Árið 1975 er að banka Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar 10. janúar 2025 09:00 Það spyr hvernig okkur gangi að jafna kjör fólks á Íslandi og borga svipuð laun fyrir sambærileg störf eða menntun. Lítil fimm ára stúlka leiddi móður sína sem ýtti á undan sér regnhlífakerru, með rúmlega eins árs systur stúlkunnar í, niður Bankastrætið á leið þeirra niður á Lækjartorg. Þetta var einn föstudag í október fyrir um fimmtíu árum síðan. Þessi litla stúlka furðaði sig á því hversu margar konur væru til á Íslandi því að hún hafði aldrei séð jafn margar konur saman komnar. Þegar litla stúlkan spurði móður sína hvað konurnar væru að gera þarna niðri í bæ þá fékk hún það svar að þær væru að biðja um sömu laun og karlar fyrir sambærileg störf. Litlu stúlkunni fannst það sjálfsagt og trúði því í einlægni að auðvitað yrði hlustað á konurnar. Jú af því að það er sjálfsagt að borga sömu laun fyrir sambærileg störf. Þessi litla stúlka er orðin fullorðin kona sem valdi að mennta sig til starfa í svokallaðri kvennastétt því hún trúði því að launakjör yrðu leiðrétt. Hún trúði því að ef hún legði á sig að fá háskólagráðu þá yrði henni umbunað fyrir það eins og öðru háskólamenntuðu fólki með hærri launum. Henni var innrætt í æsku að menntun væri máttur sem skilaði sér jafnframt í bættum kjörum. Öll þau tæplega sextíu ár sem þessi litla stúlka hefur dregið andann þá hafa konur beðið um að kjör þeirra verði leiðrétt og að hinum svokölluðu kvennastéttum verði útrýmt. Því hugtakið kvennastétt hefur fengið á sig neikvæða merkingu og þýðir að þú færð yfirleitt lægri laun en meðallaun eru í landinu og getur festst í fátækragildru ef þú velur þér ævistarf á þeim vettvangi. Hvað veldur því að okkur gengur svona erfiðlega að leiðrétta kjör kvennastétta ? Rökin eru jafn mörg og þeir sem svara spurningunni en það sem margir neita að horfast í augu við er að í dag erum við stödd á ákveðnum tímamótum. Það er núna eða aldrei. Ætlum við að samþykkja láglaunastefnu þegjandi og hljóðalaust eða ætlum við að sýna kjark og þor og takast á við ranglætið með réttlæti. Rannsóknir sýna að ef við jöfnum ekki kjör karla og kvenna þá erum við að gera upp á milli aðila sem stíga inn á vinnumarkaðinn. Rannsóknir sýna jafnframt að það er nauðsynlegt að jafna kjörin áður en við stígum það skref að lengja fæðingarorlof enn frekar. Á meðan konur eru hafðar skör lægra en karlar á vinnumarkaði þá mun halla á þær þegar ákveðið er að stofna fjölskyldu. Ég vil taka fram að ég ákveð að tala um konur og karla því þannig birtast niðurstöður rannsókna okkur. Ég er alls ekki að útiloka fjölbreytileika samfélagsins. Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna helgaði árið 1975 málefnum kvenna. Í október það ár lögðu um 90% kvenna á Íslandi niður störf og komu saman til að sýna fram á mikilvægi kvenna á vinnumarkaði og til að krefjast sömu réttinda og launakjara og karlar höfðu á vinnumarkaði. Þessi samtakamáttur vakti athygli um allan heim. Aðalheiður Bjarnfreðsdóttir verkalýðsfrömuður sagði í eldræðu sinni í tilefni Kvennafrídagsins 24. október 1975:”Konan er að vakna. Hún veit að karlmenn hafa ráðið í heiminum frá því sögur hófust. Og hvernig hefur sá heimur verið ? Hann hefur löðrað í blóði og logað af kvöl. Ég trúi að þessi heimur breytist þegar konur fara að stjórna til jafns við karla. Ég vil og ég trúi því að þið viljið það allar að heimurinn afvopnist. Allt annað eru stjórnmálaklækir og hræsni. Við viljum leysa ágreiningsmálin án vopna.” Ég er sammála Aðalheiði að heiminum hefur verið stjórnar allt of lengi af karllægum gildum. Það á að ríkja jafnvægi í kvenlegum og karllægum gildum í stjórnun heimsins. Ég er líka sammála henni að stjórnmálaklækir og hræsni viðhalda ólíðandi ástandi. Það var rétt hjá Aðalheiði að konur vöknuðu til vitundar um mikilvægi sitt og virði en hvenær á að hlusta á það sem þær eru að segja og leiðrétta skekkjuna? Sem kona sem ákvað að mennta sig til starfa í svokallaðri kvennastétt þá hef ég verulegar áhyggjur af stöðunni. Mín sýn er að ef ekki verður tekið á þeim alvarlega vanda sem hefur skapast í menntageiranum á Íslandi þá er voðinn vís. Unga fólkið lætur ekki bjóða sér hvað sem er og margir af þeim eldri sem starfa í skólum eru tilbúnir með uppsagnarbréf ef ekki verður samið þannig að sátt náist og staðið við gefin loforð. Ég ákvað að svara spurningu ársins 1975 þannig að við erum enn í djúpum skít og næstu vikur skera úr um það hvert við stefnum í framtíðinni. Kennarastéttin er stór stétt og hún flokkast sem kvennastétt. Lög og reglugerðir, samningar og stjórnvaldsákvarðanir eru mannanna verk. Það er í okkar höndum að slá taktinn fyrir komandi kynslóðir. Það er ekkert sem réttlætir það að hinar svokölluðu kvennastéttir eigi að vera láglaunastéttir. Það er heldur ekkert sem réttlætir það að þeir fagmenntuðu kennarar sem ákveða að starfa í menntageiranum eigi að halda uppi því faglega starfi sem lög kveða á um og fylla skörð þess fagfólks sem vantar inn í skólanna. Ef það vantar í áhöfn og þá sérþekkingu sem þarf til að stýra skútu þá eru meiri líkur á að hún sökkvi. Boltinn er hjá stjórnvöldum. Þau bera ábyrgð á afleiðum ójafnréttis og svikinna loforða. Höfundur er kennari í stjórn Kennarafélags Reykjavíkur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Rakel Linda Kristjánsdóttir Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
Það spyr hvernig okkur gangi að jafna kjör fólks á Íslandi og borga svipuð laun fyrir sambærileg störf eða menntun. Lítil fimm ára stúlka leiddi móður sína sem ýtti á undan sér regnhlífakerru, með rúmlega eins árs systur stúlkunnar í, niður Bankastrætið á leið þeirra niður á Lækjartorg. Þetta var einn föstudag í október fyrir um fimmtíu árum síðan. Þessi litla stúlka furðaði sig á því hversu margar konur væru til á Íslandi því að hún hafði aldrei séð jafn margar konur saman komnar. Þegar litla stúlkan spurði móður sína hvað konurnar væru að gera þarna niðri í bæ þá fékk hún það svar að þær væru að biðja um sömu laun og karlar fyrir sambærileg störf. Litlu stúlkunni fannst það sjálfsagt og trúði því í einlægni að auðvitað yrði hlustað á konurnar. Jú af því að það er sjálfsagt að borga sömu laun fyrir sambærileg störf. Þessi litla stúlka er orðin fullorðin kona sem valdi að mennta sig til starfa í svokallaðri kvennastétt því hún trúði því að launakjör yrðu leiðrétt. Hún trúði því að ef hún legði á sig að fá háskólagráðu þá yrði henni umbunað fyrir það eins og öðru háskólamenntuðu fólki með hærri launum. Henni var innrætt í æsku að menntun væri máttur sem skilaði sér jafnframt í bættum kjörum. Öll þau tæplega sextíu ár sem þessi litla stúlka hefur dregið andann þá hafa konur beðið um að kjör þeirra verði leiðrétt og að hinum svokölluðu kvennastéttum verði útrýmt. Því hugtakið kvennastétt hefur fengið á sig neikvæða merkingu og þýðir að þú færð yfirleitt lægri laun en meðallaun eru í landinu og getur festst í fátækragildru ef þú velur þér ævistarf á þeim vettvangi. Hvað veldur því að okkur gengur svona erfiðlega að leiðrétta kjör kvennastétta ? Rökin eru jafn mörg og þeir sem svara spurningunni en það sem margir neita að horfast í augu við er að í dag erum við stödd á ákveðnum tímamótum. Það er núna eða aldrei. Ætlum við að samþykkja láglaunastefnu þegjandi og hljóðalaust eða ætlum við að sýna kjark og þor og takast á við ranglætið með réttlæti. Rannsóknir sýna að ef við jöfnum ekki kjör karla og kvenna þá erum við að gera upp á milli aðila sem stíga inn á vinnumarkaðinn. Rannsóknir sýna jafnframt að það er nauðsynlegt að jafna kjörin áður en við stígum það skref að lengja fæðingarorlof enn frekar. Á meðan konur eru hafðar skör lægra en karlar á vinnumarkaði þá mun halla á þær þegar ákveðið er að stofna fjölskyldu. Ég vil taka fram að ég ákveð að tala um konur og karla því þannig birtast niðurstöður rannsókna okkur. Ég er alls ekki að útiloka fjölbreytileika samfélagsins. Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna helgaði árið 1975 málefnum kvenna. Í október það ár lögðu um 90% kvenna á Íslandi niður störf og komu saman til að sýna fram á mikilvægi kvenna á vinnumarkaði og til að krefjast sömu réttinda og launakjara og karlar höfðu á vinnumarkaði. Þessi samtakamáttur vakti athygli um allan heim. Aðalheiður Bjarnfreðsdóttir verkalýðsfrömuður sagði í eldræðu sinni í tilefni Kvennafrídagsins 24. október 1975:”Konan er að vakna. Hún veit að karlmenn hafa ráðið í heiminum frá því sögur hófust. Og hvernig hefur sá heimur verið ? Hann hefur löðrað í blóði og logað af kvöl. Ég trúi að þessi heimur breytist þegar konur fara að stjórna til jafns við karla. Ég vil og ég trúi því að þið viljið það allar að heimurinn afvopnist. Allt annað eru stjórnmálaklækir og hræsni. Við viljum leysa ágreiningsmálin án vopna.” Ég er sammála Aðalheiði að heiminum hefur verið stjórnar allt of lengi af karllægum gildum. Það á að ríkja jafnvægi í kvenlegum og karllægum gildum í stjórnun heimsins. Ég er líka sammála henni að stjórnmálaklækir og hræsni viðhalda ólíðandi ástandi. Það var rétt hjá Aðalheiði að konur vöknuðu til vitundar um mikilvægi sitt og virði en hvenær á að hlusta á það sem þær eru að segja og leiðrétta skekkjuna? Sem kona sem ákvað að mennta sig til starfa í svokallaðri kvennastétt þá hef ég verulegar áhyggjur af stöðunni. Mín sýn er að ef ekki verður tekið á þeim alvarlega vanda sem hefur skapast í menntageiranum á Íslandi þá er voðinn vís. Unga fólkið lætur ekki bjóða sér hvað sem er og margir af þeim eldri sem starfa í skólum eru tilbúnir með uppsagnarbréf ef ekki verður samið þannig að sátt náist og staðið við gefin loforð. Ég ákvað að svara spurningu ársins 1975 þannig að við erum enn í djúpum skít og næstu vikur skera úr um það hvert við stefnum í framtíðinni. Kennarastéttin er stór stétt og hún flokkast sem kvennastétt. Lög og reglugerðir, samningar og stjórnvaldsákvarðanir eru mannanna verk. Það er í okkar höndum að slá taktinn fyrir komandi kynslóðir. Það er ekkert sem réttlætir það að hinar svokölluðu kvennastéttir eigi að vera láglaunastéttir. Það er heldur ekkert sem réttlætir það að þeir fagmenntuðu kennarar sem ákveða að starfa í menntageiranum eigi að halda uppi því faglega starfi sem lög kveða á um og fylla skörð þess fagfólks sem vantar inn í skólanna. Ef það vantar í áhöfn og þá sérþekkingu sem þarf til að stýra skútu þá eru meiri líkur á að hún sökkvi. Boltinn er hjá stjórnvöldum. Þau bera ábyrgð á afleiðum ójafnréttis og svikinna loforða. Höfundur er kennari í stjórn Kennarafélags Reykjavíkur.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun