Munu næstu fjögur ár nægja? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar 3. janúar 2025 09:31 Þegar horft er yfir árið 2024 af sjónarhóli launafólks staldra mörg okkar að líkindum við langvinnar kjaraviðræður og þá staðreynd að enn skuli ekki hafa tekist að ljúka öllum samningum. Það þýðir að fjölmargt launafólk hefur þurft að bíða í allt að ár eftir kjarasamningsbundnum launahækkunum. Í mörgum tilfellum er biðin réttlætanleg t.d. þegar verkföll eru nýtt til að leiðrétta uppsafnað og kerfisbundið launamisrétti. Hins vegar eiga tafirnar rætur í gölluðu vinnumarkaðsmódeli. Þar kemur margt til, m.a. fjöldi kjarasamninga. Í hverri samningslotu eru gerðir yfir 300 kjarasamningar fyrir 180.000 manns. Í einstaka tilfellum nær kjarasamningur einungis til eins launamanns. Aðilar vinnumarkaðarins þurfa að draga lærdóm af núverandi kjaralotu með það að markmiði að bæta vinnubrögðin til frambúðar. Þannig ætti að skapast grundvöllur fyrir stöðugra efnahagslífi í þágu heildarinnar, sem mun gagnast opinberri þjónustu, fólki og fyrirtækjum í landinu. Eigi það að takast er mikilvægt að hlustað sé jafnt á sjónarmið stéttarfélaga á opinberum og almennum vinnumarkaði. Merki markaðarins á ekki ákveða einhliða Þegar lagt var af stað í kjaralotu ársins 2024 varð snemma ljóst að opinberir launagreiðendur ætluðu samningsaðilum á almennum vinnumarkaði að ákvarða launahækkanir fyrir allan vinnumarkaðinn. Ekki væri ætlunin að taka til umfjöllunar þau sjónarmið sem umbjóðendur stétta í opinberri þjónustu hefðu fram að færa. Eins olli vonbrigðum að aðgerðir stjórnvalda til að liðka fyrir kjarasamningum náðu að litlu leyti til launafólks með millitekjur eða þar yfir. Þetta samráðsleysi skapaði eðlilega ólgu meðal stéttarfélaga á opinberum markaði. Þau upplifðu að framhjá þeim væri gengið. Þar að auki reyndust samninganefndir ríkis og sveitarfélaga ekki hafa umboð til annars en að semja um „merkið“. Ef sátt á að skapast um aðferðafræði við gerð kjarasamninga þurfa opinberi markaðurinn og almenni markaðurinn að koma samtímis að borðinu og ræða samhæfða nálgun um forsendur launaþróunar yfir tíma. Þannig mætti sjá fyrir sér að samningur tæki við af samningi og sanngjarnt tillit væri tekið til opinberra starfsmanna og stéttarfélaga þeirra. Þjóðhagsráð og kjaratölfræðinefnd ekki nóg Íslenskum vinnumarkaði er gjarnan líkt við þann norræna, en þegar grannt er skoðað þá sker sá íslenski sig frá þeim norræna í ýmsum veigamiklum atriðum. Hjá frændþjóðum okkar liggur formlegt samtal samningsaðila til grundvallar kjaraviðræðum. Það samtal á sér stað með reglubundnum hætti allt árið um kring. Kapp er lagt á að mynda sameiginlegan skilning á stöðunni í hagkerfinu. Samanburður er gerður á mismunandi þróun mála þvert á markaði, m.t.t. áhrifa verðbólgu og verðlagsþróunar. Athuganir þessar og samtal á grundvelli þeirra myndar svo niðurstöðu um forsendur launaþróunar til næstu ára. Hér á landi hafa verið gerðar tilraunir til að innleiða þetta líkan. Þær hafa m.a. leitt til breytinga á borð við stofnun Þjóðhagsráðs og Kjaratölfræðinefndar. Eins hafa orðið til samningar kenndir við þjóðarsátt og Salek, en þrátt fyrir jákvæðar væntingar hafa þessar leiðir ekki skilað þeim ávinningi sem sóst var eftir. Það þarf meira til. Lykilinn er að við hlustum á hvert annað Aðilar vinnumarkaðar eru sammála um meginverkefnið framundan, að hemja þurfi verðbólgu og ná tökum á vaxtastigi í landinu. Við þurfum að koma böndum á leiguverð og hjálpa ungu fólki að eignast húsnæði. Við þurfum að finna leiðir til að brúa bilið milli fæðingarorlofs og leikskóla og draga úr ósanngjarnri greiðslubyrði námslána. En við þurfum líka að verða sammála um mikilvægi þess að bæta vinnubrögð við gerð kjarasamninga.Hvort næstu fjögur ár nægja til að innleiða breytt vinnubrögð við kjarasamninga mun tíminn leiða í ljós. Tekst okkur að þróa starfsemi Þjóðhagsráðs og Kjaratölfræðinefndar þannig að þau verði raunverulegur vettvangur skapandi samtals um launaþróun? Ríkir vilji og nægilegt traust til að ná árangri? Þetta eru spurningar sem aðilar vinnumarkaðar þurfa að takast á við á næstu misserum, þ.m.t. opinberir launagreiðendur. Vegna þess hversu áhrif stjórnvalda við gerð kjarasamninga hafa verið rík hér á landi gegnum tíðina er nauðsynlegt fyrir nýja ríkisstjórn að leggja við hlustir. Því það er sama hversu miklar skoðanir við höfum á hlutunum og hversu áköf við erum í að koma þeim til skila, lykillinn að farsælum lausnum felst í því að við hlustum hvert á annað. Höfundur er formaður BHM Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kjaramál Kjaraviðræður 2023-24 Kolbrún Halldórsdóttir Stéttarfélög Mest lesið Í skjóli hvíta bjargvættarins Yousef Ingi Tamimi Skoðun Þegar fólkið okkar langar að deyja Sigurborg Sveinsdóttir,Svava Arnardóttir Skoðun 7 símtöl í röð - en ekkert fer í gegn Gró Einarsdóttir Skoðun Ríkisstjórn lobbýistanna Jón Ferdínand Estherarson Skoðun Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson Skoðun Áttaviti í öldrunarþjónustu Gunnlaugur Már Briem Skoðun Reynslunni ríkari eftir fjárhagsleg áföll síðustu ára Njáll Trausti Friðbertsson Skoðun Í senn minning og ákvörðun um framtíð Elliði Vignisson Skoðun Why protest works Adam Daniel Fishwick Skoðun Hvert stefnir ráðherra? Aðalsteinn Árni Baldursson Skoðun Skoðun Skoðun Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson skrifar Skoðun Fleiri átök = verri útkoma í lestri? Birgir Hrafn Birgisson skrifar Skoðun Biðin sem (enn) veikir og tekur Guðlaugur Eyjólfsson skrifar Skoðun Stafrænt netöryggisbelti Hrannar Ásgrímsson skrifar Skoðun Hvert stefnir ráðherra? Aðalsteinn Árni Baldursson skrifar Skoðun Free tuition Colin Fisher skrifar Skoðun Þegar fólkið okkar langar að deyja Sigurborg Sveinsdóttir,Svava Arnardóttir skrifar Skoðun Why protest works Adam Daniel Fishwick skrifar Skoðun Í senn minning og ákvörðun um framtíð Elliði Vignisson skrifar Skoðun Reynslunni ríkari eftir fjárhagsleg áföll síðustu ára Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Ríkisstjórn lobbýistanna Jón Ferdínand Estherarson skrifar Skoðun 7 símtöl í röð - en ekkert fer í gegn Gró Einarsdóttir skrifar Skoðun Áttaviti í öldrunarþjónustu Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Í skjóli hvíta bjargvættarins Yousef Ingi Tamimi skrifar Skoðun Að gjamma á stóra grábjörninn getur haft afleiðingar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Lokun Leo Seafood - Afleiðing tvöföldunar veiðigjalda Sigurgeir B. Kristgeirsson skrifar Skoðun Við getum öll stutt við lesskilning barna - Gleðilegan dag læsis Auður Soffía Björgvinsdóttir skrifar Skoðun Allir geta hjálpað einhverjum Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Við erum ekki valdalausar. Við erum óbrjótandi Noorina Khalikyar skrifar Skoðun Vægið eftir sem áður dropi í hafið Hjörtur J Guðmundsson skrifar Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Sjá meira
Þegar horft er yfir árið 2024 af sjónarhóli launafólks staldra mörg okkar að líkindum við langvinnar kjaraviðræður og þá staðreynd að enn skuli ekki hafa tekist að ljúka öllum samningum. Það þýðir að fjölmargt launafólk hefur þurft að bíða í allt að ár eftir kjarasamningsbundnum launahækkunum. Í mörgum tilfellum er biðin réttlætanleg t.d. þegar verkföll eru nýtt til að leiðrétta uppsafnað og kerfisbundið launamisrétti. Hins vegar eiga tafirnar rætur í gölluðu vinnumarkaðsmódeli. Þar kemur margt til, m.a. fjöldi kjarasamninga. Í hverri samningslotu eru gerðir yfir 300 kjarasamningar fyrir 180.000 manns. Í einstaka tilfellum nær kjarasamningur einungis til eins launamanns. Aðilar vinnumarkaðarins þurfa að draga lærdóm af núverandi kjaralotu með það að markmiði að bæta vinnubrögðin til frambúðar. Þannig ætti að skapast grundvöllur fyrir stöðugra efnahagslífi í þágu heildarinnar, sem mun gagnast opinberri þjónustu, fólki og fyrirtækjum í landinu. Eigi það að takast er mikilvægt að hlustað sé jafnt á sjónarmið stéttarfélaga á opinberum og almennum vinnumarkaði. Merki markaðarins á ekki ákveða einhliða Þegar lagt var af stað í kjaralotu ársins 2024 varð snemma ljóst að opinberir launagreiðendur ætluðu samningsaðilum á almennum vinnumarkaði að ákvarða launahækkanir fyrir allan vinnumarkaðinn. Ekki væri ætlunin að taka til umfjöllunar þau sjónarmið sem umbjóðendur stétta í opinberri þjónustu hefðu fram að færa. Eins olli vonbrigðum að aðgerðir stjórnvalda til að liðka fyrir kjarasamningum náðu að litlu leyti til launafólks með millitekjur eða þar yfir. Þetta samráðsleysi skapaði eðlilega ólgu meðal stéttarfélaga á opinberum markaði. Þau upplifðu að framhjá þeim væri gengið. Þar að auki reyndust samninganefndir ríkis og sveitarfélaga ekki hafa umboð til annars en að semja um „merkið“. Ef sátt á að skapast um aðferðafræði við gerð kjarasamninga þurfa opinberi markaðurinn og almenni markaðurinn að koma samtímis að borðinu og ræða samhæfða nálgun um forsendur launaþróunar yfir tíma. Þannig mætti sjá fyrir sér að samningur tæki við af samningi og sanngjarnt tillit væri tekið til opinberra starfsmanna og stéttarfélaga þeirra. Þjóðhagsráð og kjaratölfræðinefnd ekki nóg Íslenskum vinnumarkaði er gjarnan líkt við þann norræna, en þegar grannt er skoðað þá sker sá íslenski sig frá þeim norræna í ýmsum veigamiklum atriðum. Hjá frændþjóðum okkar liggur formlegt samtal samningsaðila til grundvallar kjaraviðræðum. Það samtal á sér stað með reglubundnum hætti allt árið um kring. Kapp er lagt á að mynda sameiginlegan skilning á stöðunni í hagkerfinu. Samanburður er gerður á mismunandi þróun mála þvert á markaði, m.t.t. áhrifa verðbólgu og verðlagsþróunar. Athuganir þessar og samtal á grundvelli þeirra myndar svo niðurstöðu um forsendur launaþróunar til næstu ára. Hér á landi hafa verið gerðar tilraunir til að innleiða þetta líkan. Þær hafa m.a. leitt til breytinga á borð við stofnun Þjóðhagsráðs og Kjaratölfræðinefndar. Eins hafa orðið til samningar kenndir við þjóðarsátt og Salek, en þrátt fyrir jákvæðar væntingar hafa þessar leiðir ekki skilað þeim ávinningi sem sóst var eftir. Það þarf meira til. Lykilinn er að við hlustum á hvert annað Aðilar vinnumarkaðar eru sammála um meginverkefnið framundan, að hemja þurfi verðbólgu og ná tökum á vaxtastigi í landinu. Við þurfum að koma böndum á leiguverð og hjálpa ungu fólki að eignast húsnæði. Við þurfum að finna leiðir til að brúa bilið milli fæðingarorlofs og leikskóla og draga úr ósanngjarnri greiðslubyrði námslána. En við þurfum líka að verða sammála um mikilvægi þess að bæta vinnubrögð við gerð kjarasamninga.Hvort næstu fjögur ár nægja til að innleiða breytt vinnubrögð við kjarasamninga mun tíminn leiða í ljós. Tekst okkur að þróa starfsemi Þjóðhagsráðs og Kjaratölfræðinefndar þannig að þau verði raunverulegur vettvangur skapandi samtals um launaþróun? Ríkir vilji og nægilegt traust til að ná árangri? Þetta eru spurningar sem aðilar vinnumarkaðar þurfa að takast á við á næstu misserum, þ.m.t. opinberir launagreiðendur. Vegna þess hversu áhrif stjórnvalda við gerð kjarasamninga hafa verið rík hér á landi gegnum tíðina er nauðsynlegt fyrir nýja ríkisstjórn að leggja við hlustir. Því það er sama hversu miklar skoðanir við höfum á hlutunum og hversu áköf við erum í að koma þeim til skila, lykillinn að farsælum lausnum felst í því að við hlustum hvert á annað. Höfundur er formaður BHM
Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson Skoðun
Skoðun Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson skrifar
Skoðun Við getum öll stutt við lesskilning barna - Gleðilegan dag læsis Auður Soffía Björgvinsdóttir skrifar
Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson Skoðun