Reikningskúnstir Ragnars Þórs Björn Leví Gunnarsson skrifar 28. nóvember 2024 11:20 Í nýlegri grein Ragnars Þórs Ingólfssonar er fjallað um hvort skattleggja eigi lífeyri áður en lagt er inn á lífeyrissjóðina eða út. Þar eru lagðar fram ýmis konar tölur sem skipta í raun engu máli þegar svara á þeirri spurningu. En þær líta vel út og það hljómar vel að nota tilvísun í traust landsmanna til lífeyrissjóða eða hræða fólk með bólum og hruni. Nú er ég efasemdarmaður um ýmislegt. Líka um lífeyrissjóðina. Mér finnst erfitt að þurfa að treysta lífeyrissjóðum fyrir ávöxtun á lífeyri yfir heila mannsævi þar sem það eru alveg dæmi um einstaka lífeyrissjóði sem hafa þurrkast út vegna lélegra fjárfestinga. Sjónhverfing En til hvers eru verið að rökræða hvort það eigi að greiða skatt fyrir eða eftir greiðslu inn í lífeyrissjóð? Jú, Flokkur fólksins vill nota skattheimtu af greiðslunum sem fást af því að greiða inn í lífeyriskerfið til þess að fjármagna alls konar opinber verkefni. Þau búast við einhverjum 90 milljörðum á ári í tekjuaukningu fyrir ríkið vegna þess. Ég verð að segja að þetta er sjónhverfing. Af hverju? Jú, ef það eru teknir 90 milljarðar úr greiðslum inn í lífeyrissjóðina þá eru þeir ekki til staðar þegar greiða á úr lífeyrissjóðunum. Það þýðir, að öllu óbreyttu miðað við verðlagsþróun, að reikningsdæmið kemur út á núlli. 90 milljarðar úr lífeyriskerfinu fyrir inngreiðslu þýðir þá bókstaflega 90 milljarðar í mínus á hinum endanum. Það gerist vissulega ekki strax, þetta er því bara tímabundin tilfærsla á fjármagni frá framtíðarkynslóðum. Rökin eru, þessu til viðbótar, að fólk treystir ekki lífeyrissjóðunum. Að fjármagn þeirra hafi þurrkast upp í bólu og hruni. Á meðan það er rétt, þá var það tímabundið. Virði eigna þeirra hækkaði aftur í verði og tapið vannst til baka. Það er nefnilega yfirleitt þannig að þegar einhver rekstur verður gjaldþrota þá hverfur ekki þörfin fyrir þjónustunni sem sá rekstur sinnir. Annar tekur við og heldur áfram. Og ef þetta eru rökin, 90 milljarðar úr lífeyrissjóðum í ríkissjóð af því að fólk vantreystir lífeyrissjóðum þá er ágætt að muna að fólk vantreystir ríkissjóði enn minna. Ríkið hefur farið út alls konar fjárfestingar sem hafa hrunið all svakalega. Íbúðalánasjóður er ágætis dæmi um slíkt klúður. Stóru tölurnar Það þarf alveg að ræða lífeyrissjóðina - í samhengi við samkeppnismál. Í samhengi við spillingu, jeppa, fjölda, lýðræðis og alls konar vandamála sem óhjákvæmilega koma upp í kringum mikið magn af peningum. En 90 milljarðar er líka mikið magn af peningum og stjórnmálamönnum er alveg jafn illa treystandi fyrir miklu magni af almannafé. Það er alveg hægt að ímynda sér að ríkið fari í betri fjárfestingar fyrir þessa 90 milljarða en lífeyrissjóðirnir en ég myndi segja að líkurnar á því séu ekkert svakalega góðar. Það sem er hins vegar algerlega kristalskýrt er að minni innkoma lífeyrissjóðanna hefur bein áhrif á vænt lífeyrisréttindi. Það er gert ráð fyrir ávöxtun ofan á þessa 90 milljarða og ef sú ávöxtun stenst þá græða bæði lífeyrisþegar og ríkið fær hærri skattheimtu líka. Í samhengi þess að við erum að tala hérna um stórar tölur þá hafa einstaka gjaldþrot, jafnvel stærri fyrirtækja eða jafnvel efnahagshruns, í rauninni lítil sem engin áhrif til lengri tíma. Hagkerfið er nefnilega stærð sem hverfis í kringum fjölda fólks og samfélagslega velsæld. Einstaka efnahagsleg áföll breyta engu um þessar stærðir. Það er lögmál hagkerfa sem þarf að hafa grundvallarskilning á til þess að sjá heildarsamhengið. Heildarsamhengið Hagkerfið verður alltaf til staðar, óháð því hvað okkur finnst um það. Óháð því hvort það komi bóla eða hrun. Það kemur alltaf til baka því efnahagslegt virði þess er einfaldlega fólkið sem býr í landinu. Hagkerfið getur minnkað og stækkað sem breytir í rauninni engu um lífskjör - nema við breytum því hvernig gæði skiptast á milli fólks. Ef fáir fá mikið þá erum við með slæmt hagkerfi þar sem fátækt ríkir. Ef allir fá jafnt erum við líka með ósanngjarnt hagkerfi þar sem framtakssemi er ekki verðlaunuð. Hagkerfið er þegar allt kemur til alls ákveðin jafnvægislist þess hvernig við skiptum með okkur sameiginlegum gæðum. Þau gæði vegast svo á við sömu gæði í öðrum hagkerfum (annara landa) sem segir til um hversu auðug við erum í samanburði við aðra. Lífeyrisréttindi fólks er ákveðinn framtíðarauður. Að tryggja fólki góða framfærslu á efri árum er efnahagslega góð ákvörðun. Hvernig við gerum það er ekki auðveld spurning að svara en lífeyrissjóðskerfið hefur staðist álagið í samanburði við aðrar lausnir í öðrum löndum. Það þýðir ekki að við eigum að hætta að gera betur - en á sama tíma þýðir það að við getum ekki tekið 90 milljarða úr kerfinu sísvona með sjónhverfingu um að það auki einhvern vegin tekjur ríkisins. Ekki án þess að sýna það skýrt hvernig það minnkar ekki lífeyrisréttindi fólks. Höfundur er þingmaður og oddviti Pírata í Reykjavík suður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Leví Gunnarsson Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Píratar Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Hoppað yfir girðingarnar Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Snjallasta stefnubreyting Samfylkingarinnar Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Sjá meira
Í nýlegri grein Ragnars Þórs Ingólfssonar er fjallað um hvort skattleggja eigi lífeyri áður en lagt er inn á lífeyrissjóðina eða út. Þar eru lagðar fram ýmis konar tölur sem skipta í raun engu máli þegar svara á þeirri spurningu. En þær líta vel út og það hljómar vel að nota tilvísun í traust landsmanna til lífeyrissjóða eða hræða fólk með bólum og hruni. Nú er ég efasemdarmaður um ýmislegt. Líka um lífeyrissjóðina. Mér finnst erfitt að þurfa að treysta lífeyrissjóðum fyrir ávöxtun á lífeyri yfir heila mannsævi þar sem það eru alveg dæmi um einstaka lífeyrissjóði sem hafa þurrkast út vegna lélegra fjárfestinga. Sjónhverfing En til hvers eru verið að rökræða hvort það eigi að greiða skatt fyrir eða eftir greiðslu inn í lífeyrissjóð? Jú, Flokkur fólksins vill nota skattheimtu af greiðslunum sem fást af því að greiða inn í lífeyriskerfið til þess að fjármagna alls konar opinber verkefni. Þau búast við einhverjum 90 milljörðum á ári í tekjuaukningu fyrir ríkið vegna þess. Ég verð að segja að þetta er sjónhverfing. Af hverju? Jú, ef það eru teknir 90 milljarðar úr greiðslum inn í lífeyrissjóðina þá eru þeir ekki til staðar þegar greiða á úr lífeyrissjóðunum. Það þýðir, að öllu óbreyttu miðað við verðlagsþróun, að reikningsdæmið kemur út á núlli. 90 milljarðar úr lífeyriskerfinu fyrir inngreiðslu þýðir þá bókstaflega 90 milljarðar í mínus á hinum endanum. Það gerist vissulega ekki strax, þetta er því bara tímabundin tilfærsla á fjármagni frá framtíðarkynslóðum. Rökin eru, þessu til viðbótar, að fólk treystir ekki lífeyrissjóðunum. Að fjármagn þeirra hafi þurrkast upp í bólu og hruni. Á meðan það er rétt, þá var það tímabundið. Virði eigna þeirra hækkaði aftur í verði og tapið vannst til baka. Það er nefnilega yfirleitt þannig að þegar einhver rekstur verður gjaldþrota þá hverfur ekki þörfin fyrir þjónustunni sem sá rekstur sinnir. Annar tekur við og heldur áfram. Og ef þetta eru rökin, 90 milljarðar úr lífeyrissjóðum í ríkissjóð af því að fólk vantreystir lífeyrissjóðum þá er ágætt að muna að fólk vantreystir ríkissjóði enn minna. Ríkið hefur farið út alls konar fjárfestingar sem hafa hrunið all svakalega. Íbúðalánasjóður er ágætis dæmi um slíkt klúður. Stóru tölurnar Það þarf alveg að ræða lífeyrissjóðina - í samhengi við samkeppnismál. Í samhengi við spillingu, jeppa, fjölda, lýðræðis og alls konar vandamála sem óhjákvæmilega koma upp í kringum mikið magn af peningum. En 90 milljarðar er líka mikið magn af peningum og stjórnmálamönnum er alveg jafn illa treystandi fyrir miklu magni af almannafé. Það er alveg hægt að ímynda sér að ríkið fari í betri fjárfestingar fyrir þessa 90 milljarða en lífeyrissjóðirnir en ég myndi segja að líkurnar á því séu ekkert svakalega góðar. Það sem er hins vegar algerlega kristalskýrt er að minni innkoma lífeyrissjóðanna hefur bein áhrif á vænt lífeyrisréttindi. Það er gert ráð fyrir ávöxtun ofan á þessa 90 milljarða og ef sú ávöxtun stenst þá græða bæði lífeyrisþegar og ríkið fær hærri skattheimtu líka. Í samhengi þess að við erum að tala hérna um stórar tölur þá hafa einstaka gjaldþrot, jafnvel stærri fyrirtækja eða jafnvel efnahagshruns, í rauninni lítil sem engin áhrif til lengri tíma. Hagkerfið er nefnilega stærð sem hverfis í kringum fjölda fólks og samfélagslega velsæld. Einstaka efnahagsleg áföll breyta engu um þessar stærðir. Það er lögmál hagkerfa sem þarf að hafa grundvallarskilning á til þess að sjá heildarsamhengið. Heildarsamhengið Hagkerfið verður alltaf til staðar, óháð því hvað okkur finnst um það. Óháð því hvort það komi bóla eða hrun. Það kemur alltaf til baka því efnahagslegt virði þess er einfaldlega fólkið sem býr í landinu. Hagkerfið getur minnkað og stækkað sem breytir í rauninni engu um lífskjör - nema við breytum því hvernig gæði skiptast á milli fólks. Ef fáir fá mikið þá erum við með slæmt hagkerfi þar sem fátækt ríkir. Ef allir fá jafnt erum við líka með ósanngjarnt hagkerfi þar sem framtakssemi er ekki verðlaunuð. Hagkerfið er þegar allt kemur til alls ákveðin jafnvægislist þess hvernig við skiptum með okkur sameiginlegum gæðum. Þau gæði vegast svo á við sömu gæði í öðrum hagkerfum (annara landa) sem segir til um hversu auðug við erum í samanburði við aðra. Lífeyrisréttindi fólks er ákveðinn framtíðarauður. Að tryggja fólki góða framfærslu á efri árum er efnahagslega góð ákvörðun. Hvernig við gerum það er ekki auðveld spurning að svara en lífeyrissjóðskerfið hefur staðist álagið í samanburði við aðrar lausnir í öðrum löndum. Það þýðir ekki að við eigum að hætta að gera betur - en á sama tíma þýðir það að við getum ekki tekið 90 milljarða úr kerfinu sísvona með sjónhverfingu um að það auki einhvern vegin tekjur ríkisins. Ekki án þess að sýna það skýrt hvernig það minnkar ekki lífeyrisréttindi fólks. Höfundur er þingmaður og oddviti Pírata í Reykjavík suður.
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun