lífsleikni, undirbúning nemenda undir viðfangsefni lífsins – sorg, tilgang, frelsi og hamingju, menningarlæsi og fjölmenningarfærni. Í lýsingunni er gengið út frá því að þekking á trú og trúarhefðum sé grundvöllur farsællar sambúðar trúarbragðanna. Sömu sjónarmið eiga við hér á landi. Áhrif kristni á íslenska menningu Óhætt er að fullyrða að enginn hluti íslenskrar menningar sé ósnortinn af kristnum menningaráhrifum. Frá upphafi landnáms hefur íslenskt samfélag verið undir áhrifum af kristinni trú. Þeir norrænu höfðingjar sem hingað sigldu þekktu til kristindómsins, sem var óðum að festa rætur á ný í Norður-Evrópu, og það keltneska fólk sem hingað kom hefur tekið með sér kristna trú. Jafnvel heiðnar heimildir á borð við Völuspá og Gylfaginningu eru gegnsýrðar af kristnum áhrifum, eða „kristin áhrif [hafa] glapið Snorra [Sturlusyni] sýn“ eins og Sigurður Norðdal orðaði það (Snorri Sturluson, 1930, s. 121). Elsta handrit Íslendinga er Hómilíubókin, leiðbeiningar til prédikunar á Íslandi frá árinu 1200, og fræg eru ummæli Jóns Helgasonar að „Óvíða flóa lindir íslenzk máls tærari en í þessari gömlu bók, og er sá íslenzkur rithöfundur sem ekki hefur þaullesið hana, litlu betur undir starf sitt búinn en sá prestur sem enn á ólesna fjallræðuna“ (Handritaspjall, 1958, s. 16). Fornbókmenntir okkar er fullar af kristnum vísunum, eins og Siân E. Grønlie hefur nýverið bent á. Handritin okkar innihalda stórbrotnar þýðingar og útleggingar á Biblíunni eins og finna má í Stjórnog AM 227, sem er líklega fegursta handrit íslenskra miðalda. Sé litið til lagaumhverfis okkar er lögsaga Íslendinga er samofin ritskýringu á Biblíunni, en elsta lögbókin Grágás hefst á orðunum „Það er upphaf laga vorra að allir menn skulu kristnir vera á landi hér“ og eftirfari hennar Járnsíða hefst á signingu, „Í nafni föður og sonar og andans helga“. Lagakerfi okkar grundvallast á ritskýringu á biblíutextum og þó að löggjafarvaldið sé í dag óháð kirkju og kristni, eiga grundvallarviðmið samfélagsins ennþá rætur sínar að rekja til kristinnar trúar. Jafnvel táknmyndir þjóðarinnar byggja á kristnum grunni, fáninn ber kross Krists, landvættirnir eiga fyrirmynd í guðspjallamönnum Nýja testamentisins og þjóðsöngurinn er ortur út frá 90. Davíðssálmi. Um Biblíufræðslu í skólum á Íslandi Sú hugmynd að ekki eigi að leggja meiri áherslu á kristindóminn í skólakerfinu en önnur trúarbrögð er jafn fráleit og íslenskan eigi ekki að njóta sérstöðu þar, umfram önnur tungumál. Það er óhugsandi að vera læs á íslenska menningu án grunnþekkingar á Biblíunni. Með vaxandi trúarlegum fjölbreytileika í samfélagi okkar, í kjölfar innflytjenda og annarra erlendra áhrifa, verður þekking á trúarbrögðum mikilvægari en nokkru sinni fyrr. Virðing fyrir ólíkum menningarhefðum er markmið fræðslu á sviði trúarbragða og forsendur slíkrar virðingar er að nemendur séu upplýstir um eigin trúarhefð. Slík ígrundun snertir dýpra en persónuleg trúarafstaða, því virðing fyrir trú og menningu annarra, grundvallast á virðingu fyrir eigin trúararfi og meðvitund um sína persónulegu trúarafstöðu. Þekkingarleysi á Biblíunni veldur því að nemendur eru illlæsir á þann stóra hluta menningar okkar sem ritningin hefur alið af sér og það mun ekki auka skilning og umburðarlyndi á tímum fjölmenningar. Biblían fjallar um leit mannsins að hinu guðlega og um mót Guðs og manns. Þeirri leit er sannarlega ekki lokið. Má í því sambandi nefna, þann mikla fjölda nútíma sjálfshjálparbókmennta sem gefinn er út, en þar er oft biblíulegt efni sett í nýjan búning. Læsi á Biblíuna og kristinn trúararf gerir nemendur gagnrýnni og upplýstari á markaðstorgi guðanna. Það ætti að vera ein af frumskyldum íslensks skólakerfis að gera nemendur kunnuga Biblíunni. Höfundur er prestur við Vídalínskirkju í Garðabæ. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurvin Lárus Jónsson Trúmál Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Sjá meira
Sagnaarfur Biblíunnar er oft sagður grundvöllur siðmenningar okkar en það fylgir sjaldnar sögunni hvers vegna Biblían er jafn mikilvæg menningu okkar og raun ber vitni. Biblían er safn rita sem lagt hefur grundvöllinn að trúarlífi, siðferðis- og lagaumhverfi og menningararfi Íslendinga frá örófi alda og án þekkingar á henni erum við sem samfélag illa í stakk búin til að takast á við viðfangsefni samtímans. Rétturinn til náms um eigin trúararfleifð Undanfarin ár hef ég kennt við guðfræðideild í Þýskalandi en þar er það stjórnarskrárvarinn réttur nemenda að fá fræðslu um eigin trúararf og er sú fræðsla í ríkisreknum grunn- og framhaldsskólum unnin í samstarfi við viðkomandi kirkjudeildir eða trúarbrögð. Rétturinn var tryggður þegar Vestur-Þýskaland varð til árið 1949, en þá höfðu stríðsárin sýnt fram á hörmungar þess að umbera andúð í garð trúarhópa og trúarbragða og í Austur-Þýskalandi var trúfrelsið fótum troðið í nafni trúleysis og kommúnisma. Vaxandi fjöldi innflytjenda frá múslimalöndum hefur í kjölfarið sannað gildi þess að kenna trúarbragðafræði í almennum skólum. Fræðslan er tvískipt, annarsvegar almenn umfjöllun um kristindóm sem öllum nemendum er skylt að sitja, og hins vegar játningarbundin fræðsla þar sem kristinfræði er kennd í samstarfi við mótmælendakirkjur og kaþólsku kirkjuna. Nemendur af öðrum trúarbrögðum fá fræðslu um eigin trúarhefð. Ef lágmarksfjöldi nemenda við skólann tilheyrir sömu trúarbrögðum er ráðinn háskólamenntaður kennari til að kenna þeim um eigin sið. Ennfremur fer fram helgihald í skólunum, sem er valkvætt fyrir nemendur og sambærilegt við skólaheimsóknir um jól sem tíðkast hafa hér á landi. Markmið fræðslunnar er margþætt og í námsskrá þess sambandsríkis sem ég hef starfað í, Norðurrín-Vestfalíu, eru m.a. nefnd atriði á borð við lífsleikni, undirbúning nemenda undir viðfangsefni lífsins – sorg, tilgang, frelsi og hamingju, menningarlæsi og fjölmenningarfærni. Í lýsingunni er gengið út frá því að þekking á trú og trúarhefðum sé grundvöllur farsællar sambúðar trúarbragðanna. Sömu sjónarmið eiga við hér á landi. Áhrif kristni á íslenska menningu Óhætt er að fullyrða að enginn hluti íslenskrar menningar sé ósnortinn af kristnum menningaráhrifum. Frá upphafi landnáms hefur íslenskt samfélag verið undir áhrifum af kristinni trú. Þeir norrænu höfðingjar sem hingað sigldu þekktu til kristindómsins, sem var óðum að festa rætur á ný í Norður-Evrópu, og það keltneska fólk sem hingað kom hefur tekið með sér kristna trú. Jafnvel heiðnar heimildir á borð við Völuspá og Gylfaginningu eru gegnsýrðar af kristnum áhrifum, eða „kristin áhrif [hafa] glapið Snorra [Sturlusyni] sýn“ eins og Sigurður Norðdal orðaði það (Snorri Sturluson, 1930, s. 121). Elsta handrit Íslendinga er Hómilíubókin, leiðbeiningar til prédikunar á Íslandi frá árinu 1200, og fræg eru ummæli Jóns Helgasonar að „Óvíða flóa lindir íslenzk máls tærari en í þessari gömlu bók, og er sá íslenzkur rithöfundur sem ekki hefur þaullesið hana, litlu betur undir starf sitt búinn en sá prestur sem enn á ólesna fjallræðuna“ (Handritaspjall, 1958, s. 16). Fornbókmenntir okkar er fullar af kristnum vísunum, eins og Siân E. Grønlie hefur nýverið bent á. Handritin okkar innihalda stórbrotnar þýðingar og útleggingar á Biblíunni eins og finna má í Stjórnog AM 227, sem er líklega fegursta handrit íslenskra miðalda. Sé litið til lagaumhverfis okkar er lögsaga Íslendinga er samofin ritskýringu á Biblíunni, en elsta lögbókin Grágás hefst á orðunum „Það er upphaf laga vorra að allir menn skulu kristnir vera á landi hér“ og eftirfari hennar Járnsíða hefst á signingu, „Í nafni föður og sonar og andans helga“. Lagakerfi okkar grundvallast á ritskýringu á biblíutextum og þó að löggjafarvaldið sé í dag óháð kirkju og kristni, eiga grundvallarviðmið samfélagsins ennþá rætur sínar að rekja til kristinnar trúar. Jafnvel táknmyndir þjóðarinnar byggja á kristnum grunni, fáninn ber kross Krists, landvættirnir eiga fyrirmynd í guðspjallamönnum Nýja testamentisins og þjóðsöngurinn er ortur út frá 90. Davíðssálmi. Um Biblíufræðslu í skólum á Íslandi Sú hugmynd að ekki eigi að leggja meiri áherslu á kristindóminn í skólakerfinu en önnur trúarbrögð er jafn fráleit og íslenskan eigi ekki að njóta sérstöðu þar, umfram önnur tungumál. Það er óhugsandi að vera læs á íslenska menningu án grunnþekkingar á Biblíunni. Með vaxandi trúarlegum fjölbreytileika í samfélagi okkar, í kjölfar innflytjenda og annarra erlendra áhrifa, verður þekking á trúarbrögðum mikilvægari en nokkru sinni fyrr. Virðing fyrir ólíkum menningarhefðum er markmið fræðslu á sviði trúarbragða og forsendur slíkrar virðingar er að nemendur séu upplýstir um eigin trúarhefð. Slík ígrundun snertir dýpra en persónuleg trúarafstaða, því virðing fyrir trú og menningu annarra, grundvallast á virðingu fyrir eigin trúararfi og meðvitund um sína persónulegu trúarafstöðu. Þekkingarleysi á Biblíunni veldur því að nemendur eru illlæsir á þann stóra hluta menningar okkar sem ritningin hefur alið af sér og það mun ekki auka skilning og umburðarlyndi á tímum fjölmenningar. Biblían fjallar um leit mannsins að hinu guðlega og um mót Guðs og manns. Þeirri leit er sannarlega ekki lokið. Má í því sambandi nefna, þann mikla fjölda nútíma sjálfshjálparbókmennta sem gefinn er út, en þar er oft biblíulegt efni sett í nýjan búning. Læsi á Biblíuna og kristinn trúararf gerir nemendur gagnrýnni og upplýstari á markaðstorgi guðanna. Það ætti að vera ein af frumskyldum íslensks skólakerfis að gera nemendur kunnuga Biblíunni. Höfundur er prestur við Vídalínskirkju í Garðabæ.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun